تلاش‌های بی‌ثمر آمریکا برای نابودی برجام

اعتمادآنلاین| پس از عدم تصویب قطعنامه ارائه‌شده از سوی دولت آمریکا در شورای امنیت برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی کشورمان، دونالد ترامپ می‌گوید واشینگتن در هفته آینده مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال می‌کند.

دولت آمریکا طی روزها و هفته‌های اخیر تلاش‌های ضدایرانی خود را تشدید کرده است. این تلاش‌ها که از بیش از یک سال قبل آغاز شده بود تاکنون نتیجه‌ای به همراه نداشته است. به طوری که در نشست اخیر شورای امنیت سازمان ملل متحد که برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران برگزار شد، از 15 عضو شورای امنیت تنها جمهوری دومینیکن با آمریکا همراهی کردند.

دونالد ترامپ که در رقابت‌های انتخاباتی شرایط خوبی ندارد تصور می کند می‌تواند با اقدامات ایذایی در انتخابات چیزی برای عرضه به افکار عمومی داشته باشد. برای همین دولت ‌آمریکا تلاش می‌کند با ارائه تفسیر شاذ از برجام و قطعنامه 2231 از مکانیسم ماشه برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه تهران استفاده کند. امروز جهانیان شاهد رویکرد متناقض و فرصت طلبانه‌ترامپ در قبال قطعنامه 2231 شورای امنیت هستند رییس‌جمهوری آمریکا در سه سال اخیر از هیچ تلاشی برای فروپاشی برجام و نقض قطعنامه 2231 فروگذار نکرده است با این وجود حالا ترامپ تلاش می‌کند به این قطعنامه استناد کند.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، 25 مرداد به خبرنگاران گفته «ما بازگشت فوری تحریم‌ها را فعال می‌کنیم. هفته آینده شاهد این موضوع خواهید بود».

دولت ترامپ پیش‌تر تاکید کرده بود در صورت تمدید نشدن تحریم‌های تسلیحاتی ایران در شورای امنیت، به استفاده از ساز و کار پیش‌بینی‌شده در برجام برای احیا و بازگرداندن تمامی تحریم‌ها علیه ایران، روی می‌آورد. دولت ترامپ به دنبال نابود کردن برجام است و ترامپ که منتظر بود با سیاست فشار حداکثری ایران را به پای میز مذاکره ای که مفاد آن از پیش تعیین بکشاند، اکنون گمان می کند که با از بین بردن یا بی اثر کردن برجام می تواند ایران را وادار به مذاکره کند و اکنون ترامپ پس از شکست در تصویب قطعنامه پیشنهادی از فعال سازی مکانیسم ماشه سخن می گوید.

مکانیسم ماشه طبق بندهای 36 و 37 برجام طراحی شد بر اساس این دو بند هر یک از طرف‌های توافق می‌توانند به کمیسیون مشترک برجام شکایت کنند و این کمیسیون برای حل و فصل موضوع پانزده روز فرصت دارد. مسائل حل و فصل نشده به وزیران خارجه ارجاع داده می‌شود، که پانزده روز دیگر فرصت دارند.

سپس کمیسیون مشترک پنج روز دیگر فرصت دارد تا مساله را حل و فصل کند. اگر پس از این فرایند 35 روزه، طرف شاکی هنوز راضی نباشد، می‌تواند موضوع را به عنوان تخطی چشم‌گیر از توافق، به شورای امنیت ارائه کند و این شورا باید ظرف سی روز درمورد قطعنامه‌ای برای ادامه‌ تعلیق تحریم‌ها رای بدهد؛ قطعنامه‌ای که طرف شاکی می‌تواند وتو کند، و به این ترتیب، تحریم‌ها به جای خود برگردند.

به دلیل خروج آمریکا از برجام امکان شکایت این کشور به کمیسیون مشترک برجام، امکان‌پذیر نیست کشورهای عضو برجام خصوصا روسیه و چین قبول نمی‌کنند که آمریکا در چارچوب مفاد برجام خواسته‌ای را طرح کند. اما دولت آمریکا تفسیر خاص و یکجانبه‌ای از توافق هسته‌ای دارد، مبنی بر اینکه تعلیق قطعنامه‌های تحریم جدا از برجام در قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز تصویب شده‌ است.

«مجید تخت‌روانچی» نماینده ایران در سازمان ملل، در بیانیه‌ای در مورد استفاده آمریکا از مکانیسم ماشه برای احیای تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران هشدار داد و اعلام کرد که رأی شورای امنیت در رد قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید تسلیحاتی ایران و انزوای آمریکا در عرصه بین‌الملل، نشان‌دهنده بی‌پایه بودن ادعای واشنگتن درباره مکانیسم ماشه هم تلقی می‌شود. او گفت: «تحمیل هرگونه تحریم یا محدودیت از سوی شورای امنیت بر ایران با پاسخ سخت ایران مواجه خواهد شد و در این خصوص گزینه‌های ما محدود نیست و آمریکا و هر موجودیت دیگری ـ که احتمالاً به آن کمک کند یا به رفتار غیرقانونی آن تن در دهد ـ مسئولیت کامل اقدامات خود را به‌ عهده خواهد داشت.»

آمریکا به عنوان کشوری که از برجام خارج شده نمی‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند مگر آنکه به اقدامات خاصی متوسل شود در این مورد گمانه زنی های بسیاری وجود دارد آمریکا سالهاست از طریق دور زدن قانون و یا غیر قانونی اهداف خود را در جهان پیش برده است اکنون نیز مشخص نیست که آمریکا می خواهد از چه مکانیسمی در این رابطه استفاده کند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که مطرح کردن مکانیسم ماشه توسط آمریکا جنبه تبلیغی دارد.

رضا نصری، تحلیلگر مسائل بین‌الملل در یک رشته توییت نوشته است: «1- اگر آمریکا برای به کارگیری سازوکار «ماشه» به شورای امنیت مراجعه کند حداکثر دستاوردش این خواهد بود که به صورت یکجانبه اعلام کند از نظر واشنگتن «قطعنامه‌های تحریمی پیش از برجام از این پس احیا شده‌اند.

2- آنگاه دو قطب در جهان ایجاد خواهد شد: دولت‌هایی که تفسیر آمریکا از قطعنامه 2231 را قبول نخواهند کرد و نخواهند پذیرفت که قطعنامه‌های پیشین احیا و الزام‌آور شده‌اند؛ و ائتلاف دولت‌هایی که عملاً خارج از چارچوب‌های حقوقی و موازین منشور موضع آمریکا را قبول خواهند کرد.

3- قابل پیش‌بینی است که دسته اول شامل اعضای فعلی برجام (از جمله دولت‌های اروپایی و سایر اعضای اتحادیه اروپا) و اکثریت قاطع جامعه جهانی (از جمله اغلب کشورهای غربی) باشد؛ و دسته دوم را آمریکا، اسرائیل، عربستان و اقمار و احیاناً چند جزیره در اقیانوس آرام تشکیل دهد.

4- سازمان‌های بین‌المللی و تخصصی نیز در کنار دسته اول خواهند ایستاد.

5- در این میان - یعنی در این نبرد تفاسیر - منتقدان داخلی دولت ایران هم باید تصمیم بگیرند کدام طرف خواهند ایستاد: از موضع حقوقی، متقن و اصولی دسته اول دفاع خواهند کرد یا اینکه برای مقاصد جناحی و انتخاباتی عملاً موضع زورگویانه کشورهای «یاغی» حامی آمریکا را ترویج خواهند کرد.»

تعدادی از تحلیلگران نیز معتقدند عدم تصویب قطعنامه پیشنهادی آمریکا در شورای امنیت برای همه ازجمله خود آمریکایی‌ها قابل پیش‌بینی بود و هدف آمریکا از همان ابتدا فعال کردن مکانیسم ماشه بود. این عده می گویند ترامپ قصد دارد تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری برجام را نابود کند تا دولت بعدی آمریکا نتواند به این توافقنامه باز گردد.

بسیاری از دیپلمات‌ها معتقدند که به لحاظ قانونی آمریکا نمی‌تواند تحریم‌ها را بازگرداند کشورهای امضاکننده توافق هسته‌ای این سؤال را مطرح می‌کنند که آمریکا با کدام پایه و اساس می خواهد این کار را انجام دهد در حالی که از این توافق خارج شده است. این در حالی است که اعضای شورای امنیت سازمان ملل نیز مخالفت خود را با این اقدام آمریکا یعنی فعال کردن مکانیسم ماشه اعلام کرده‌اند.

اگر آمریکا بخواهد این مکانیسم را پیش ببرد، به کشمکش سیاسی و حقوقی در شورای امنیت تبدیل خواهد شد. دولت ترامپ دلایلی را مطرح می کند که برای ایران و دیگر کشورها قابل قبول نیست دولت ترامپ ادعا می کنند که آمریکا از برجام خارج شده، ولی هنوز عضو شورای امنیت است و قطعنامه 2231 اگرچه در حمایت از برجام صادر شده، ولی بخشی از مکانیسم شورای امنیت است و چون آمریکا عضو دائم و ثابت است، همچنان می‌تواند از آن برای مقاصد خود استفاده کند؛ این استدلال حقوقی ضعیف ولی مجادله‌برانگیز است. در نهایت به نظر نمی‌رسد که آمریکا بتواند از تلاش های خود نتیجه مطلوبی بگیرد.

منبع: ایرنا