شمایل اسرائیل بعد از نتانیاهو چگونه خواهد بود؟/ تغییر احتمالی سیاست اسرائیل در قبال فلسطین ممکن است؟

اعتمادآنلاین| انستیتو بروکینگز آینده سیاسی تل‌آویو را در مقاله مفصلی بررسی کرده است که متن کامل ترجمه این مقاله را به نقل از روزنامه اعتماد در ادامه می خوانید:

مانورهای سیاسی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اسراییل، طی دو سال گذشته موجب شده بسیاری از تحلیلگران سیاسی گیج و مبهوت شوند. در خصوص من، اقدامات نتانیاهو مرا حداقل دو بار به اشتباه انداخت. دو سال پیش و در چهار انتخابات گذاشته، در مطلبی نوشتم: « پایان نتانیاهو نزدیک است» اما در اشتباه بودم و یک ماه بعد از نوشتن این مطلب و بعد از اینکه نتانیاهو در چهارمین انتخابات نیز پیروز شد بار دیگر به اشتباه افتادم و اعلام کردم که او برنده نهایی است. حالا، بعد از برگزاری چهار انتخابات طی دو سال، چهار تحقیقات جنایی، سه کیفرخواست و یک محاکمه برای نتانیاهو در جریان است و این‌طور به نظر می‌رسد که دیگر هیچ‌ وقت درباره نتانیاهو اشتباه نخواهم کرد.

بحران سیاسی طولانی مدت اسراییل ممکن است حالا با روی کار آمدن ائتلافی که نتانیاهو را کنار گذاشت پایان یافته به نظر برسد. اگر نتانیاهو نتواند چهره‌هایی که از جناح راست به ائتلاف پیوسته‌اند را از آنها جدا کند، ممکن است اتفاقی تاریخی در عرصه سیاسی اسراییل رقم بخورد.

ساختار ائتلاف جدید

کابینه جدید اسراییل قرار است در نتیجه احزاب راست‌ افراطی، راست میانه، چپ‌ها و خصوصا حزب اسلامی رعام تشکیل شود. قرار است دو نفر رهبری این ائتلاف را برعهده داشته باشند که هر دو نفر از حق وتو برخوردارند: نفتالی بنت از حزب یامینا و یاییر لاپید رییس حزب یش عتید که در واقع اپوزیسیون محسوب می‌شود. قرار است بنت به عنوان نخست‌وزیر کابینه فعالیت کند و لاپید هم وزیر امورخارجه و در عین حال نخست‌وزیر جایگزین شود. اگر این ائتلاف باقی بماند، لاپید ممکن است نخست‌وزیر هم شود.

البته با در نظر گرفتن اینکه 8 حزب در انتخابات شرکت کرده‌اند و هر کدام کرسی‌هایی به دست آورده‌اند به نظر می‌رسد که این ائتلاف خیلی موقتی باشد چه اینکه این احزاب شرکت‌کننده در این ائتلاف تنها 61 کرسی از 120 کرسی پارلمان را در اختیار دارند بنابراین هر حزبی می‌تواند این ائتلاف را برهم بزند. نفتالی بنت در دهه 2000 میلادی دستیار بنیامین نتانیاهو بود. او قبل از این سمت، در ارتش نیز خدمت کرده بود و در عین حال رهبری شورایی به نام شورای یشاء را برعهده داشت.

کار این شورا نمایندگی شهرک‌نشینیان اسراییلی در کرانه غربی بود. بنت فرزند یک زوج امریکایی است که از سانفرانسیسکو به اسراییل مهاجرت کردند و بعدها به سمت دیدگاه‌های مدرن‌تر جذب شدند. البته بنت را نمی‌توان به راحتی در این دسته‌بندی‌ها قرار داد. او در خصوص مسائل مربوط به فلسطین بسیار بسیار تندرو و جنگ‌طلب است اما برخلاف برخی همکارانش در جریان راست افراطی، در خصوص موارد دیگر دیدگاه‌های لیبرال دارد.

یاییر اتینگر، از کارشناسان سابق انستیتو بروکینز در گزارشی در سال 2016 درباره احتمال ظهور بنت در میانه رقابت‌های مذهبی نوشته بود: « بنت به عنوان یک سیاستمدار زیرک که در بهره‌ گرفتن از مرزهای مبهم مذهب بسیار سریع عمل می‌کند، در نظر دارد رهبری یک کمپین ملی برای استقبال از عموم مردم یهودی را برعهده بگیرد».

بنت از خود چهره‌ای عملگرا و با اعتماد به نفس به نمایش گذاشته است. او در دوران همه‌گیری ویروس کرونا در جایگاه وزارت دفاع، توانست عملکردی استراتژیک در پاسخ به این بحران داشته باشد و به سرعت توانست دستورالعمل‌های علمی در مقابله با ویروس کرونا به اجرا بگذارد. به نظر می‌رسد که در جایگاه نخست‌وزیری هم همین رویه را ادامه دهد و بیشتر در نقش یک مدیر ظاهر شود نه یک ایدئولوگ. البته این احتمال وجود دارد که وقتی به نخست‌وزیری رسید دریابد که ایدئولوژی‌ او و هم‌حزبی‌هایش نمی‌تواند در کابینه نادیده گرفته شود.

چنانچه بنت نخست‌وزیر شود، سعی خواهد کرد روی مسائل سکولار و موضوعاتی که کمتر حاشیه دارند تمرکز کند، چراکه راهی دیگری پیش پایش نخواهد بود. او رهبری جریانی را برعهده داشت که تنها 6 درصد کرسی‌های پارلمان را در اختیار دارد و مجبور است برای وارد شدن به ائتلاف به احزاب میانه و چپ، پل‌های پشت سرش را خراب کند. بنت مجبور خواهد بود به طرز فزاینده‌ای قدرت را به اشتراک بگذارد. کاری که نتانیاهو هرگز نکرد. لاپید از بسیاری جهات با بنت تفاوت دارد. او هم از طبقه متوسط می‌آید اما در اصل به احزاب میانه گرایش دارد. به‌طور کلی ایدئولوژی لاپید از غلتیدن در دامن چپ و راست دوری می‌کند. لاپید سکولار است اما تلاش می‌کند خود را به عنوان چهره‌ای مورد قبول همه مطرح کند. زمانی لاپید به این دلیل که موضع روشنی در عرصه سیاسی اسراییل ندارد مورد انتقاد قرار داشت اما حالا او توانسته خود را به عنوان رهبر موفق کمپ مخالفان نتانیاهو مطرح کند. بسیاری می‌گویند ایده تشکیل چنین ائتلافی در اسراییل متعلق به او بوده است.

کدام جریانات در ائتلاف نیستند؟

حزب افراطی هاردیم از این ائتلاف خارج است. در سال 2013، لاپید نتانیاهو را مجبور کرد از بنت در کابینه‌اش استفاده کرده و هاردیم را کنار بگذارد. سیاست‌های اقتصادی کابینه نتانیاهو طوری بود که تحملش برای هاردیم سخت بود. وزیر اقتصاد کابینه نیز آویگدور لیبرمن شد؛ کسی که مواضع سختی علیه هاردیم اتخاذ کرد و حتی در ضدیت با هاردیم از لاپید هم جلوتر رفت. این کابینه، سومین کابینه اسراییل در 40 ساله اخیر است که احزاب اولترا ارتدوکس در آن هیچ نقشی ندارند. این احتمال وجود دارد که حالا که آنها از کابینه کنار گذاشته شده‌اند، برای افزایش قدرت خود به حزب لیکود به رهبری نتانیاهو نزدیک شوند.

تغییر احتمالی سیاست اسراییل در قبال فلسطین ممکن است؟

ائتلاف جدیدی که در اسراییل قدرت یافته تقریبا در هیچ موضوعی که مربوط به فلسطینی‌ها می‌شود نظر موافقی با کابینه قبلی ندارد. بنت بارها به صورت علنی اعلام کرده که با راه‌حل دو کشوری چه به لحاظ ایدئولوژیک و چه از منظر ملاحظات امنیتی مخالف است. بنت یکی از اصلی‌ترین چهره‌هایی بوده که از الحاق منطقه C در کرانه باختری به اسراییل دفاع کرده است.

سال گذشته بنیامین نتانیاهو و دیوید فریدمن، سفیر امریکا در تل‌آویو برای انجام این کار بسیار تلاش کردند. بنت این کار را ذیل طرح ثبات تعریف کرده است. لاپید نیز در خصوص موضوع فلسطین مواضع چپ‌گرایانه ندارد اما دیدگاه‌هایش با بنت بسیار متفاوت است. لاپید در مصاحبه‌ای که در فوریه سال 2021 با بروکینگز داشت، گفته است: «اختلاف من با احزاب چپ و راست اسراییل در خصوص مساله فلسطین این است که من به دستیابی به راه‌حل دو کشوری اعتقاد دارم. از یک سو یک اسراییل بسیار قدرتمند و در سوی دیگر یک فلسطین خلع سلاح شده باید ایجاد شوند. اما اختلافم با احزاب آنجاست که آنها می‌گویند راه‌حل دو کشوری پایانی خواهد بود بر درگیری‌ها. من معتقدم که متاسفانه در طول زندگی من ما شاهد پایان درگیری اسراییل و فلسطین نخواهیم بود». از این منظر به نظر می‌رسد نظرات لاپید از دیدگاه دولت جو بایدن موردپسندتر باشد. چه اینکه بنی گانتس نیز که قرار است در کابینه آینده همچنان وزیر دفاع باشد، چنین اعتقادی دارد.

تغییرات چه خواهند بود؟

انتظار می‌رود لاپید که قرار است به عنوان وزیر خارجه کابینه اسراییل فعالیت کند، سیاست‌ خارجه‌ای کاملا متفاوت با نتانیاهو در قبال دولت امریکا در پیش بگیرد. لاپید خودش گفته است: «من بیشتر تلاش خواهم کرد که روابط اسراییل و امریکا ترمیم شود و سعی خواهم کرد رویکردی فراحزبی را در ایالات متحده امریکا در پیش بگیرم». اما لاپید زمانی قدرت را در دست گرفته است که برخی دموکرات‌های ترقی‌خواه حتی از رجزخوانی‌های ضداسراییلی‌ خود نیز پا را فراتر گذاشته و دست به عمل زده‌اند. در چنین شرایطی ممکن است سیاست‌های لاپید در وزارت خارجه به یکی از بزرگ‌ترین مشکلات نفتالی بنت تبدیل شود. اگر دوران نتانیاهو در نهایت به پایان برسد، می‌توان گفت که فصلی جدید در تاریخ اسراییل رقم خورده است حتی اگر بپذیریم که سیاست خارجی اسراییل در کابینه جدید چندان با کابینه نتانیاهو متفاوت نباشد.