بازگشت چراغ‌خاموش سوریه به جرگه کشورهای عربی

اعتمادآنلاین| سیدعماد حسینی- حدود یک سال پیش، زمانی که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد ارتش آمریکا را از سوریه خارج می‌کند، به ناگاه روابط کشورهای عربی با دمشق رو به بهبود رفت.

در نظر کارشناسان، با اینکه دونالد ترامپ این وعده خود را عملی نکرد و تا به امروز نیز همچنان نیروهای آمریکایی در خاک سوریه حضور دارند، اما این تغییر رویه‌ی دوباره نتوانست روند نزدیکی کشورهای عربی به سوریه را متوقف کند.

به گفته یک کارشناس عرب، گرچه قدرت‌ها و جریان‌های متضاد متعددی در صحنه سوریه مشغول فعالیت‌اند، اما برآیند تقابل آنها به هر روی به نفع دولت رئیس‌جمهور بشار اسد بوده است.

امروز امارات متحده عربی در میان کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس، پرچمدار عادی‌سازی روابط با دمشق لقب گرفته است، در حالی که عربستان و به تبع آن کشورهایی همچون بحرین نیز از پی ابوظبی در حرکت هستند.

طی سال‌های اخیر، دولت سوریه با حمایت متحدانش به ویژه جمهوری اسلامی ایران و روسیه به دستاوردهای نظامی و امنیتی قابل توجهی رسیده و خود را از فروپاشی اقتصادی رهانیده است.

هر چقدر مواضع مسکو و تهران در قبال اوضاع حاکمیت بر دمشق شفاف است، مواضع آنکارا از یک سو و پایتخت‌های عربی از سوی دیگر بسیار پرنوسان و گاه متضاد دیده شده است.

گرچه اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه تا مرز جنگ با روسیه هم پیش رفت، با این حال امروز به یکی از مهم‌ترین متحدان پوتین در- به زعم او- ترسیم آینده سوریه تبدیل شده و خود را در تروئیکای حامیان دولت اسد (ایران، روسیه، ترکیه) جای داده است.

ارتش بشار اسد خواسته یا ناخواسته بیشترین بهره را از رگه‌های اختلاف و خلأهای شکل‌گرفته در این هم‌پیمانی و تضادها برده است.

کشورهای عربی هم که در آغاز بحران سوریه دنبال منزوی کردن سوریه و ایران بودند امروز بعد از ورود ترکیه به صحنه نظامی سوریه و با توجه به خصومت سنتی کشورهای عربی به ویژه کشورهای شورای همکاری با جریان اخوان‌المسلمین (که امروز اردوغان پرچمداری آن را بر عهده دارد) تا مرز حمایت از دولت رسمی سوریه هم پیش رفته‌اند.

سفر مخفیانه شماری از مسئولان سیاسی و اطلاعاتی عربی به سوریه، دعوت رسمی از نماینده سوریه در سازمان ملل به جشن نمایندگی عربستان، گشایش دوباره‌ی چند سفارت عربی در دمشق، انتقاد وسیع رسانه‌های عربی از تجاوز ترکیه به خاک سوریه و از همه مهم‌تر زمینه‌چینی برای بازگرداندن عضویت کامل سوریه در اتحادیه عرب همگی بر این مساله صحه می‌گذارند.

تا به امروز بشار اسد از اختلافات و شکاف‌های پیش‌آمده در تضاد منافع مسکو و آنکارا بیشترین نفع را برای پیشبرد طرح بازپس‌گیری سرزمینی برده است.

سال‌ها جنگ و درگیری در سوریه ثابت کرده‌ که اسد در استفاده از این فرصت‌ها تبحر ویژه‌ای پیدا کرده است؛ با این حال هنوز مشخص نیست تا چه حد قادر به بهره‌گیری از اختلافات کشورهای عربی (به جز قطر) با دولت ترکیه در پیشبرد ماشین رسانه‌ای و سیاسی خود در جهان عرب بوده و چقدر می‌تواند از اختلافات قطر با دیگر کشورهای شورای همکاری برای تقویت اقتصاد و به انجام رساندن برنامه‌های خویش بهره‌برداری کند.

و از آن مهم‌تر اینکه بشار اسد تا چه زمانی خواهد توانست از میان میدان مین منافع و تضاد قدرت‌های همسو و متخاصم فعال در کشورش به راه خود ادامه دهد؟