تبعات یک ماجراجویی با اهداف سیاسی/ جنگ 11 روزه میان اسرائیل و حماس نتانیاهو را از تزلزل قدرت نجات داد؟

اعتمادآنلاین| برای نخست‌وزیر اسراییل که در پی ناکامی در تشکیل کابینه باید خیلی زود قدرت را به رقیب خود تحویل می‌داد یا در انتظار یک انتخابات جدید می‌نشست، هیچ چیز نمی‌توانست بهتر از یک جنگ کوتاه‌مدت منافع او را تامین کند. اما بنیامین نتانیاهو گمان نمی‌کرد جنگی که او برای باقی ماندن در قدرت به راه می‌اندازد، می‌تواند هزینه‌ای بسیار زیاد را بر اسراییل تحمیل کند.

به گزارش روزنامه اعتماد، پیش از شروع جنگ 11 روزه میان اسراییل و حماس که به کشته شدن 243 فلسطینی از جمله ده‌ها کودک منجر شد، نتانیاهو در اسراییل وضعیت متزلزلی داشت و در اوایل ماه مه مذاکرات پیرامون تشکیل دولت ائتلاف به جایی رسید که او از نخست‌وزیری اسراییل کنار گذاشته شود؛ ایده‌ای که اکنون کنار گذاشته شده و نشان می‌دهد که دست‌کم در کوتاه‌مدت نتانیاهو توانسته به اصلی‌ترین هدف خود یعنی باقی‌ ماندن در قدرت دست پیدا کند.

راجر کوهن، دبیر سیاست خارجی روزنامه نیویورک‌تایمز در این خصوص می‌نویسد: این روش قدیمی نخست‌وزیر اسراییل برای اداره امور است؛ ایجاد بحران و بهره‌برداری از آن برای اقناع دیگران در خصوص نقش مهم خود در اداره اسراییل و وارد آوردن ضربه‌ای دردناک به حماس برای اینکه تا چند سال توان عملیات علیه اسراییل را نداشته باشد. اما نه ضربه‌ای که به‌طور کامل این گروه را از بین ببرد.

دقیقا 3 روز پس از آنکه حماس در پاسخ به حملات اسراییل به شیخ جراح و کشتار فلسطینی‌ها در اعتراضات، موشک باران تل‌آویو و برخی دیگر از شهرهای اسراییل را آغاز کرد، نفتالی بنت وزیر دفاع پیشین که اصلی‌ترین رقیب نتانیاهو در آخرین انتخابات به شمار می‌رفت، اعلام کرد:«تغییر دولت و روی کار آمدن کابینه‌ای با ترکیبی که از پیش برنامه‌ریزی شده در مقطع زمانی فعلی به کار نمی‌آید.» او که رهبری حزب راستگرای یامینا را بر عهده دارد تحت تاثیر فضای بسیار ملی‌گرایانه و قطبی در اسراییل با برداشتن حمایت خود از ایده تشکیل دولت شراکتی با لاپید باعث شد که نتانیاهو همچنان در قدرت باقی بماند.

الجزیره انگلیسی درگزارشی تشدید خشونت‌ها میان فلسطین و اسراییل و ایجاد یک بحران را خواست قلبی نتانیاهو معرفی کرده است. به نوشته این شبکه خبری، نخست‌وزیر فعلی اسراییل نه تنها هیچ تلاش مهمی برای مهار خشونت انجام نداده؛ بلکه ماه گذشته که می‌توانست به پلیس دستور دهد که سد راه‌های دروازه دمشق در شهر قدیم قدس را بردارند، صبر کرد تا آنجا به میدان جنگ بین پلیس و صدها جوان فلسطینی تبدیل شود. او همچنین به پلیس اجازه داد در زمان برگزاری نماز نارنجک بیهوده در مسجدالاقصی بیندازد. الجزیره می‌نویسد: اندکی پس از انتخابات 23 مارس «یاییر لاپید» رییس حزب یش آتید، وزیر دارایی سابق و رهبر موسوم به «بلوک تغییر» با «بنی‌گانتز»، رییس حزب «آبی و سفید» ملاقات کرد و به گفته «یوسی ورتر» نویسنده روزنامه هاآرتص موارد زیر را به او گفت:«یک چیز وجود دارد که باید در نظر بگیرید. اگر نتانیاهو احساس کند که دولت از دستان او خارج می‌شود، سعی می‌کند یک حادثه امنیتی ایجاد کند. در غزه یا مرز شمالی. اگر او فکر کند که این تنها راه نجات اوست، لحظه‌ای دریغ نمی‌کند».

ایمن عوده، رییس لیست مشترک احزاب عربی در کنست می‌گوید:«هرچند سال یک بار ما شاهد بازگشت خشونت‌ در روابط اسراییل و فلسطین هستیم چراکه اسراییل کرانه باختری را اشغال کرده است. این ‌بار اما درگیری‌ها و خشونت به این دلیل آغاز شد که نتانیاهو حاضر است همه ‌چیز را بسوزاند تا خود در قدرت باقی بماند. او شرایط را به نحوی مدیریت کرد تا خشونت‌ها به نفع او تشدید شود».

تبعات جبران‌ناپذیر جنگ‌افروزی با اهداف سیاسی

هرچند شکی وجود ندارد که جنگ 11 روزه با حماس به نفع نتانیاهو تمام شد اما این جنگ آسیب‌هایی به اسراییل وارد آورده که تحلیلگران و فعالان سیاسی آن را جبران‌ناپذیر می‌دانند.

ایتامار رابینوویچ، سفیر سابق اسراییل در واشنگتن با اشاره به4 انتخابات بی‌نتیجه‌ای که از سال 2019 برگزار شده، می‌گوید:«برای یک سیاستمدار که متهم به فساد مالی است، نباختن در 4 انتخابات پیاپی یک دستاورد است.» رابینوویچ معتقد است، نتانیاهو پایگاهی مردمی نظیر هواداران ترامپ دارد که محافظه‌کار و ملی‌گرا هستند و توانسته طوری به آنها مسائل را القا کند که هنگام بحران از خود بپرسند «آیا کسی جز بی‌بی قادر به رفع بحران است؟»

رابینوویچ بر این باورست که سیاست نتانیاهو در بهره‌گیری بیش از حد از خشونت علیه اعراب و مسلمانان برای ایجاد تنش و درگیری در نهایت باعث شد بازخورد این سیاست، خطری بزرگ برای آینده اسراییل باشد چراکه حماس و برخی دیگر از جریان‌ها در فلسطین برای مقابله با این سیاست تصمیم گرفتند خود را تا بن دندان مسلح کنند و به این باور رسیدندکه دیپلماسی در برابر تل‌آویو جوابگو نیست.

علاوه بر این هرچند برای اسراییل و نتانیاهو کاری ندارد که فجایع حقوق بشری که در پی جنگ‌های متمادی علیه فلسطینیان پدید آورده‌اند از یاد ببرند اما این فجایع حقوق بشری باعث شده تا به مرور زمان جریان طرفدار فلسطین در ایالات متحده قدرت بگیرد و برای اولین ‌بار طی دهه‌های گذشته موج بزرگی در حمایت از فلسطین در میان سیاستمداران حزب دموکرات و شهروندان امریکایی شکل گرفت. یاییر لاپید رقیب مرکزگرای نتانیاهو معتقد است او «حتی در دیپلماسی عمومی هم شکست خورد.»

نیویورک‌تایمز در توصیفی پیرامون وضعیت فعلی نتانیاهو نوشته است:«او باز هم زنده ماند اما جادوگر این ‌بار نتوانسته از تار و پود بافته‌های خود رهایی یابد.»

ایالات متحده و اولویت‌های سیاست خارجی پس از جنگ غزه

مایکل کراولی و آنی کارنی، دو خبرنگار ارشد حوزه سیاست خارجی امریکا در گزارشی پیرامون تبعات جنگ غزه و تاثیر آن بر سیاست‌های واشنگتن نوشته‌اند: در آخرین ساعات روز پنجشنبه که مساله برقراری آتش‌بس بین اسراییل و حماس مطرح شد، مقامات کاخ سفید به میانجیگری برای دستیابی به توافق کمک کردند اما در خصوص اقدام مهم بعدی اختلاف نظر داشتند. اقدام مهم بعدی این بود که آیا جو بایدن باید این خبر را به صورت عمومی اعلام کند یا نه. ایرادی که وجود داشت این بود که آتش‌بسِ برنامه‌ریزی شده که قرار بود به زودی به اجرا درآید، ممکن بود نقض شود که به وجهه بایدن صدمه می‌زد.

مزیتی که وجود داشت، این بود که بایدن به عنوان یک فرد صلح دوست مطرح می‌شد و دو طرف را به صورت علنی به ادامه آتش‌بس متعهد می‌کرد. به این ترتیب احتمال اینکه هر یک از دو طرف با اجرای یک حمله در لحظه آخر موجب شکست این طرح می‌شد،کاهش می‌یافت. بایدن یک ساعت پیش از اجرای آتش‌بس، سخنان کوتاهی بیان کرد و به شکل غیرمستقیم به منتقدانی کهاو را متهم می‌کردند

با مبالغه درباره «تعامل دیپلماتیک فشرده» دولت در پشت صحنه برای پایان دادن سریع به درگیری‌ها کار چندانی انجام نمی‌دهد، پاسخ داد. این قمار نتیجه داد، زیرا توافق حاصل شد و آتش‌بس همان شب به اجرا درآمد. اما اکنون بایدن که تبدیل به تازه‌ترین رییس‌جمهوری شده که اقدام پرخطر میانجیگری در مناقشه دیرینه بین اسراییل و فلسطینی‌ها را انجام می‌دهد و با چالش‌ها و خطرات بیشتری روبه‌رو است. مقامات کاخ سفید در حال بررسی نحوه تنظیم مجدد رویکرد خود هستند و امیدوارند از وقوع بحران دیگری که توجه بایدن را به میزان بیشتری از مهم‌ترین اولویت‌های سیاست خارجی او منحرف می‌کنند، جلوگیری شود.

این اولویت‌ها عبارتند از: چین، روسیه و بازگرداندن توافق هسته‌ای ایران. آنچه یادآور دستور کار گسترده طرح بایدن است، این است که او روز جمعه در کاخ سفید با مون جائه این، رییس‌جمهور کره جنوبی دیدار و با وی درباره موضوعاتی از جمله قدرت فزاینده چین و برنامه هسته‌ای کره شمالی گفت‌وگو کرد. بایدن درکوتاه‌مدت در حال اجرای اقداماتی برای افزایش تعامل امریکاست. آنتونی بلینکن، وزیرخارجه اوایل هفته آینده از منطقه دیدار می‌کند. وزارت امور خارجه، مایکل راتنی دیپلمات با سابقه را برای اداره کردن سفارت امریکا در شهر قدس اعزام می‌کند تا اینکه بایدن بتواند در خصوص گزینه خود برای تصدی این سمت تصمیم‌گیری کند.

مشخص نیست بایدن چه زمانی سفیر خود را انتخاب می‌کند. این اقدامی است که چند کارشناس مسائل منطقه آن را فوری دانستند. مقامات دولت امریکا همچنین قصد بازگشایی کنسولگری خود در شهر قدس را دارند که مهم‌ترین نقطه تماس واشنگتن با فلسطینی‌ها بود. زمانی که دونالد ترامپ سفارت امریکا را به شهر قدس منتقل کرد، این کنسولگری در سفارت امریکا ادغام شد. این اقدام موجب شد مقامات فلسطینی از انجام کار‌های خود در این سفارتخانه خودداری کنند.

کاخ سفید همچنین برای آزمون تازه‌ای از روابط با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل در خصوص تلاش‌های واشنگتن برای ازسرگیری توافق هسته‌ای سال 2015 با ایران آماده می‌شود. با این وجود اندیشکده بروکینگز به دولت بایدن هشدار داده که باید مساله اسراییل و فلسطین را به اولویت اول خود در خاورمیانه تبدیل کند؛ اتفاقی که شاید پس از احیای توافق هسته‌ای رخ دهد و با توجه به نوع نگاه دموکرات‌ها به راه‌حل دو دولتی احتمالا این موضوع خوشایند اسراییل نخواهد بود.