مهران کامروا، مدیر واحد مطالعات ایران در دانشگاه جرج تاون:
عمان، میانجی که وارد اتاق مذاکره محرمانه نمی‌شود
عمان می‌گوید شما می‌توانید به‌صورت محرمانه صحبت کنید و اگر به حضور ما نیاز داشتید، بیرون اتاق هستیم.
مهران کامروا، مدیر واحد مطالعات ایران در مرکز عربی مطالعات سیاسی دانشگاه جرج تاون درباره تفاوت های سیاست میانجی گری دو کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس ( قطر و عمان ) سخن گفته است.
به گزارش روزنامه هم میهن، کامروا معتقد است که کشورهایی نظیر عمان و قطر سعی می‌کنند در سیاست‌خارجی خود تعداد دوستان خود را به بالاترین سطح رسانده و از میزان روابط تیره خود با کشورها بکاهند. کامروا در این گفت‌وگو البته تفاوت‌هایی بین سیاست خارجی میانجیگرانه عمان و قطر قائل است که آن را تشریح کرده است.
چه متغیرهایی عمان را قادر ساخته تا جایگاه امروزش در معادلات منطقه‌ای را به‌دست بیاورد؟
عمان طی چند دهه گذشته یک سیاست خارجی را دنبال می‌کند که سعی کرده تعداد دوستان خودش و کشورهایی را که با مسقط روابط حسنه و خوب دارند به بالاترین میزان برساند و کشورهای دارای روابط تیره را به حداقل برساند. همچنین سیاستی را دنبال کرده که عمان را دارای موقعیت استراتژیک کرده تا از این طریق بتواند میانجیگری‌ها‌ی زیادی صورت دهد. این سیاستی است که قطر هم تلاش کرده تا در دستور کار قرار دهد و تا حدودی هم موفق شده است. اما قطر این سیاست را به‌صورت علنی اعلام می‌کند درحالی‌که عمان به‌طور دیپلماتیک این مسیر را پیموده و توانسته با بسیاری از کشورها رابطه خوب داشته باشد و این رابطه حسنه موقعیت استراتژیک عمان را افزایش داده و در شرایطی قرار داده که می‌تواند با بازیگرانی صحبت کند که با هم صحبت نمی‌کنند و عمان به‌عنوان رابط اصلی خودش را در خاورمیانه تثبیت کرده است.
دیپلماسی میانجیگرانه به‌دنبال تحقق چه اهدافی برای میانجیگر است؟
برای هر میانجیگر، اهداف متفاوت است؛ کشوری مانند قطر که میانجیگری می‌کند این رویکرد را یکی از ستون‌های اصلی سیاست خارجی خود می‌داند. به این علت که وجهه بین‌المللی خود را بهتر کند و موقعیت استراتژیک خودش را قوی کند. عمان اما به‌خاطر ثبات منطقه این اقدامات میانجیگرانه را انجام می‌دهد، نه به‌خاطر شهرت و بهبود وجهه خودش؛ و من معتقدم هدف اصلی عمان کاهش تنش و نابسامانی در منطقه است اما قطر برای مثال میان گروه‌های مختلف لبنانی یا گروه‌های مختلف در سودان میانجیگری می‌کند تا موقعیت استراتژیک خودش را عمیق‌تر کند.
به چه علت الگوی حاکم بر مناسبات ایران و عمان از قاعده کلی روابط ایران با کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس پیروی نکرده است؟
به‌طورکلی سیاست خارجی عمان با سیاست خارجی اکثر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس متفاوت است. کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس هرکدام به‌نوبه خود سیاست خارجی مخصوص به خود را دارند؛ سیاست خارجی بحرین و سیاست امنیتی‌اش پیروی از عربستان است. کویت نه به آن صورت، اما همیشه سعی می‌کند در قالب شورای همکاری با کشورهای دیگر اختلاف آنچنانی نداشته باشد. قطر سعی می‌کند منافع خودش را ذیل چتر شورای همکاری به حداکثر برساند و البته دیدیم که از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ باعث شد تا اختلافات شدید با سه همسایه اصلی یعنی عربستان، بحرین و امارات بروز کند. این در حالی است که عمان همیشه سعی کرده با گروه‌های مختلف و با بازیگران مختلف روابط حسنه داشته باشد، به علاوه اینکه عضو شورای همکاری خلیج‌فارس نیز هست و اکثر اقداماتش ذیل قالب اهداف شورای همکاری خلیج‌فارس است. رابطه ایران و عمان یک رابطه عمیق و تاریخی است و عمانی‌ها هم به این جنبه تاریخی روابط با ایران اهمیت می‌دهند. نمی‌توانیم بگوییم رابطه تهران و مسقط ابزاری و مانند رابطه کشورهای دیگر است. جنبه تاریخی روابط دو کشور به آن ثبات و عمق می‌دهد.
از جمله دلایل روابط امروز ایران و عمان را به پیشینه تاریخی این رابطه و موضوع جنگ ظفار نسبت می‌دهند، دلیل مداخله محمدرضا پهلوی در این نبرد چه بود؟
چند دلیل وجود داشت که محمدرضا پهلوی در جنگ داخلی ظفار دخالت کرد؛ یکی پیشینه تاریخی روابط ایران و عمان بود و دیگری اینکه پادشاه‌ها معمولا به کمک هم می‌شتابند. همچنین در آن مرحله تاریخی، ایران تلاش می‌کرد خودش را به مرحله جدیدی از قدرت نظامی برساند و این جنگ و دخالت در این جنگ بهانه‌ای بود تا تهران این قدرت را در مقابل دیدگان کشورهای منطقه به‌ویژه عربستان و عراق به نمایش بگذارد.
مرگ سلطان قابوس چه تاثیری در جایگاه عمان در منطقه و دیپلماسی آن در قبال ایران داشت؟
سلطان قابوس فردی بود که در عرصه بین‌المللی و دیپلماتیک یک وزنه محسوب می‌شد و شخصیت بزرگ دیپلماتیک بود و سلطان هیثم هنوز به آن مرحله نرسیده است که به‌عنوان یک فرد شناخته‌شده و دیپلمات شناخته‌شده در عرصه جهانی باشد. با این‌حال می‌بینیم که عمق رابطه عمان و ایران نه‌تنها در این دوره کم نشده که حتی شاید بگوییم عمیق‌تر هم شده و الان خیلی از لحاظ عقیدتی و ایدئولوژیک، سیاست‌گذاران عمان نزدیک‌تر هستند. البته این شاید عواقب منفی هم در درازمدت داشته باشد و شاید اگر آن تعادل پیشین به‌هم بخورد تعادل دو قطب حامی و مخالف ایران نیز به‌هم بخورد. در دوران سلطان قابوس، عمان یک سیاست خارجی معتدل و اعتدال‌گرایانه دنبال می‌کرد و الان می‌بینیم آن سیاست ادامه دارد، ولو اینکه حتی بیشتر به ایران نزدیک شده است.
علاوه بر عمان، قطر نیز در سال‌های اخیر تلاش کرده تا دیپلماسی میانجیگرانه را در پیش بگیرد، تفاوت‌ها و شباهت‌های سیاست دوحه و مسقط چیست و در خصوص تهران کدام‌یک موفق‌تر هستند؟
تفاوت خیلی بزرگی میان میانجیگری قطر با عمان وجود دارد؛ قطر می‌خواهد صورت‌جلسه میانجیگری را خودش مشخص کند و می‌خواهد در جلسه تبادل‌نظر نقش‌آفرین باشد اما عمان می‌گوید شما به مسقط بیایید و در وزارت خارجه به‌طور محرمانه مذاکره کنید اما قطر می‌خواهد در یکی از هتل‌های دوحه جلسه بگذارد و خودش جلسه را اداره کند و خودش دستور جلسه را تعیین کند و خودش هم می‌خواهد نقش‌آفرین باشد، برای اینکه بتواند منافع خودش را نیز در این چارچوب دنبال کند.
عمان اما هدفش متفاوت است و می‌گوید شما می‌توانید به‌صورت محرمانه صحبت کنید و اگر به حضور ما نیاز داشتید، بیرون اتاق هستیم. این سیاست در موارد حساس مورد توجه قرار می‌گیرد و برای مثال امروز می‌دانیم که مذاکرات ایران و اوکراین که چند ماه قبل برگزار شده، در عمان بوده و نه در قطر.
الان هم ایران و آمریکا از طریق قطر مذاکره می‌کنند، ولی اینطور نیست که ایران و آمریکا در دوحه مذاکره کنند و قطر در تلاش است تا به‌طور پیوسته پیام‌هایی را ردوبدل کند و بتواند در حوزه تبادل زندانیان نقش‌آفرین باشد.
به‌هر صورت استراتژی و تاکتیک میانجیگری قطر و عمان تفاوت‌های مهمی دارند؛ یکی اینکه قطر تبلیغ میانجیگری خودش را می‌کند و عمان این‌چنین نیست و دیگری اینکه قطر همیشه سعی دارد در پروسه میانجیگری نقش‌آفرین باشد، ولی عمان استراتژی دیگری دارد.
دیدگاه تان را بنویسید