سایه جنگ بر شراکت آژانس فضایی اروپا و روسیه افتاد/تهدید برنامه های فضایی جهان

فضانوردان مرتباً به این موضوع اشاره کرده‌اند که زندگی در ایستگاه فضایی بین‌المللی چگونه فاصله میان ملت‌ها را از بین می‌برد. در حال حاضر نیز دو فضانورد روس و یک فضانورد اروپایی به همراه چهار فضانورد آمریکایی در ایستگاه فضایی زندگی می‌کنند. زندگی مشترک این ۷ فضانورد، ثمره یک توافق بین‌المللی است که به دوران جنگ سرد تاریخی در سال ۱۹۷۵ برمی‌گردد.

به گزارش ایسنا، اما بر روی زمین، ترس از یک درگیری بزرگ در اروپا با تجمع و فعالیت نیروهای روسی در مرز اوکراین، افزایش یافته است. "آنتونیو گوترش" دبیرکل سازمان ملل متحد این تحولات را «جدی‌ترین بحران صلح و امنیت جهانی در سال‌های اخیر» توصیف کرده است.

اما وضعیت ژئوپلیتیکی برای همکاری‌های مورد انتظار در فضا و به ویژه برنامه‌ها و ماموریت‌هایی که اروپا با روسیه همکاری می‌کند، چگونه می‌شود؟

۲۲ کشور اروپایی که البته اوکراین یکی از آنها نیست، از طریق آژانس فضایی اروپا(ESA) در تحقیقات و اکتشافات فضایی مشارکت می‌کنند. آژانس فضایی روسیه موسوم به "روسکاسموس"(Roscosmos) سال‌هاست که شریک مهمی برای این آژانس فضایی بوده و در برخی از برجسته‌ترین تلاش‌های اکتشاف فضایی اروپا شرکت و نقش مهمی داشته است.

اکنون زنده نگاه داشتن این پیوندها قطعاً پیچیده خواهد بود. از آنجایی که کشورهای اروپایی تحریم‌هایی را علیه روسیه وضع می‌کنند که بسیاری از آنها نه تنها شهروندان روسیه، بلکه اروپایی‌ها را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند، آیا آژانس فضایی اروپا و روسکاسموس می‌توانند به طور معمول به همکاری خود ادامه دهند؟

برای آژانس فضایی اروپا، بزرگترین مشکل ممکن است مریخ نورد "رزالیند فرانکلین"(Rosalind Franklin) و ماموریت "اگزومارس"(ExoMars) باشد که اولین مریخ نورد اروپایی است که برای فرود روی سیاره مریخ طراحی شده است. این ماموریت که ابتدا انتظار می‌رفت در سال ۲۰۱۸ راهی فضا شود، به دلیل مشکلاتی در چترهای فرود آن به تعویق افتاد و در نهایت قرار است در ماه سپتامبر سال جاری از پایگاه فضایی "بایکونور" در روسیه بلند شود.

رسیدن "اگزومارس" به این نقطه حاصل سفری طولانی و مشکل بوده است. این ماموریت که در ابتدا یک همکاری بین آژانس فضایی اروپا و ناسا بود، تقریباً در سال ۲۰۱۲ پس از کاهش بودجه ناسا توسط دولت "باراک اوباما"، آژانس فضایی ایالات متحده را مجبور به عقب نشینی کرد و این همکاری پایان یافت. این ماموریت که برای جستجوی آثار حیات در زیر سطح مریخ با استفاده از یک مته ۲ متری در نظر گرفته شده بود، پس از ورود "روسکاسموس" و پر کردن جای خالی ناسا احیا شد.

روسیه علاوه بر پرتاب "اگزومارس" با موشک "پروتون" خود، سکوی فرودی به نام "کازاچوک"(Kazachok) را نیز در کنار چندین ابزار علمی برای مریخ نورد "رزالیند فرانکلین" و همچنین مدارگرد "TGO" که اولین بخش از ماموریت "اگزومارس" را تشکیل می‌دهد، ساخته است.

مدارگرد "TGO" در سال ۲۰۱۶ با فرودگر آزمایشی "شیاپارلی"(Schiaparelli) به مریخ رسید، اما به دلیل نقص نرم افزاری سقوط کرد.

آژانس فضایی اروپا(ESA) تاکنون از اظهار نظر در مورد هرگونه پیامدهای ناشی از حمله روسیه به اوکراین برای ماموریت‌هایی نظیر "اگزومارس" و سایر پروژه‌های مشترک با روسیه خودداری کرده است.

اما محققان از ده‌ها موسسه در سراسر اروپا سال‌ها تلاش کرده‌اند تا فناوری خود را روی سطح سیاره سرخ قرار دهند. علاوه بر این، کاوشگر "رزالیند فرانکلین" به لطف مته بلند و کاربردی خود، به احتمال زیاد ردپایی از حیات باستانی را که زمانی مریخ میزبان آن بوده است، خواهد یافت.

"اندرو کوتس" استاد فیزیک و دانشمند سیاره‌شناسی در کالج دانشگاهی لندن می‌گوید: ما در حال حاضر همکاری خوبی با همکاران علمی و مهندسی روسی خود داریم، از جمله آزمایش‌های کالیبراسیون مشترکی که این هفته در تورین ایتالیا انجام می‌شود.

"کوتس" محقق اصلی ابزار "پن‌کم"(PanCam) است که چشمان علمی کاوشگر "اگزومارس" است و همچنین به ساخت دوربین علمی اولیه مریخ‌نورد "استقامت" موسوم به "Mastcam-Z" کمک کرده است.

وی می‌گوید تا این لحظه قرار بر این است ماموریت "اگزومارس" طبق برنامه‌ریزی در یک پنجره ۱۲ روزه بین ۲۰ سپتامبر تا ۱ اکتبر به فضا پرتاب شود.

"کوتس" می‌گوید: علم بر سیاست برتری دارد و ما مطمئن هستیم که همه چیز برای پرتاب خوب است.

آژانس فضایی اروپا ممکن است تصمیمات سخت دیگری نیز داشته باشد. برای مثال، ارائه دهنده پروازهای فضایی اروپایی به نام "آریان اسپیس"(Arianespace) از موشک‌های "سایوز" روسیه در کنار موشک‌های کوچکتر خود موسوم به "وگا"(Vega) و "آریان ۵"(Ariane ۵) برای پرتاب محموله از فرودگاه فضایی اروپا در "کورو" واقع در گویان فرانسه استفاده می‌کند.

آژانس فضایی اروپا در وب‌سایت خود آورده است که همکاری با روسیه، بازار پرتاب‌های تجاری فضایی را بهبود می‌بخشد. ضمن اینکه آژانس فضایی اروپا قصد داشت با روسیه در توسعه پرتابگرهای آینده و همچنین در ساخت مجموعه‌ای از ماهواره‌هایی که اثرات فضا بر موجودات زنده را مطالعه می‌کنند، مشارکت کند.

در هر صورت به نظر نمی‌رسد که جامعه فضایی اروپا از تنش میان روسیه و اوکراین مصون بماند و آینده صنعت فضایی در اروپا متاثر از این اتفاق در ابهام قرار گرفته است.

ایستگاه فضایی بین‌المللی که مسلماً بزرگ‌ترین تلاش مهندسی در تاریخ بشریت و نشانه‌ای از همکاری‌های پس از جنگ سرد است، در سال ۲۰۱۴ برای نامزدی دریافت جایزه صلح نوبل پیشنهاد شد، درست همان سالی که روسیه منطقه کریمه را که متعلق به اوکراین بود، به خود الحاق کرد و جنگی که از آن زمان تاکنون در این منطقه جریان دارد تا به امروز بیش از ۱۴ هزار قربانی گرفته است.