«اعتمادآنلاین» گزارش می‌دهد:
توافق قره‌باغ؛ جشن در باکو، اعتراض در ایروان / نقش روسیه و ترکیه در جنگ و صلح قره‌باغ چه بود؟
آتش جنگ بر سر منطقه قره‌باغ بین آذربایجان و ارمنستان بار دیگر در اواخر سپتامبر سال جاری شعله‌ور شد و 6 هفته این منطقه را درگیر کرد. جنگی که منجر به کشته و زخمی شدن بیش از 10 هزار نفر و آواره شدن بسیاری از مردم منطقه شد در نهایت با میانجی‌گری روسیه و ترکیه و امضای معاهده آتش‌بس به پایان رسید. به این ترتیب ارتش ارمنستان پس از 26 سال از منطقه قره‌باغ خارج و کنترل آن به صورت موقت به نیروهای صلح‌بان ارتش روسیه سپرده شد. اما نقش 2 کشور روسیه و ترکیه در این جنگ و صلح چه بود؟
اعتمادآنلاین| منیژه موذن- توافق آذربایجان و ارمنستان و پایان جنگ قره‌باغ در 2 جبهه تاثیر کاملاً متفاوتی داشت. توافقی که در آذربایجان موجب جشن و پایکوبی و رژه پیروزی شد، در ارمنستان موجی از خشم و اعتراض را برانگیخته است. موجی که به نظر می‌رسد آینده دولت نیکول پاشینیان نخست‌وزیر این کشور را با تهدید جدی روبه‌رو کرده است.
منطقه کوهستانی قره‌باغ
قره‌باغ منطقه‌ای کوهستانی در حدود 40 هزار و 400 کیلومتر مربع (1700 مایل مربع) در قفقاز است و ساکنان آن به طور سنتی ارمنی مسیحی و ترک مسلمان هستند.
منطقه قفقاز طی قرن‌ها محل نزاع قدرت‌های مختلف منطقه بوده است.
در دهه 1920، پس از آنکه ارمنستان و آذربایجان بخشی از اتحاد جماهیر شوروی شدند، قره‌باغ که منطقه‌ای عموماً ارمنی‌نشین بود به صورت منطقه‌ای خودمختار تحت تسلط جمهوری آذربایجان درآمد.
در دهه‌های پس از آن درگیری‌های زیادی بر سر این منطقه رخ داده است.
در اواخر حکومت اتحاد جماهیر شوروی در جنگ بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان این ارمنستان بود که تسلط قره‌باغ را در دست گرفت.
به این ترتیب در طول 2 دهه گذشته منطقه قره‌باغ کوهستانی یا ناگورنو بخشی از جمهوری آذربایجان به شمار می‌رفت، اما تحت کنترل ارمنستان بود و جمهوری‌های ارمنستان و آذربایجان اگرچه بعد از مدتی آتش‌بس اعلام کردند، لیکن موفق به دستیابی به توافقی در مورد پیمان صلح نشدند.
جنگ قره‌باغ
آتش جنگ بر سر منطقه قره‌باغ بین 2 کشور بار دیگر در اواخر سپتامبر سال جاری شعله‌ور شد و 6 هفته این منطقه را درگیر کرد. جنگی که منجر به کشته و زخمی شدن بیش از 10 هزار نفر و آواره شدن بسیاری از مردم منطقه شد در نهایت با میانجی‌گری روسیه و ترکیه و امضای معاهده آتش‌بس به پایان رسید. به این ترتیب ارتش ارمنستان پس از 26 سال از منطقه قره‌باغ خارج و کنترل آن به صورت موقت به نیروهای صلح‌بان ارتش روسیه سپرده شد. اما نقش 2 کشور روسیه و ترکیه در این جنگ و صلح چه بود؟
نقش ترکیه و روسیه
ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان در طول جنگ قره‌باغ بزرگ‌ترین حامی جمهوری آذربایجان بود. ارتش جمهوری آذربایجان توسط ارتش ترکیه آموزش دیده و حمایت تجهیزاتی می‌شود. بر اساس برخی گزارش‌ها، نظامیان ترکیه نقشی کلیدی در هدایت حمله‌های پهپادی که عاملی تعیین‌کننده در این جنگ بود ایفا کردند؛ هرچند آنکارا این ادعاها را تکذیب می‌کند. پس از توافق صلح مقامات و رسانه‌های ترکیه مانند جمهوری آذربایجان قرارداد صلح را پیروزی باکو و تسلیم ایروان قلمداد می‌کنند. روشن است که با پیروزی آذربایجان در جنگ، نفوذ و قدرت ترکیه در منطقه قفقاز تثبیت شده است.
اما بازیگر اصلی توافق صلح قره‌باغ نه ترکیه و اردوغان، که پوتین و روسیه بودند. در 2 دهه اخیر با قدرت گرفتن آذربایجان و تغییر توازن قدرت به نفع این کشور، مسکو از حمایت خود از ارمنستان کاست و در آخرین نزاع بین 2 کشور با فشار و دیپلماسی ارمنستان را بر سر میز مذاکره نشاند.
با حمایت مسکو توافق قره‌باغ از اخراج ارمنی‌ها از منطقه جلوگیری می‌کند و برای محافظت از ساکنان ارمنی این منطقه، دور نگه داشتن 2 طرف متخاصم و پاسداری از دالانی که ارمنستان را به قره‌باغ متصل می‌کند، 2 هزار صلح‌بان روس به منطقه اعزام شدند.
در عین حال در کنار امضای رهبران آذربایجان و ارمنستان، تنها امضای ولادیمیر پوتین پای توافق صلح به چشم می‌خورد و روسیه تنها کشوری است که در منطقه نیروی نظامی خواهد داشت. طبق این توافق، صلح‌بانان روسیه تا پنج سال در منطقه قره‌باغ حضور خواهند داشت.
اعتراضات ارمنستان، رژه پیروزی آذربایجان
با وجود اینکه منطقه قره‌باغ پس از توافق در اختیار هیچ‌کدام از 2 کشور ارمنستان و آذربایجان قرار نگرفته، اما آذربایجان موفق شد مناطقی را که در جنگی چهارساله از دست داده بود ظرف 40 روز پس بگیرد.
اگرچه برخی از مردم آذربایجان از بازگشت دوباره روسیه به منطقه ناراضی هستند، اما به نظر می‌رسد اهمیت پیروزی به دست آمده را درک می‌کنند.
به گزارش بی‌بی‌سی، روزنامه مستقل «بیزیم یول» در این باره می‌نویسد: «خیلی از مردم از ورود ارتش روسیه به این کشور نارحت‌اند و حق دارند که احساس ناکامی کنند. هیچ کسی از ورود ارتشی که رد پای خونینش در تاریخ کشور دیده می‌شود خوشحال نیست. اما همه در عین حال الزام ژئوپلیتیک این اتفاق را درک می‌کنند.»
در ارمنستان اما شرایط کاملاً متفاوت است. نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان و کابینه‌اش پس از امضای توافق مدام تاکید می‌کنند که آتش‌بس به منظور نجات استپاناکرت، پایتخت جمهوری آرتساخ، و نجات جان 30 هزار سرباز به اجرا درآمد. پاشینیان با اشاره به شهر استراتژیک شوشی (شوشا) در تپه‌های مشرف به استپاناکرت گفته است: «مساله تسلیم شدن نیست بلکه حفظ نقاط دیگر است، چراکه توافق وقتی امضا شد که این شهر سقوط کرده بود.»
اما اظهارات پاشینیان تاثیری بر مخالفان او نگذاشت. رسانه‌های مخالف دولت، پاشینیان را به بی‌کفایتی متهم می‌کنند و خواستار استعفای دولت او هستند.
این در حالی است که روز پنجشنبه، 10 دسامبر، هزاران سرباز ارتش ترکیه و آذربایجان در رژه‌ای مشترک در باکو آنچه را که آذربایجان پیروزی در جنگ قره‌باغ می‌خواند جشن گرفتند. اردوغان که در این جشن در کنار الهام علی‌اف حضور داشت طی سخنرانی خود گفت: «ما آرزومندیم که مردم ارمنستان خود را از زیر بار تحمل رهبران‌شان که همچنان اسیر دروغ‌های گذشته هستند و ملت را به فقر و تنگدستی کشانده‌اند رها کنند.»
با توجه به پیامدهای جنگ قره‌باغ و با گذشت چند هفته از توافق صلح بین آذربایجان و ارمنستان، به نظر می‌رسد پیروز واقعی این جنگ پوتین و اردوغان هستند که هر 2 موفق به تثبیت قدرت خود در منطقه قفقاز شدند.
دیدگاه تان را بنویسید