خروج سعد حریری از فضای سیاسی لبنان و پیامدها

خروج سعد حریری و حزب وی "المستقبل" از فضای سیاسی لبنان در مراحل سیاسی آتی این کشور از جمله عدم حضور در انتخابات پارلمانی پیش رو (۱۵ می ۲۰۲۰) چه به عنوان نامزد انتخاباتی و چه به عنوان مشارکت حزبی،فرایندی است که نه تنها لبنان بلکه منطقه را تحت تاثیر قرار خواهد داد زیرا سعد حریری (۵۱ ساله) و حزبش، پرقدرت ترین جریان سازمان یافته اهل سنت در این کشور به شمار می‌رود از همین رو همه انتظار دارند این امر در گام نخست در میان جریان‌های سیاسی اهل سنت در آستانه انتخابات پارلمانی تاثیرات مستقیم بگذارد.از هم اکنون این سوال تداعی می‌کند که چه کسی یا چه جریانی این خلاء سیاسی را پر خواهد کرد؟

به گزارش ایسنا، وداع سعد حریری از فضای سیاست لبنان بی شباهت با خروج پدر فقیدش "رفیق حریری" از کار اجرایی به عنوان نخست وزیر نیست. رفیق حریری یکسال پیش از ترورش( فوریه ۲۰۰۵) تصمیم می‌گیرد تا هم زمان با صدور قطعنامه شماره ۱۵۵۹ شورای امنیت سازمان ملل در پاییز سال ۲۰۰۴ از منصب نخست وزیری استعفاء دهد تا مجبور به اجرای این قطعنامه نشود. قطعنامه ۱۵۵۹ از نیروهای خارجی در لبنان(اشاره به نیروهای سوریه) می‌خواهد تا این کشور را ترک کنند و خواستار خلع سلاح کامل شبه نظامیان (اشاره به حزب الله و دیگر نیروهای مقاومت) در لبنان می‌شود.

خروج سعد حریری و همراهانش از رقابت های انتخاباتی

اما سعد حریری علاوه بر خودش، تلاش کرد تا با ایجاد یک گنبد سیاسی نه تنها خود بلکه بسیاری از منتسبان فامیلی و حزبی را نیز از فعالیت سیاسی دور کند. از همین رو با ذکر نام "خانواده حریری" و "چهره‌های سیاسی حزبی" در بیانیه انزوای سیاسی‌اش، عملا تلاش کرد از هرگونه فعالیت شخصیت‌هایی مانند عمه‌اش بهیه حریری و فؤاد سینیوره از اعضای کنونی پارلمان،تحت نام خاندان حریری و حزب المستقبل جلوگیری کند و به همین دلیل بود که پس از بازگشت به بیروت فقط به دیدار مفتی اهل سنت "شیخ عبداللطیف دریان" در دارالفتوای اهل سنت رفت و استارت خروج از هیکل سیاسی لبنان را از آنجا و با گفتگو با مفتی زد.

خروج سعد حریری از دایره رقابت‌های انتخاباتی بیشترین ضرر را متوجه ولید جنبلاط خواهد نمود و بر کسب آرای کاندیداهای حزب وی در منطقه های بیروت، شوف و بقاع غربی به شدت تاثیر می گذارد از همین رو یک منبع موثق گفته است که ولید جنبلاط در گفتگویی سری با نبیه بری "رئیس پارلمان" اعلام کرده اگر صلاحیت قانونی پارلمان به مدت یکسال بنا به شرایط ویژه کشور تمدید شود با آن موافقت خواهد کرد تا پیامدها و انعکاس‌های خروج حریری از سیاست بیشتر آشکار شود.   

طرف های آمریکایی و فرانسوی با موضع سعد حریری کنار آمده و اعلام کرده‌اند به مواضعش در این باره احترام می‌گذارند اما نگرانی خود را از به اصطلاح نفوذ ایران در لبنان در نتیجه این خلاء سیاسی کتمان نکرده‌اند.

وتوی محمد بن سلمان علیه سعد حریری

سعد حریری از روزی که توسط ولیعهد سعودی محمد بن سلمان در نوامبر سال ۲۰۱۷ در ریاض توقیف و تحت اقامت اجباری قرار گرفت و سپس مجبور به استعفای تلویزیونی از منصب نخست وزیری شد تا زمانی که مجددا تحت فشار جریانات لبنانی به رهبری حزب‌الله و بین‌المللی به رهبری فرانسه از بند اسارت ولیعهد سعودی آزاد و دوباره تا اکتبر ۲۰۱۹ نخست وزیر این کشور گردید، همچنان وتوی محمد بن سلمان را بالای سر خود داشت و از هرگونه کمک سعودی به خودش و لبنان بی نصیب ماند. سعد حریری که در واکنش به تظاهرات خیابانی و افزایش مطالبات مدنی از دولت استعفاء داده بود از روز نخست کناره‌گیری تحت فشار سعودی‌ها بود تا جانشینی برای خودش در پست نخست وزیری تعیین کند که بیشترین ظرفیت و توانایی برای رویارویی و نبرد گسترده با حزب الله را داشته باشد حتی اگر این نبرد سیاسی به درگیری‌های نظامی در کف خیابان‌ها کشیده شود. از نگاه دولت سعودی این امر می‌توانست بهترین پاسخ به حزب‌الله به دلیل حمایت از انصارالله در یمن باشد. سعد حریری در بیانیه خروجش از فعالیت‌های سیاسی و در برخی مناسبت‌های دیگر گفته بود که او در جلوگیری از بروز فتنه مذهبی و جنگ داخلی موفق شده است و هیچگاه هم باز نکرد که منظورش چه بوده است اما بسیاری از منابع لبنانی از جمله نزدیکان حریری معتقدند منظور او مقاومت در مقابل همین خواسته دولت پادشاهی سعودی بوده است که موجب استمرار وتوی سعودی علیه سعد حریری گشته است.     

وضعیت بحرانی سعد حریری

حریری در زمانی اقدام به کناره‌گیری از فضای سیاسی انتخاباتی لبنان گرفته است که علاوه بر محاصره سیاسی از محاصره مالی و اقتصادی که دولت سعودی و دیگر کشورهای عربی خلیج فارس علیه او اعمال کرده‌اند به شدت در بحران غوطه ور است این وضعیت منجر به بسته شدن موسسه‌های بهداشتی و اجتماعی خانواده حریری در مناطق مختلف لبنان شده و علاوه بر این‌ها موسسه‌هایی مثل تلویزیون المستقبل ، رادیو شرق و روزنامه المستقبل نیز مدتها است که تعطیل شده‌اند. این در حالی است که لبنان و شهروندانش در دو سال اخیر بدترین تجربه اقتصادی و معیشتی را پشت سر می‌گذرانند و خانوارهایی که به شکل سنتی در اردوگاه خانواده حریری بوده و از کمک‌های اقتصادی آنها بهره می‌بردند اکنون حتی یک لیره نمی‌توانند کمک مالی دریافت کنند.

به رغم تلاش برخی شخصیت‌های عربی ، بین المللی و برخی دولت‌ها که در راس آن فرانسه قرار دارد، وساطت‌ها در نزد محمد بن سلمان هیچ سودی نبخشیده است که آخرین آن، تلاش امانوئل ماکرون، رییس جمهور فرانسه بود که در سفر اخیرش مجددا تلاش کرد رابطه حریری با دربار سعودی را بهبود بخشد اما درها همچنان به روی سعد حریری بسته ماند.  

حالا که قرار است سعد حریری برای فعالیت اقتصادی در امارات مستقر شود گفته می شود که اماراتی‌ها شرط کرده‌اند که این فعالیت‌ها با هیچ فعالیت سیاسی وی در لبنان ارتباطی نداشته باشد تا مبادا رنجش خاطر دربار سعودی فراهم شود و این موضوع را به عنوان یک خط قرمز با حریری حل و فصل کرده‌اند. برخی منابع منطقه‌ای و بین‌المللی تاکید دارند که پادشاهی سعودی سقف سیاسی برای تعامل با هر نخست وزیر لبنانی تعیین کرده  که آن، اجرای کامل قطعنامه شماره ۱۵۵۹ شورای امنیت توسط دولت لبنان است که اکنون مهمترین بند باقی مانده آن خلع سلاح کامل شبه نظامیان در این کشور است و این امر شالوده اساسی همان طرح کمک‌های اقتصادی کشورهای عربی خلیج فارس موسوم به طرح کویت است که هفته پیش توسط وزیر خارجه کویت به دولت لبنان تحویل گردید.  

اولین واکنش به انزوای سیاسی سعد حریری

در اولین واکنش‌ها ، برادر  بزرگتر سعدحریری " بهاء"(۵۶ ساله) که اختلافات گسترده و طولانی با برادرش دارد وارد میدان شده و تلاش دارد جای خالی برادر و پدرش را پر کند یا بهتر بگوییم او در صدد است با سوء استفاده از عقب نشینی حزب المستقبل و رئیسش از انتخابات پارلمانی و عمل سیاسی در کشور، سند ارثیه سیاسی خاندان حریری را یکجا به نام خود زند و عقب ماندگی چنین ساله از برادرش را جبران کرده و خود را آلترنیاتیوی پرقدرت در برابر دیدگان پادشاهی سعودی و کشورهای غربی قرار دهد.

او که به مواضع تندرو در لبنان در مقایسه با برادرش سعد شهرت دارد در نخستین واکنش به خروج برادرش از صحنه سیاسی لبنان، با تاکید بر این که از این اقدام وی تاسف نمی خورد، گفت: به زودی به کشور باز خواهم گشت و مسیر پدر شهیدم رفیق حریری را ادامه خواهم داد و وارد میدان بازپس گیری کشور و حاکمیت آن، از اشغالگران می‌شوم.

بهاء حریری با آن که نگفته منظورش از اشغالگران چه کسانی هستند اما مواضع سابق او در برابر حزب الله و سلاح مقاومت در برابر اشغالگران قدس، این گمانه‌زنی را تقویت می‌کند که او تلاش دارد در سایه خلاء سعد و حزب المستقبل آرایش سیاسی جدیدی برای انتخابات پارلمانی آتی لبنان با تکیه بر رویارویی با حزب الله ایجاد کند تا در کوتاهترین مسیر روند سیاسی، بیشترین محصول را درو کند.

باید منتظر ماند و دید که از میان جریانات ، شخصیت‌های سیاسی و طایفی اهل سنت لبنان چه کسانی دیگر وارد گود شده تا جایگزین سعد حریری و حزبش شوند. نزدیکی انتخابات پارلمانی و آغاز رقابت‌ها فرصت مناسبی است تا به این سوال به سرعت پاسخ داده شود.