گشایشی که راه بازگشت به برجام را هموار می‌کند

اعتمادآنلاین| با تصمیم تهران برای تمدید یک ماهه اجرای تفاهم با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای استمرار حفظ داده‌های نظارتی آژانس در خاک ایران، یکی از موانع احتمالی در برابر ادامه مذاکرات برای احیای برجام برداشته ‌شد. روزنامه اعتماد در شماره دیروز به نقل از دو منبع آگاه از قطعی شدن تصمیم تهران برای تمدید تفاهم موقت با آژانس برای استمرار نگهداری اطلاعات دوربین‌های نظارتی آژانس در خاک کشور و اجرای داوطلبانه پروتکل‌های الحاقی تا یک ماه آینده خبر داده‌ بود.

به گزارش روزنامه اعتماد، تصمیم ایران برای تمدید 31روزه توافق، واپسین پنجره نیمه‌باز برای بازگشت امریکا و طرف‌های باقیمانده در برجام به اجرای کامل تعهدات‌شان در برجام خواهد بود. سه سال بعد از آنکه امریکا تحت ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ تصمیم گرفت از قطار در حال حرکت برجام بیرون بپرد، حالا مقام‌های دولت جدید این کشور تحت فشار قرار دارند تا با لغو کامل تحریم‌های برجامی و تحریم‌هایی که در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ تصویب شد، به اجرای تعهدات خودشان در برجام بازگردند و اجازه دهند که دیگر کشورها نیز تعهدات مرتبط با این توافق را اجرا کنند.

گمانه‌زنی‌ها در مورد تمدید ضرب‌الاجل قطع کامل اجرای داوطلبانه پروتکل‌های الحاقی توسط ایران، همزمان با نزدیک شدن مهلت موعد پایان مهلت سه‌ماهه به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افزایش یافته ‌بود، چراکه به‌‌رغم اعلام پیشرفت‌های قابل ملاحظه در مذکرات 1+4 با ایران و امریکا در وین، همچنان این گفت‌وگوها به نتیجه نرسیده ‌بود و با گذشتن از ضرب‌الاجل ایران برای قطع همکاری‌ها در چارچوب پروتکل‌های الحاقی، احتمال این وجود داشت که مسیر مذاکرات کاملا مسدود شود.

ایران اسفند ماه سال گذشته، در پی سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در اقدامی برای نشان دادن حسن نیت اعلام کرده ‌بود که به‌‌رغم اجرای کامل قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» مصوب مجلس شورای اسلامی، اطلاعات مربوط به دوربین‌های نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تاسیسات خود را به صورت موقت و به مدت سه ماه در داخل کشور نگهداری می‌کند. بر اساس این توافق قرار بود در صورتی که مذاکرات با طرف‌های برجام برای اجرای کامل تعهدات کشورهای باقیمانده و امریکا به نتیجه برسد، ایران اطلاعات نگهداری شده در تهران را به آژانس تحویل دهد و در غیر این صورت، این اطلاعات کاملا نابود شود.

همزمان با دور چهارم نشست‌های کمیسیون مشترک برجام و امریکا که از 13فروردین ماه سال جاری در وین آغاز شده است، رسانه‌ها از گفت‌وگوهای موازی میان یک هیات کارشناسی سازمان انرژی اتمی ایران و آژانس خبر داده ‌بودند.

برخی رسانه‌های خارجی با نقل قول از منابع حاضر در مذاکرات مربوط به برجام از جمله میخاییل اولیانوف، رییس هیات مذاکره‌کننده روسی، خبر داده ‌بودند که خبر تمدید تفاهم ایران و آژانس، پیش از پایان دور چهارم مذاکرات کمیسیون مشترک برجام در وین اعلام خواهد شد، ولی در پی پایان نشست وین و بازگشت نمایندگان کشورهای طرف برجام به پایتخت‌های‌شان، این ابهام ایجاد شد که مذاکرات تمدید توافق با شکست مواجه شده است. اما بر خلاف انتظار رسانه‌های خارجی برای اعلام تمدید تفاهم توسط هیات مذاکره‌کننده ایران در وین، آن‌گونه که روز گذشته «اعتماد» گزارش داده‌ بود، تصمیم به تمدید توافق در تهران اتخاذ شده‌ بود و باید توسط نهادهای ذی‌ربط در تهران اعلام می‌شد. خبر تمدید تفاهم ایران و آژانس به روز دوشنبه نخست توسط کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دایم کشورمان نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین، رسما اعلام شد.

صالحی: تصمیم نظام به آژانس ابلاغ شد

علی‌اکبر صالحی، معاون رییس‌جمهور و با اشاره به اتمام مهلت سه ماهه ضبط دوربین‌های مستقر آژانس و تماس تلفنی صبح امروز با رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افزود: مذاکرات 1+4 که در وین در جریان است، تصمیم جمهوری اسلامی ایران بر این قرار شد که تا یک ماه دیگر برنامه‌ها ضبط شود و این مصوبه، حوالی ظهر در تماسی تلفنی به جناب آقای گروسی ابلاغ شد. وی ادامه داد: ما هیچ بیانیه مشترکی این‌بار نداریم و این تصمیم نظام را ابلاغ کردیم و امیدواریم در این فرصت داده شده مذاکرات به نتیجه مورد نظر برسد. رییس سازمان انرژی اتمی در خصوص ادامه غنی‌سازی 60 درصد افزود: غنی‌سازی 60 درصد، 20 درصد و 5 درصد همچنان ادامه دارد و میزان انباشت ذخایر اورانیوم 20 درصد ما بالای 90 کیلوگرم است که بر اساس قانون مصوب مجلس باید در یک‌سال به 120 کیلوگرم می‌رسید و الان بعد از حدود 4 ماه به 90 کیلوگرم رسیده است. آقای صالحی گفت: میزان اورانیوم 60 درصد ما بالای 2.5 کیلوگرم رسیده است و اورانیوم 5 درصد ما هم بالای 5 تن است و فعالیت‌های هسته‌ای ما همچنان ادامه دارد.

شورای عالی امنیت ملی تصمیم گرفت

مرجع تصمیم‌گیری در خصوص تمدید توافق میان تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، یکی از مسائلی بود که در طول هفته گذشته باعث برخی ابهام‌ها شده ‌بود. مجتبی ذوالنوری، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، در پی انتشار خبرهایی در مورد مذاکرات ایران و آژانس برای تمدید توافق گفته ‌بود که تمدید این تفاهم در اختیار وزارت خارجه نیست و چون قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» مصوب مجلس است، تمدید تفاهم باید در مجلس یا شورای عالی امنیت ملی تصویب شود. روز دوشنبه، دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی با انتشار بیانیه‌ای خبر داد که تصمیم مذکور نه در وین، بلکه توسط شورای عالی امنیت ملی در تهران اتخاذ شده است.

در بیانیه توضیحی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در خصوص پایان موعد بیانیه مشترک ایران با آژانس در خصوص توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی آمده است: «روز سوم خردادماه 1400 فرصت سه ماهه در خصوص نگهداری داده‌ دوربین‌های نظارتی نصب شده در تاسیسات هسته ایران به پایان ‌رسید.» شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر تداوم توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از سوی ایران بر اساس قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» در مورد نحوه ادامه کار پس از انقضای زمان توافق قبلی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تصمیم گرفت؛ با توجه به در جریان بودن مذاکرات فنی پیرامون حل و فصل موضوعات پادمانی میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که به موازات مذاکرات وین در جریان است، حفظ داده‌ دوربین‌های نظارتی را به مدت یک ماه از تاریخ سوم خردادماه 1400 ادامه دهد تا از این طریق فرصت لازم برای پیشرفت و به نتیجه رسیدن مذاکرات فراهم شود.

عراقچی: نشانه‌هایی مبنی بر عزم امریکا
برای بازگشت به برجام وجود دارد

سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه و مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران در نشست کمیسیون مشترک برجام، در مصاحبه با خبرگزاری روسی اسپوتنیک از آمادگی ایران برای بازگشت به اجرای تعهدات هسته‌ای خود ذیل برجام در صورت لغو همه تحریم‌های امریکا علیه ایران خبر داد. عراقچی در خصوص روند مذاکرات احیای برجام به اسپوتنیک گفت: نشانه‌هایی از بازگشت امریکا به برجام وجود دارد ولی مذاکرات هنوز به پایان نرسیده است. وی در ادامه تصریح کرد: اگر همه تحریم‌ها برداشته شود و ایران لغو تحریم‌ها را راستی‌آزمایی کند ایران به تعهدات خود بازمی‌گردد. معاون سیاسی وزیر امور خارجه در خصوص تمدید تفاهم ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز اظهار داشت: «تصمیم [دولت] ایران برای ادامه ضبط داده‌ها حداکثر به مدت یک ماه دیگر به آژانس مخالف با مصوبه مجلس نیست.»

کشورهای طرف مذاکره از فرصت حسن نیت ایران استفاده کنند

بعدازظهر دوشنبه کاظم غریب‌آبادی گفت: «تصمیم ایران برای ادامه ضبط داده‌ دوربین‌ها حداکثر تا یک‌ماه دیگر، امروز از سوی سازمان انرژی اتمی به اطلاع مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رسید.» مقام‌های ایرانی تاکید کرده‌اند که تمدید تفاهم با آژانس به معنای تغییر شرایط کنونی نظارت‌ها نیست و اطلاعات مرتبط با دوربین‌های آژانس مطابق توافق پیشین همچنان در تهران حفظ می‌شود. غریب‌آبادی افزود: «داده‌های سه ماه گذشته همچنان در اختیار سازمان انرژی است و به آژانس منتقل نمی‌شود.» وی افزود: «داده‌های یک ماه پیش‌رو نیز صرفا نزد ایران خواهد ماند. در رابطه با حذف یا انتقال داده‌ها، همان شرایط تفاهم مشترک سه ماهه همچنان حاکم خواهد بود.» نماینده دایم کشورمان به کشورهای طرف مذاکره توصیه کرد تا از این فرصت که بر اساس حسن نیت ایران فراهم شده است، در جهت لغو کامل تحریم‌ها به گونه‌ای عملی و قابل راستی‌آزمایی استفاده کنند.

اختلا‌ف‌نظر سه روزه

در اظهارنظرهای جداگانه‌ای که از سوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتشر شده است، به نظر می‌رسد که در مورد موعد پایان توافق پیشین میان تهران و آژانس اختلاف نظری وجود داشت. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس در نشست خبری روز دوشنبه خود مدعی شد که توافق مذکور چهار روز پیش (31اردیبهشت) منقضی شده است، با این حال شورای عالی امنیت ملی تاریخ انقضای توافق پیشین را 3خرداد اعلام کرده است. با این حال به نظر می‌رسد که به‌‌رغم وجود این اختلاف‌نظر چهار روزه در تاریخ انقضای توافق پیشین، تغییر ویژه‌ای در پایبندی ایران به توافق قبلی ایجاد نشده است، چراکه به اعتقاد تهران تاریخ انقضای تفاهم سوم خرداد بود و با تصمیم برای تمدید این توافق برای یک ماه، تا سوم تیر ماه نیز پایبندی به شرایط قبلی ادامه خواهد داشت. در هر صورت به نظر می‌رسد که هر دو طرف پذیرفته‌اند که تفاهم تا روز 3خرداد جریان داشته و تمدید یک ماهه آن به معنای استمرارش تا روز 3تیر ماه مصادف با 24ژوئن است.

روسیه: اقدام ایران ستودنی است

میخاییل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین در صفحه توییترش درباره تمدید یک ماهه تفاهمنامه میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نوشت: ایران تفاهمنامه موقت با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در زمینه راستی‌آزمایی را به مدت یک ماه تمدید کرد. اقدامی ستودنی است. اولیانوف افزود: این امر به حفظ جو در مذاکرات احیای برجام در وین و تسهیل به دست آمدن نتیجه موفقیت‌آمیز تلاش‌های دیپلماتیک برای احیای توافق هسته‌ای کمک می‌کند.

اروپا: در صورت بازگشت امریکا، ایران آماده بازگشت به تعهداتش است

جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دوشنبه، همزمان با اعلام خبر تمدید توافق ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت که ایران بیشترین نظارت‌های هسته‌ای را در جهان دارد. وی در ادامه خاطرنشان کرد: ایران آماده بازگشت به اجرای تعهداتش ذیل برجام در صورت پایبندی واشنگتن به بخش اقتصادی این توافق است. بنابر گزارش الجزیره، بورل همچنین گفت که تاسیسات هسته‌ای ایران دارای بیشترین نظارت هستند. مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در عین حال افزود: هرچه حصول توافق با ایران (برای احیای برجام) بیشتر طول بکشد، این کشور فرصت بیشتری برای تبدیل شدن به یک قدرت هسته‌ای را دارد و برجام تنها جلوگیری از آن است.

گروسی: نگران نتیجه انتخابات ایران نیستم

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بعدازظهر دوشنبه با یک روز تاخیر و بعد از آنکه نشست خبری یکشنبه‌اش را لغو کرد، در مقابل خبرنگاران قرار گرفت تا خبر تمدید تفاهم دوجانبه میان تهران و آژانس را برای استمرار اجرای داوطلبانه پروتکل‌های الحاقی در چارچوب قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها را تایید کند. هر چند قرار بود این نشست خبری یک روز زودتر برگزار شود، ظهر روز یکشنبه اعلام شد که نشست خبری به زمان دیگری موکول شده است. رافائل گروسی تصریح کرد که تفاهمات ایران و آژانس تا 24 ژوئن ادامه خواهد یافت. گروسی افزود: این، بدان معنی است که اطلاعات ضبط شده توسط تجهیزات فنی همچنان تحت نظارت آژانس باقی خواهد ماند. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین اظهار داشت: باید بگویم که هرچند این تفاهم که ابتدا در ماه فوریه حاصل شد، بسیار حایز اهمیت بود اما اکنون به مراتب مهم‌تر است. رافائل گروسی در بخش دیگری از این کنفرانس خبری توافق با ایران را یک «تفاهم فنی موقت» توصیف کرد و افزود: گفت‌وگوهایی طولانی با علی‌اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی ایران داشتم. اطلاعاتی که توسط تجهیزات فنی ما از سایت‌های مختلف در ایران جمع‌آوری می‌شود، ذخیره شده و همچنان ذخیره خواهد شد. سرنوشت داده‌های مربوط به آخر ماه نیز بعدا مشخص خواهد شد.

اکنون تمام تجهیزات، شامل دوربین‌ها، جریان‌سنج‌ها (فلومترها) و کنتورهای الکترونیکی آنلاین تا یک ماه دیگر به فعالیت خود ادامه خواهند داد. وی توضیح داد: فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت که بر سر آنها توافق کرده‌ایم، برای مدت یک ماه همچنان ادامه خواهد داشت و در تاریخ 24 ژوئن (سوم تیرماه) منقضی خواهد شد و این چیزی است که امروز در خصوص آن به توافق رسیدیم. مدیرکل آژانس همچنین به خبرنگاران گفت: باید این مساله را بگویم طبق این تفاهم موقت، دسترسی‌های آژانس در حد آن زمان که ایران پروتکل الحاقی و برجام را اجرا می‌کرد، نیست. این تفاهم موقت، اقدامی برای جلوگیری از ایجاد شکاف و از دست دادن اطلاعات ضروری است. بر این اساس، اطلاعات دوربین‌ها تا یک‌ماه آینده نیز تحویل آژانس نخواهد شد. وی خاطرنشان کرد: دست‌کم در حال حاضر می‌دانیم که چه تجهیزاتی در آنجا (ایران) وجود دارد و محاسبات و ارزیابی‌های‌شان چیست.

تاکید می‌کنم که این برای ما ایده‌آل نیست و مثل یک ابزار اورژانسی است تا بتوانیم به فعالیت‌های راستی‌آزمای خود ادامه دهیم. شما می‌دانید که به‌طور همزمان پارلمان ایران قانونی را تصویب کرده که یکسری از دسترسی‌ها را به حالت تعلیق درآورده است. گروسی درباره اینکه در صورت عدم حصول توافق میان ایران و قدرت‌های جهانی درخصوص برجام طی یک ماه آینده، سرنوشت تفاهم موقت تهران و آژانس چه می‌شود، اظهار داشت: هر موقع به آن نقطه رسیدیم درباره‌اش بحث و رایزنی خواهیم کرد. وی درباره انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌رو در ایران هم تصریح کرد: روی کار آمدن دولت جدید ممکن است به معنی چهره‌های جدید بر سر میز مذاکره باشد. ما با ایران سروکار داریم و مردم این کشور قرار است دولت جدید خود را انتخاب کنند. بنابراین، من نگران نیستم چراکه اطمینان دارم هر فردی که روی کار بیاید به همکاری با آژانس ادامه خواهد داد. این به نفع همه است.