کوره‌های جسدسوزی زبان باز می‌کنند

شهاب شهسواری- گرچه دولت چین اصرار دارد که در یک ماه گذشته، از زمانی که سیاست «بدون کرونا» در این کشور کنار گذاشته ‌شد، دست بالا ۴۰ نفر بر اثر ابتلا به کرونا جان خود را از دست داده‌اند، اما وضعیت مراکز جسدسوزی چین روایت دیگری را نشان می‌دهند.

واشنگتن‌پست در گزارشی می‌نویسد که برخی مراکز جسدسوزی چین ارایه خدمات سوگواری را به خانواده جانباختگان متوقف کرده‌اند. در این گزارش آمده است در یک مرکز جسدسوزی در شهر چنگدو به خانواده جانباخته فقط دو دقیقه اجازه می‌دهد که پیش از سوزاندن جسد برای او عزاداری کنند. صف تشییع جنازه در برخی شهرها آنقدر دراز شده است که در بازار سیاه شانگهای یک نوبت در صف سوزاندن جسد تا ۳۰۰ دلار به فروش می‌رسد.

بررسی تصاویر ماهواره‌ای، ویدیوهای منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی و اظهارات شاهدان عینی نشان می‌دهد که مرگ و میر ناشی از کرونا در چین بسیار بیشتر از ارقامی است که دولت اعلام می‌کند و ادعای پکن در مورد کنترل شیوع بیماری را زیر سوال می‌برد. بر اساس این گزارش مراکز جسدسوزی سراسر کشور نسبت به چند ماه گذشته و مدت مشابه در سال قبل، شاهد مراجعه بسیار بیشتری هستند و نعش‌کش‌ها در کنار آنها صف می‌کشند. تصاویری که از ماهواره‌های موسسه مکسار (Maxar) در اختیار واشنگتن‌پست قرار داده است، حاکی از افزایش فعالیت مراکز جسدسوزی دست‌کم در ۶ شهر مختلف چین، از پکن در شمال گرفته تا نانجینگ در شرق و از چنگدو گرفته تا کومینگ در جنوب غربی. این تصاویر با مصاحبه‌هایی که واشنگتن‌پست با شهروندان سوگوار چینی و کارکنان مراکز جسدسوزی انجام داده است، تطابق دارد. تصاویر منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی هم صف‌های انتظار طولانی و کارکنان فرسوده مراکز جسدسوزی را به نمایش می‌گذارد. اما در همه مکان‌های بررسی شده، آمار رسمی مرگ و میر، اگر اعلام شده ‌باشد، یک رقمی است.

یک مامور پذیرش در مرکز جسدسوزی جیانگان در شهر چونگ‌کینگ در جنوب غربی چین به واشنگتن‌پست می‌گوید: «من شش سال است که اینجا کار می‌کنم و هیچ‌گاه تا این اندازه شلوغی ندیده ‌بودم.» به گفته وی صف طولانی نعش‌کش‌ها از روزهای قبل از کریسمس تا بعد از آن پشت درهای مرکز جسدسوزی شکل گرفته، سردخانه‌ها کاملا پر است و هر ۸ دستگاه سوزاننده جسد به صورت ۲۴ ساعته و هفت روز هفته در حال فعالیت هستند. او به واشنگتن‌پست می‌گوید: «صدای زنگ تلفن یک لحظه هم قطع نمی‌شود.»

بر اساس این گزارش چندان غیرطبیعی نیست که فعالیت مراکز جسدسوزی در ماه‌های زمستان افزایش پیدا کند، اما آنچه در تصاویر ماهواره‌ای و ویدیوها و عکس‌های منتشر شده در فضای مجاری از صف کشیدن شهروندان در ورودی این مراکز نشان می‌دهد، به معنای این است که فعالیت مراکز نسبت به مدت مشابه در سال‌های گذشته به مراتب افزایش یافته است. معمولا از خودروهایی متمایز به عنوان نعش‌کش استفاده می‌شود و تصاویر بررسی شده توسط واشنگتن‌پست نشان می‌دهد که صف‌های طولانی در مقابل مراکز سوزاندن جسد شبانه هم برقرار است، یعنی اعضای خانواده متوفی شب تا صبح منتظر می‌مانند تا فرصتی برای تشییع عضو از دست رفته خانواده‌شان فراهم شود. تقاضا آنچنان افزایش پیدا کرده که دست‌کم ۴ مرکز جسدسوزی که واشنگتن‌پست با آنها تماس گرفته است، اعلام کرده‌اند که کلیه خدمات تشییع را متوقف کرده‌اند و فقط اجازه سوزاندن و نگهداری جسد را می‌دهند. موضوعی که نشان می‌دهد تمامی افرادی که در صف‌های این مراکز ایستاده‌اند، منتظر رسیدگی به وضعیت متوفایی هستند که به تازگی جان باخته است.

نحوه شمارش جانباختگان ناشی از کرونا در چین همواره مورد مناقشه بوده است. از ماه دسامبر، همزمان با پایان سیاست «بدون کرونا»، دولت چین بدون توجه به اینکه تست کرونای فردی مثبت باشد یا منفی، تنها افرادی را که بر اثر ایست کامل دستگاه تنفسی درگذشته باشند در آمار رسمی خود به شمار می‌آورد. مقام‌های بهداشتی دولت چین با ذکر این نکته که درصد مرگ و میر زیرسویه امیکرون کمتر از ۰.۱ درصد است، تلاش می‌کنند تا به جامعه اطمینان بدهند. بر اساس آمار رسمی از زمان آغاز شیوع ویروس کرونا تاکنون در چین تنها ۵۲۰۰ نفر بر اثر این بیماری جان باخته‌اند. اما این آمار با برآوردهای بین‌المللی کاملا در تضاد است. به نوشته واشنگتن‌پست متخصصان برآورد می‌کنند که روزانه ۵۰۰۰ نفر در چین بر اثر ویروس کرونا جان خود را از دست می‌دهند و بر اساس مدل‌های مختلف پیش‌بینی برآورد می‌شود که تا پایان سال ۲۰۲۳ تعداد کشته‌شدگان بر اثر این بیماری به بیش از یک میلیون نفر برسد. 

می هی، استاد پاتالوژی و ایمنی‌شناسی در دانشکده پزشکی دانشگاه واشنگتن به واشنگتن‌پست می‌گوید: «نکته مثبت این است که در حال حاضر آنها با زیرسویه امیکرون مواجه هستند و نه سویه اصلی دلتا.» وی معتقد است: «نکته منفی این است که بر اثر اجرای سیاست بدون کرونا در چین، سیستم ایمنی اغلب چینی‌ها فعال نشده است.» 

به نوشته واشنگتن‌پست، هر چند وزارت خارجه و کمیسیون سلامت جمهوری خلق چین حاضر به اظهارنظر در این خصوص نشده‌اند، اما در یادداشتی که روز دوشنبه در روزنامه خلق، ارگان حزب کمونیست چین منتشر شده، به ‌شدت از سیاست کنونی دولت در مبارزه با کرونا حمایت شده است. در این یادداشت آمده است: «چین در پیشگیری و کنترل کرونا از یک رویکرد مبتنی بر علم پیروی می‌کند و به صورت مستمر واکنش‌هایش را بر اساس شرایط در حال تکامل بهبود داده است.» برای دولت چین و رهبری شی جین‌پینگ، رییس‌جمهور این کشور، انتشار شواهدی که نشان دهد میزان مرگ و میر فراتر از ارقام گزارش شده است، باعث می‌شود تا روایت دولتی مبنی بر برتری رویکرد چین نسبت به رویکرد دولت‌های غربی زیر سوال برود. یانژونگ هوآنگ، پژوهشگر ارشد سلامت جهانی در شورای روابط خارجی امریکا به واشنگتن‌پست می‌گوید: «تا بهار سال ۲۰۲۱ چینی‌ها به ‌شدت به اقدامات‌شان برای کنترل کرونا افتخار می‌کردند. اما حالا اگر نگاه کنید، همه ‌چیز فروپاشیده و الگوی واکنش آنها به جهانگیری کرونا مایه استهزا شده است. این موضوع نه تنها رهبری را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه مشروعیت کل نظام را نیز زیر سوال می‌برد.»

ماه نوامبر امسال به‌‌رغم سیاست بدون کرونا در سراسر چین، همه‌گیری ویروس در برخی شهرهای بزرگ مانند پکن و گوانگجو تشدید شد. این اتفاق باعث سختگیری بیشتر در سیاست‌های دولت شد. اما این سختگیری‌ها منجر به اعتراضات گسترده‌ای شد که نمونه آن چندین دهه بود در چین رخ نداده است. از ابتدای ماه دسامبر، دولت بخش اعظم سختگیری‌ها را حذف و به همین دلیل ابتلا به بیماری در بخش وسیعی در جمعیت گسترش پیدا کرد، جمعیتی که چندان مقاومت طبیعی در مقابل ویروس نداشتند. بسیاری از شهروندان با واکسن‌های چینی واکسینه شده‌اند که مقاومت چندانی در مقابل سویه امیکرون ندارد. بر اساس برآوردی که زنگ گوآنگ، همه‌گیرشناس ارشد سابق در مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری چین انجام داده است، پکن یکی از نخستین شهرهایی بود که با همه‌گیری مواجه شد و نزدیک به ۸۰ درصد یا بیشتر از جمعیت این شهر تا پایان ماه دسامبر بیمار شدند. ویدیوهای منتشر شده نشان می‌دهد که بیمارستان‌های پایتخت چین مملو از بیمارانی است که اکثریت آنها را افراد مسن تشکیل می‌دهند.

بر اساس تصاویر ماهواره‌ای مکسار، مرکز جسدسوزی تونگژو در حومه پکن، در همین ایام یک پارکینگ جدید تاسیس کرده است. بر اساس تصاویر دیگری که از ماهواره‌های پلنت لب تهیه شده است، به نظر می‌رسد که این پارکینگ روز ۲۲ دسامبر یا بعد از آن تاسیس شده است. دو روز بعد نزدیک به ۱۰۰ خودرو در این پارکینگ پارک کرده‌اند. یک خبر در روزنامه جوانان پکن که اکنون از وب‌سایت آن پاک شده است، نشان می‌داد که این مرکز روزانه ۴۰ جسد را می‌سوزاند، اما حالا کارکنان آن مجبور به اضافه کاری هستند و روزانه ۱۵۰ جسد را می‌سوزانند. 

واشنگتن‌پست ویدیوهایی را از دو مرکز جسدسوزی بزرگ در نزدیکی شانگهای به نام‌های بائوکسینگ و لانگ‌هوآ تایید کرده است. یک ویدیو که شب ۲۸ دسامبر از بائوکسینگ ضبط شده و در شبکه اجتماعی چینی دویین منتشر شده است، جمعیت بزرگی را نشان می‌دهد که برخی از آنها خانواده‌های افراد متوفی و گروهی دیگر دلال‌های بازار سیاه هستند که باید نزدیک به ۵ ساعت در صف بایستند. پلیس نسبت به فروش نوبت در بازار سیاه هشدار داده و آن را غیرقانونی اعلام کرده است. لیو، دانشجوی دانشگاه جورج میسون که صنعت تشییع درگذشتگان در شانگهای را مطالعه کرده است به واشنگتن‌پست می‌گوید: «من تاکنون چنین جمعیتی را مقابل بائوکسینگ ندیده‌ بودم. ما نزدیک به ۱۸ ماه در مراکز جسدسوزی مختلف شانگهای تحقیق کرده‌ایم و این صف بلند قطعا غیرطبیعی است.»

شی، از جمله افرادی است که پدرش را در شصت سالگی به دلیل ابتلا به کرونا از دست داده است. او می‌گوید که روز ۲۱ دسامبر بعد از مرگ پدرش با مرکز جسدسوزی بائوکسینگ تماس گرفته و به او گفته است که به دلیل تعداد مراجعان دست‌کم ۵ روز برای رسیدن نوبت سوزاندن جسد پدرش زمان لازم است و در این مدت باید جسد را در خانه نگه دارد. او برای اینکه بتواند نوبت را برای پدرش حفظ کند از ساعت ۹ شب جلوی در مرکز در صف ایستاد، وقتی به آنجا رسید ۵۰ نفر دیگر جلوی او بودند. پلیس در محل حضور داشت تا نظم را حفظ کند. بعد از نزدیک به ۱۱ ساعت، ۸ صبح روز بعد نوبت به او رسید و اجازه پیدا کرد تا در تاسیسات دیگری جسد پدرش را بسوزاند. هیچ یک از اعضای خانواده حق حضور در محل برای عزاداری نداشتند و به شی گفته‌ شد که می‌تواند یک تا دوماه دیگر برای دریافت خاکستر پدرش مراجعه کند. شی می‌گوید که تست کرونای پدرش قبل از مرگ مثبت بود، اما دلیل رسمی مرگ او «بیماری زمینه‌ای» ثبت شده است.

در نانجینگ هم اوضاع مشابهی برقرار است. در این شهر بزرگ که در شمال غربی شانگهای واقع شده است، تصاویر ماهواره‌ای مکسار متعلق به روز ۳ ژانویه صف طویل خودروهای سفید رنگ را در مرکز بزرگ جسدسوزی نانجینگ نشان می‌دهد. در شمال شهر و در مرکز جسدسوزی لیوهه هم اوضاع به همین ترتیب است. یک شهروند به نام جین می‌گوید که یک روز کامل در صف ایستاده تا بتواند جسد پدربزرگش را برای سوزاندن به مرکز برساند. ویدیویی که او در شبکه اجتماعی دویین منتشر کرده ‌بود و صف طویل خودروهای ون و دود غلیظ در آسمان را نمایش می‌داد، مدتی بعد پاک شد. جین می‌گوید که دست‌کم ۴۰ خودروی ون نعش‌کش را بیرون مرکز دیده است و البته تعدادی از شهروندان که مشخص بود توانایی مالی اجاره نعش‌کش نداشتند و اجساد نزدیکان‌شان را با چرخ‌دستی به محل آورده ‌بودند. یک مسوول پذیرش در مرکز جسدسوزی گفته‌ بود که تمامی یخچال‌های این مرکز برای نگهداری اجساد پر شده است. جین، ۲۹ ساله به واشنگتن‌پست می‌گوید: «راننده‌مان گفت که سال‌هاست شغلش این است ولی تاکنون چیزی مشابه این ندیده است.» تصاویر ماهواره‌ای از مرکز جسدسوزی دونگلین در چنگدو که در استان جنوب غربی سی‌چوان واقع شده است، نشان می‌دهد که روز ۲۱ دسامبر ده‌ها خودرو اطراف مرکز پارک کرده‌اند که نعش‌کش‌های سفید هم در میان آنها قابل مشاهده است. تصویری مشابه که درست یک‌سال قبل از همین مکان گرفته‌شده ‌بود، نشان می‌داد که اطراف مرکز کاملا خالی از خودرو است. این مرکز به دلیل شرایط ویژه تمام فعالیت‌های عادی را متوقف کرده است. یک مسوول پذیرش روز پنجشنبه به واشنگتن‌پست گفت: «به دلیل وضعیت غیرمعمول ما تمامی خدمات سوگواری و تشییع را تعطیل کرده‌ایم، اما خانواده‌ها همچنان می‌توانند قبل از سوزاندن جسد با مرحوم وداع کنند.» در پاسخ به این سوال که این مراسم وداع چقدر می‌تواند باشد، مسوول پذیرش به واشنگتن‌پست پاسخ داد: «دو دقیقه.»

علاوه بر گزارش‌هایی که از مراکز سوزاندن اجساد می‌رسد، تعداد زیادی آگهی ترحیم در مورد افراد شناخته شده و برجسته چینی منتشر می‌شود که نام آنها در میان آمار رسمی درگذشتگان کرونا نیست. از جمله این افراد یک دیپلمات برجسته چینی بود که در مذاکرات الحاق هنگ‌کنگ به چین مشارکت داشت و همسرش گفته ‌بود که به کرونا مبتلا شد و همچنین طراح مشهور چینی که نماد المپیک ۲۰۰۸ پکن را طراحی کرد و دلیل مرگش «سرماخوردگی شدید» اعلام شده است. 

مقام‌های چینی در واکنش به فشارها برای اعلام آمار واقعی تلاش می‌کنند که به شهروندان اطمینان خاطر بدهند. لیانگ واننیان، مشاور ارشد کارگروه واکنش به کرونای دولت چین در یک نشست خبری گفته بود که بعد از پایان این موج مقام‌ها می‌توانند به درستی در مورد مرگ‌های ناشی از کرونا دست به بررسی بزنند. وو زونیو، همه‌گیری‌شناس ارشد در مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های چین تاکید می‌کند که در حال بررسی تشدید مرگ و میر هستند و به زودی آمار دقیق را اعلام می‌کنند.

در جینان، مرکز استان شرقی شاندونگ، فردی ۲۴ ساله به نام وانگ ساعت ۳ بامداد روز ۳۰ دسامبر از کنار یک مرکز جسدسوزی عبور می‌کرد که دید دست‌کم ۱۰۰ نفر در سرما در صف ایستاده‌اند. او ایستاد تا از صحنه فیلمبرداری کند و در تصاویر او دیده می‌شود که گروهی به دلیل تلاش یک نفر برای جلو زدن در صف، دعوا می‌کنند. وانگ، فیلم ضبط شده را در شبکه اجتماعی دویین منتشر کرد، اما ساعاتی بعد متوجه شد که این فیلم توسط مقام‌ها حذف شده است. او می‌گوید: «درکش برای من سخت است که چرا می‌خواهند دهان‌های ما را ببندند؟»