ایران برای مقابله با انزوا به روسیه پناه برده است

اردوان امیراصلانی، کارشناس روابط بین الملل و ژئوپلیتیک خاورمیانه در روزنامه شرق نوشت: اخیرا ایالات متحده نسبت به «سطح بی‌سابقه حمایت نظامی و فنی»‌ روسیه از ایران هشدار داد. این هشدار همچنین به منزله هشداری برای غربی‌ها در برابر خطرات چنین «مشارکت نظامی در مقیاس بزرگ» محسوب می‌شود. از تابستان 2022 شایع شد که ایران پهپادهای پیشرفته‌ای در اختیار نیروهای روسیه در اوکراین قرار داده و در پاییز امسال نیز تأیید شد؛ اما اطلاع چندانی از آنچه روسیه در قبال آن ارائه خواهد داد، در دست نبوده است.

جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید، به جزئیات این افزایش مشارکت پرداخت. بنا بر اظهارات وی، مسکو برای عرضه تجهیزات پیشرفته از‌جمله هلیکوپتر، سامانه‌های دفاع ضد‌‌‌هوایی و هواپیماهای جنگی به ایران آماده می‌شود. بر اساس اظهارات سرویس اطلاعاتی آمریکا، خلبانان ایرانی آموزش‌های سوخو-35 را در روسیه آغاز کرده‌اند و تهران می‌تواند سال آینده این هواپیماها را دریافت کند و به‌طور درخور توجهی توانایی هوایی خود را افزایش دهد. مشاهده روسیه در حال دستیابی به تسلیحات پیشرفته‌تر و بیشتر، به‌ویژه موشک‌های زمین به زمین، منبع نگرانی فزاینده‌ای برای ایالات متحده است. شایعات مربوط به تحویل موشک‌های بالستیک و ایجاد خط تولید مشترک پهپادهایی که «کشنده» توصیف شده‌اند، آنها را بسیار نگران کرده است.

حقیقت این است که ارتش روسیه در اوکراین عملکرد بدی دارد. روسیه که در تلاش برای تداوم ارسال تسلیحات به نیروهای زمینی خود است، بار دیگر برای خرید تجهیزات به ایران روی آورده است. درحالی‌که جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی، تأیید کرده است انتقال تسلیحات جدید به‌طور رسمی مشاهده نشده است، اما چشم‌انداز دستیابی به تسلیحات جدید در اوکراین، سبب افزایش نگرانی‌ها از تلاش پوتین برای تضعیف هرچه بیشتر مردم اوکراین و نیروهای ناتو می‌شود. در‌واقع، یک جنگ سرد جدید در اوکراین در حال شکل‌گیری است و محورهای تشکیل‌دهنده آن به وضوح در حال ظهور هستند.

واشنگتن تخمین زده که روسیه برای تقویت تجهیزات نظامی خود به کره‌شمالی نیز روی آورده است. از یک سو، غرب با سرکردگی ایالات متحده با تأمین کمک‌های نظامی و مهمات به ارزش 275 میلیون دلار که اخیرا دولت بایدن نیز آن را تأیید کرد و از سوی دیگر روسیه و ایران، دو کشور تحت تحریم‌های غرب و منزوی در صحنه بین‌المللی که با وجود ناملایمات داخلی با پروژه ایدئولوژیک غرب مخالف هستند. این تبادلات نشان از تعمیق همکاری میان ایران و روسیه در حوزه دفاعی دارد و می‌تواند پیامدهایی برای منطقه در بر داشته باشد.

بنابراین ایالات متحده به دنبال خنثی‌سازی این پروژه‌ها‌ست. گفته می‌شود دولت بایدن درباره تحریم‌های هدفمند جدید علیه نهادهای روسی که در خرید تسلیحات و پهپادهای ایرانی دخیل هستند و همچنین در زمینه آموزش نیروهای روسی برای استفاده از این تجهیزات در اوکراین جهت «حملات گسترده علیه زیرساخت‌های غیرنظامی» تصمیماتی گرفته است. طبق بیانیه کاخ سفید، نیروهای هوافضای روسیه (VKS) و مرکز 924 ایالتی هوانوردی بدون سرنشین و فرماندهی حمل‌ونقل نظامی (VTA) ‌هدف قرار خواهند گرفت. به گفته جان کربی، «سایر اقدامات کنترل‌کننده صادرات» که امکان دسترسی ایران به فناوری‌های حساس را میسر می‌‌کند نیز بررسی خواهد شد.

با وجود این حمایت آشکار و متقابل ایران از روسیه منجر به پایان مذاکرات هسته‌ای ایران نشده است. در‌واقع، راه دیپلماتیک برای احیای برجام باز است؛ اما ایالات متحده با تغییر استراتژی خود که اکنون شامل افزایش فشارهای بین‌المللی علیه ایران از طریق افشای مشارکت با روسیه است، سعی دارد ایران را از این مشارکت منحرف کرده و برای احیای توافق برجام تلاش می‌کند. 

‌همچنین یک دیپلمات سازمان ملل متحد به‌طور علنی یادآور شده که تأمین موشک و پهپاد برای روسیه، نقض مستقیم قطع‌نامه 2231 مصوب 2015 توسط شورای امنیت است که به توافق وین میان ایران و شش قدرت بزرگ جهانی رسمیت می‌بخشد.

درحالی‌که بسیاری از کشورهای آسیایی از‌ جمله چین و جمهوری‌های شوروی سابق از روسیه روی‌گردان شده‌اند، به نظر می‌رسد تهران به دنبال ائتلافی برای کمک به تقویت نیروی اقتصادی خود و جلوگیری از انزوای سیاسی است. از سوی دیگر، ایران با مشکلات اقتصادی و مطالبات مردم خود نیز مواجه است. ایرانیان بیش از پیش مصمم به دستیابی به رفاه هستند. در چنین شرایطی، برآورده‌کردن تقاضای روسیه برای تجهیزات نظامی با مشکلات زیادی مواجه خواهد شد. در نهایت، چنین مشارکت‌هایی بر مبنای محاسبات کوتاه‌مدت، ممکن است نتیجه مطلوب را برای کشور در بر نداشته باشد.