دکترین شوک چیست؟

اعتمادآنلاین| مینا جزایری- «دکترین شوک» نام کتابی نوشته نائومی کلاین، روزنامه‌نگار و فعال اجتماعی کانادایی، است که بیش از همه به خاطر تحلیل‌ها و نقدهایش بر جهانی‌سازی شرکتی شناخته شده ‌است. این نقدها و تحلیل‌ها از دیدگاه سوسیال دموکرات وارد شده است.

نائومی کلاین معتقد است «شوک» در سه مرحله اتفاق می‌افتد:

شوک اول با سوءاستفاده ابرشرکت‌های چندملیتی از حوادثی چون، جنگ، حمله‌های تروریستی، کودتا و حوادث طبیعی رخ می‌دهد.

در شوک دوم، بنگاه‌ها و شرکت‌های بزرگ با استفاده از قدرت سیاسی و سیاستمداران وابسته به خود، با انجام طرحی برنامه‌ریزی‌شده و کاشتن بذر ترس، از بهت و پریشانی و سردرگمی مردم در آن لحظات استفاده می‌کنند و تغییرات رادیکال اقتصادی و سیاسی را به وجود می‌آورند.

شوک سوم زمانی وارد می‌آید که افراد با موج دوم شوک به مقابله برمی‌خیزند و با واکنش خشونت‌آمیز پلیس و ارتش با زندان روبه‌رو و سرکوب می‌شوند.

نائومی کلاین می‌نویسد که اجرای برنامه‌های اقتصادی نولیبرالی، از جمله نسخه‌های تجویزی «صندوق بین‌المللی پول» و «بانک جهانی»، نیازمند این هستند تا جامعه از طریق شوک، وادار به اطاعت و پذیرش برنامه‌هایی شود که در شرایط عادی برای توده‌های مردم بسیار نامطلوب است.

کلاین بهره بردن پینوشه (دیکتاتور معروف آمریکای جنوبی) از توصیه‌های اقتصادی مستقیم فریدمن و شاگردانش، پس از کودتا در شیلی، را به عنوان واقعیتی تاریخی دستمایه این دیدگاه قرار می‌دهد که نظام سرمایه‌داری و مکانیسم اقتصاد بازار تنها توسط سرکوبگران و دیکتاتورها اجرا می‌شود.