آیا مساله تبادل زندانیان آغاز مذاکره بین ایران و آمریکا خواهد بود؟

اعتمادآنلاین| مجله خبری فارین پالیسی نوشت: «نیمه شب جمعه 15 نوامبر، دولت ایران با برداشتن یارانه های سوخت، تلاش کرد بی سر و صدا سیاستی که از سالها پیش در پی گرفته بود را لغو کند. این نقشه عملی نشد. هزاران نفر از مردم ایران وقتی سپیده دم از خواب بیدار شدند و فهمیدند که قیمت بنزین 50 درصد افزایش یافته است، در 100 شهر و شهرستان برای اعتراض به خیابان ها ریختند. دولت با شگفتی از شدت اعتراضات به سرعت واکنش نشان داد، نیروهای امنیتی را وارد ماجرا نمود و با تظاهرات برخورد قهری کرد. روز بعد اینترنت خاموش شد. هنگامی که بعد از چند روز اینترنت دوباره وصل شد، گزارش هایی از تلفات انسانی و دستگیری ها منتشر شد.

اعتراضات ایران - که همراه شد با مبادله عجیب زندانیان بین ایران و آمریکا در آخر هفته - می تواند آغاز فصلی جدید از سیاست داخلی ایران باشد. تظاهرات اخیر گسترده تر از همیشه بود و واکنش نسبت به آنها بسیار سریعتر و قهری تر از دهه های گذشته و پیامدهای آن برای سیاست داخلی ایران بسیار است. با این حال هر اتفاقی که در داخل این کشور رخ دهد، به معنی این نیست که سیاست خارجی ایران تغییر میکند، یعنی امیدی نیست که یک دوره تعامل سازنده بین دو کشور، آن هم در حالی که آمریکا آماده ورود به انتخابات میشود، رقم بخورد.

در بحبوحه اعتراضات، مقامات ایران از هر زمان دیگری منسجم تر و مصمم تر بودند. برای چندین ماه، کمپین "فشار حداکثری" علیه این کشور که توسط دولت دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا کلید خورده و سیاستی است که بیشتر بر محور فشارهای سیاسی و تحریم های اقتصادی متمرکز است، مراکز قدرت و بلوک های سیاسی حکومت در ایران را گرد هم جمع کرده بود.

اما ظاهرا این هماهنگی و انسجام با مشکل مواجه شده است. بلافاصله پس از آغاز اعتراضات، رئیس جمهور حسن روحانی، که نقش وی در برنامه حذف یارانه بسیار مهم بود، ادعای ناآگاهی در مورد زمان انجام این اقدام کرد. ادعای روحانی فوراً با سخنان علی لاریجانی سخنگوی مجلس مغایرت پیدا کرد. لاریجانی از آن زمان اعلام کرده است که به دنبال انتخاب مجدد در سمت فعلی خود نخواهد بود و این سوء ظن را ایجاد کرده که به دنبال جانشینی روحانی در سال 2021 است، یعنی زمانی که دومین دوره روحانی و (طبق قانون اساسی آخرین دوره ریاست جمهوری وی) به پایان می رسد. در همین حال، شایعاتی برای استیضاح روحانی وجود داشته است که چرا مجلس را درباره تغییر یارانه های سوخت در بی خبری گذاشته، و دولت به دلیل همکاری اگر نه مسئولیت در کشته شدن معترضین مورد انتقاد شدید قرار گرفت.

این واگرایی زمینه اصلی تحولات انتخابات ایران را فراهم می کند. در تاریخ 1 دسامبر، نامزدهای انتخاباتی نام خود را برای انتخابات پارلمانی که در فوریه 2020 برگزار می شود، ثبت کردند. مطمئناً نبردی بیش از حد معمول اساسی در پی انتخابات رخ خواهد داد - به ویژه در مورد سیاست خارجی ایران تحت ریاست روحانی، وضعیت اقتصاد کشور و مسائل اجتماعی. تندروها و محافظه کاران احتمالاً همچنان ادعا می کنند که ساده لوح بودن روحانی در برابر اهداف غرب (و به ویژه ایالات متحده) کشور را در مسیر ویرانی قرار داده است. جبهه اعتدالیون باید از دستهایی عمدتاً خالی دفاع کنند، میراثی پوچ تحت تأثیر عدم موفقیت توافق هسته ای، اقتصادی که در سقوط آزاد است و یک فهرست از وعده های عملی نشده تقریباً در همه حوزه های دیگر. و همه طرف ها به نارضایتی مردم به عنوان نشانه ای مبنی بر اینکه رویکرد مخالفان سیاسی آنها پایدار نیست، اشاره خواهند کرد.

ایالات متحده امیدوار است که این نبرد داخلی سیاسی و اعتراضات اخیر، ایران را به میز مذاکره بازگرداند تا نتیجه ای که دولت آمریکا امیدوار به آن است، یعنی توافق بهتری نسبت به توافق هسته ای منعقد شده در سال 2015، به دست آید. بهرحال بخشی از مشکلات و معضلات اقتصادی ایران ریشه در تحریم های آمریکا دارد. اگر حاکمان ایران در پی تثبیت اوضاع در خانه باشند و بخواهند از آشفتگی بیشتر جلوگیری کنند، آیا نباید مذاکرات را از سر بگیرند؟

با این حال، اگرچه مقامات حکومت درمورد مسائل داخلی از آنچه طی ماه های گذشته دیده شده، بیشتر دچار افتراق به نظر میرسند، اما معتقدند که نمایش این شکاف ها به خارج از کشور برای کسانی که می خواهند رژیم را هدف بگیرند نقش مهمات را دارد. درعوض، می توانند به اقدامات تهاجمی تر علیه ایالات متحده و شرکای آن بپردازد، و از آن به عنوان یک گاردی برای خنثی کردن فشارها و مخالفت های بیشتر استفاده کنند.

بیشتر نشانه ها در حال حاضر به این روند اشاره دارند. البته که در طول این آخر هفته، ایالات متحده و ایران موفق شدند برای اولین بار در دوره ریاست جمهوری ترامپ یکی از اختلافات خود را به صورت دیپلماتیک حل و فصل کنند. ایران دانشمند آمریکایی را آزاد کرد و ایالات متحده دانشمند ایرانی را که متهم به نقض قانون تحرمی های آمریکا بود، به کشورش بازگرداند. وزیر امور خارجه ایران، جواد ظریف به توییتر رفت تا سیگنال دهد که کشورش اکنون آماده "مبادله جامع زندانیان" است، و خاطرنشان کرد: "توپ اکنون در دادگاه های ایالات متحده است".

اگرچه این اولین تعامل به عنوان یک اقدام اعتماد ساز شدیدا مورد نیاز است و می تواند به دو طرف نشان دهد که کنار گذاشتن مواضع حداکثری می تواند مسیر رسیدن به نتایج برد-برد را هموار کند، اما فعلاً در هیچ جای دیگر در سیاست های دو کشور تغییری دیده نمیشود. ایالات متحده اظهار داشته که تحریم های بیشتری را علیه ایران اعمال خواهد کرد، آنهم حتی وقتی دو طرف در حال نهایی کردن مبادله زندانیان بودند، و ایران هم فشار خود را بر آمریکا افزایش داده است.»

منبع: تابناک