تاریخ بعد از گذشت ۹ سال تکرار می‌شود؟/ مقامات وقت افغانستان: آب را بر ایران می‌بندیم؛ مذاکره هم نمی‌کنیم!

تابستان سال ۱۳۹۲ موضوع ساخت سد «سلما» در افغانستان ‌به یکی از مباحث مهم در منطقه تبدیل شد و تأثیر آن بر روابط ایران و افغانستان به طور جدی مورد بحث قرار گرفت. همزمانی این رویداد آن هم بعد از گذشت ۹ سال با شدت گرفتن بحث‌ها در مورد حقابه ایران از هیرمند در نوع خود جالب است.

بیشتر بخوانید:

• وزرای امورخارجه و نیرو مامور پیگیری حقابه ایران از رود هیرمند هستند
• حل نشدن مساله حقابه هیرمند روی همکاری‌های ایران و افغانستان تاثیر منفی دارد
• طالبان: حقابه ایران بر اساس توافقنامه هلمند پرداخت می‌شود

همان زمان «کریستین ساینس مانیتور» در مطلبی به ساخت این سد پرداخت و ابعاد آن را ‌بررسی کرد. در ادامه بخش‌هایی از این مطلب را که مردادماه سال ۱۳۹۲ منتشر شد، می‌خوانید:

*پس از چهار دهه کار، پروژه سد «سلما» که تاکنون به واسطه تنش‌های مستمر در افغانستان، اشغال این کشور به دست نیروهای خارجی و جنگ داخلی به تعویق افتاده بود، به مرحله بهره‌برداری نزدیک شده است. قرار است این پروژه دویست میلیون دلاری که هند مسئول اجرای آن است، اواخر سال ۲۰۱۴ به بهره برداری برسد.

*مقامات افغانی می‌گویند، برنامه‌ای برای مذاکره با ایران درباره حق آب ندارند؛ اما تحلیلگران و کار‌شناسان غربی هشدار می‌دهند که نبود موافقت‌نامه‌ای در این زمینه، می‌تواند روابط افغانستان با ایران را ـ که هم اکنون نیز چندان خوب نیست ـ به وضعیت وخیم‌تری دچار کند.

*«فضل احمد ذاکری»، مدیر بخش رودهای هریرود و مرغاب در وزارت انرژی و آب افغانستان در این زمینه گفته است: ما پروژه‌های بسیاری در افغانستان داریم و هر پروژه‌ای دشمنان خود را دارد؛ اما متأسفانه سد سلما سه دشمن دارد... توقف کار ممکن است. ما این سد را تکمیل می‌کنیم. یکی از این «دشمنان»، پاکستان است، زیرا این کشور از ساخته شدن این سد به دست هند (رقیب دیرینه خود) خشنود نیست. این در حالی است که در ماه آوریل، مقامات اطلاعاتی افغانستان اعلام کردند که طرح انفجار سد سلما با ‌‌۲۸۶۰ پاوند مواد منفجره را خنثی کرده‌اند. آن‌ها مدعی شدند که این نقشه با کمک سرویس اطلاعاتی پاکستان طراحی شده بود. دو دشمن دیگر این سد، ایران و ترکمنستان هستند، زیرا این پروژه، سبب کاهش جریان آب به سمت سرزمین‌های آن‌ها می‌شود. مقامات افغان تاکنون چندین بار ایران را به طرح‌ریزی حملاتی علیه سد سلما متهم کرده‌اند. در یک مورد، آن‌ها مدعی شدند ایران به یک فرمانده طالبان پول داده تا با دویست نیروی مسلح‌، خود‌ حمله‌ای ‌ علیه سد ترتیب دهند. با این حال، ذاکری به صراحت اشاره می‌کند که هیچ گونه مدرکی مبنی بر اقدام منفی ایران علیه این سد موجود نیست و ایرانیان تنها به طور پیوسته خواستار مذاکره در این زمینه هستند.

*دلیل نگرانی ایران از این پروژه کاملاً مشخص است: در صورت ساخت سد سلما، میزان جریان آب هریرود به سمت ایران، ۷۳ درصد کاهش پیدا می‌کند. این در حالی است که بخش مهمی از مناطق شرقی ایران به آب هریرود وابسته هستند.

*مؤسسه مطالعاتی «شرق ـ غرب» در سال ۲۰۱۰ با انتشار گزارشی درباره منابع آبی افغانستان، تأکید کرد که همکاری همسایگان درباره منابع آب، یک گزینه و انتخاب نیست، بلکه تنها راه موجود است. بنا بر این گزارش، نبود موافقت‌نامه‌های دوجانبه یا منطقه‌ای در این زمینه، تهدیدی جدی را متوجه توسعه پایدار و امنیت در منطقه کرده است.

*افغانستان و ایران، نخستین بار در سال ۱۹۵۰ کمیسیونی مشترک‌ برای مدیریت منابع آبی مشترک تأسیس کردند و در سال ۱۹۷۳، توافق شد که ایران میزان مشخصی آب دریافت کند. با این حال، «شجاع الدین ضیایی»، معاون وزارتخانه انرژی و آب افغانستان می‌گوید، هم‌اکنون کابل ‌دلیلی برای انجام مذاکرات آب با ایران نمی‌بیند». وی در این زمینه گفته: «شاید آن‌ها نیاز داشته باشند که با ما گفت‌و‌گو کنند؛ اما ما هیچ نیازی به گفت‌و‌گو با ایران و مذاکره درباره آب نمی‌بینیم. در حال حاضر، نه».