سطح تنش میان ایران و اروپا بی‌سابقه است/اروپا برجام را کافی نمی‌داند

خبرنگار جروزالم پست اخیراً به همراه گروهی از روزنامه نگاران با طیف گسترده ای از مقامات ارشد اتحادیه اروپا دیدار کرده است. در خلال این جلسات مختلف، دیدگاه اتحادیه اروپا در مورد بن بست هسته ای با ایران مطرح شده‌است.

اتحادیه اروپا به اندازه اسرائیل نگران نیست

به گزارش اعتمادآنلاین، به نظر می‌رسد اتحادیه اروپا از گزارش اولیه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در 20 فوریه در مورد غنی‌سازی اورانیوم ایران تا سطح 84 درصد نگران شده اما نه به اندازه اسرائیل.

اولاً، غنی‌سازی 84% درصد برای اسرائیل نشانه ‌ای فوری  از تمایل ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای بود زیرا تنها چند درصد با غنی‌سازی 90 درصد مورد نیاز برای تولید سلاح هسته ای فاصله دارد. در مقابل، اتحادیه اروپا معتقد است باید تا انتشار گزارش نهایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتظر ماند. اروپایی ها معتقدند که شاید در گزارش نهایی نتیجه گیری شود که این گام چندان مهم نبوده یا همانطور که تهران ادعا می کند تصادفا به تولید ذرات 84 درصد غنی سازی شده رسیده است.

خبرنگار جورزالم پست در ادامه ادعا می‌کند که اتحادیه اروپا به شکل بی‌سابقه ای از رویکردهای تهران خشمگین است و این سطح خصومت از زمان حصول برجام در سال 2015 تاکنون بی‌سابقه بوده است. این میزان از نارضایتی و تنش می‌تواند دو دلیل داشته باشد: مخالفت ایران با متن نهایی احیای برجام در آگوست 2022 و واگذاری پهپادهای بدون سرنشین به روسیه در جنگ اوکراین. بر اساس روایت اتحادیه اروپا، در ماه های ژوئن و آگوست، همه اعضای 1+5 موافق احیای برجام بودند.

درخواست های غیر ممکن

خبرنگار جورزالم پست در ادامه ادعا می‌کند که در ماه آگوست، یک توافق کامل و یک متن نهایی روی میز بود  اما در لحظه نهایی، زمانی که همه طرف‌ها آماده رفتن به وین و اعلام توافق بودند، ایرانی‌ها با چندین درخواست غیرممکن که می‌دانستند محقق نمی‌شوند مسیر اعلام توافق نهایی را سد کردند.

 چند منبع اروپایی به جورزالم پست گفته‌اند که در آن مقطع اتحادیه اروپا متوجه شد که ایرانی‌ها می‌خواهند مذاکرات با شکست مواجه شود زیرا هنوز برای توافق آماده نبودند. ایران خواستار تضمین شرایط اقتصادی توافق فراتر از دوره کنونی دولت بایدن بود، چیزی که اتحادیه اروپا از نظر قانونی نمی توانست آن را به ایران بدهد.  

البته در جبهه  اتحادیه اروپا نیز مشکلاتی وجود داشت از جمله تلاش تهران برای مختومه کردن پرونده اختلاف های پادمانی با ایران به موازات حصول توافق احیای برجام و برخورد با معترضان ایرانی.  اما هیچکدام از این دو مساله  به اندازه ادعای ارائه پهپادهای ایران به روسیه و آموزش روس ها در دونباس برای استفاده از این پهپادها در اواسط اکتبر، نقطه عطفی برای اتحادیه اروپا در مسیر تشدید تنش با تهران نبود.

از منظر اتحادیه اروپا، کاری که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در اوکراین انجام می دهد، یک تهدید ذاتی برای اروپا است و به  اوکراین خلاصه نخواهد شد. نتیجه گیری ساده اینکه ایران با متحدشدن با پوتین در این جنگ ، خطوط قرمز اتحادیه اروپا را زیر پا گذاشته بود.

جورزالم پست در ادامه ادعا می‌کند که لحظه ای که این ادعا مطرح شد، بازگشت اتحادیه اروپا به برجام تقریبا غیرممکن شد و در این شرایط حتی اگر ایران از مطالبه های خود در ماه آگوست عقب نشینی هم کند، فایده ای نخواهد داشت. با این اتفاق معادلات برهم خورد  و این تنها چین و روسیه بودند که مایل به بازگشت به برجام بودند.

علاوه بر این، وقتی ایالات متحده می گوید که به دلیل دخالت ایران در تهاجم روسیه به اوکراین، فعلاً حتی برای فکر کردن به برجام وقت نمی گذارد، اتحادیه اروپا هم این پرونده را به حاشیه می‌فرستد. بسیاری از مقامات اتحادیه اروپا که بیشتر وقت خود را صرف مسائل ایران می کردند، اکنون 80 درصد وقت خود را صرف مسائل اوکراین می کنند.

 اتحادیه اروپا ممکن است ادعا کند که ایران از اواخر نوامبر فروش جدید پهپادهای خود را به روسیه متوقف کرده  اما مشخص نیست که آیا این امر به دلیل احتیاط ایران در جلب بیشتر توجه بین‌المللی است یا به دلیل مشکلات استفاده از پهپادهای خاص در شرایط زمستانی منطقه.

جورزالم پست در ادامه ادعا می‌کند که ایران در ماه دسامبر، متوجه « اشتباه محاسباتی » خود شده و سعی کرد دوباره پیشنهاد بازگشت به برجام را بدهد، اما هنوز مشخص نبود که آیا حاضر به بازگشت فوری است یا خیر و البته در آن مقطع مسئله اوکراین بازگشت را از نظر سیاسی برای ایالات متحده و اتحادیه اروپا غیرممکن کرده بود.

هنوز جایگزینی برای برجام وجود ندارد

جورزالم پست در ادامه می‌نویسد: اتحادیه اروپا همچنان به این دیدگاه پایبند است که هیچ جایگزینی برای برجام وجود ندارد و به نحوی، طرفین باید راه خود را برای بازگشت به این توافق بیابند. به گفته اتحادیه اروپا، از آنجایی که برنامه هسته‌ای ایران اکنون خطرناک‌تر از زمانی است که مذاکرات برای حصول برجام در سال 2015 آغاز شد و از آنجایی که اتحادیه اروپا تصور می‌کند هر گونه اقدام نظامی تنها باعث کندی و نه توقف برنامه هسته‌ای  ایران می‌شود، برجام همچنان به عنوان تنها گزینه مطلوب روی میز است.

وقتی از مقامات اتحادیه اروپا سؤال می‌شود که بازگشت به برجام چگونه ممکن است در حالی که رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تابستان 2022 گفت که قطع دوربین های نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تاسیسات هسته ای ایران ضربه مهلکی به نظارت این نهاد بر برنامه هسته ای ایران زده است، آنها پاسخ می‌دهند که این مساله قابل حل و فصل و این شکاف قابل پرشدن است.

حقیقت این است که مشکل در مورد مقادیر اورانیوم غنی شده نیست، زیرا مقادیر می توانند به همان شکل که افزایش یافته اند کاهش یابند. بلکه مسئله مهم اراده سیاسی برای حل و فصل این اختلاف ها و پرسش‌های فنی است.   اتحادیه اروپا فکر می‌کند همانطور که در سال‌های 2015 تا 2016 مشکل چگونگی تطبیق یک برنامه هسته‌ای بسیار پیشرفته را با  برجام حل کرد، تقریباً همیشه می‌توان راهی برای بازگشت به برجام یا نسخه‌ای مشابه یافت، مگر اینکه ایران به دنبال سلاح هسته ای باشد. ( ایران همواره تاکید کرده که برنامه هسته ای کشور ماهیت صلح‌آمیز داشته و ابعاد نظامی ندارد.)

جورزالم پست در ادامه نوشت : سوال دیگری که از  مقامات اتحادیه اروپا  بسیار پرسیده می شود این است که چرا آنها به سمت ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و توسل به مکانیسم ماشه به منظور بازگرداندن قطعنامه های این شورا علیه ایران حرکت نکردند بخصوص که روسیه و چین هم نمی‌توانند طبق متن برجام از حق وتوی خود در حمایت از ایران در این پروسه استفاده کنند.

در حال حاضر، اعتقاد اتحادیه اروپا این است که حتی اگر شورای امنیت سازمان ملل متحد بازگشت قطعنامه های شورای امنیت را اعلام کند باز هم این اهرم را باید از پیش شکست خورده فرض کرد.  اگر واقعیت های ژئوپلیتیکی 2015-2016 را با اکنون در مورد برجام مقایسه کنیم، اتحادیه اروپا فکر می کند که مشارکت روسیه و چین در اجرای تحریم ها علیه ایران بر میزان تاثیرگذاری آنها اثر مستقیم دارد، حتی اگر آنها نتوانند رأی شورای امنیت برای بازگشت تحریم های ایران را وتو کنند.

در سال‌های 2015 تا 2016، برای روسیه و چین نادیده گرفتن قطعنامه‌های مصوب شورای امنیت سازمان ملل غیرقابل تصور بود. با این حال، اتحادیه اروپا مردد است که امروز روسیه و چین می‌توانند به راحتی تصمیم شورای امنیت برای بازگشت قطعنامه های تحریمی ایران را نادیده بگیرند. علاوه بر این، اتحادیه اروپا نگران است که کشورهای دیگر، مانند هند یا برزیل هم قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را نادیده بگیرند.

این بدان معنا نیست که اتحادیه اروپا هرگز به سمت استفاده از مکانیسم ماشه نمی رود بلکه به نظر می‌رسد که این گزینه را برای زمانی نگاه داشته که ایران به سمت غنی سازی 90 درصد یا حتی فراتر برود.

سوال دیگر این است که اگر اختلاف ایران و اوکراین حل شود و ایران آماده بازگشت به نسخه نهایی احیای برجام در ماه  آگوست باشد، آیا اتحادیه اروپا موافقت خواهد کرد؟  به نظر می رسد که در سال 2023 درک بیشتری در اتحادیه اروپا وجود دارد که برجام نمی تواند به تنهایی کافی باشد.  اتحادیه اروپا نمی‌خواهد آنچه در سال 2015 اتفاق افتاد را دوباره تکرار کند. در آن زمان همه برجام را توافقی در خلا فرض کردند که می‌تواند مجزا از سایر اختلاف های غیرهسته ای با برجام به کار خود ادامه دهد. در عوض، اتحادیه اروپا امیدوار است که سیاست‌های نظامی ( دفاع پیشرو) ایران را به عقب براند.

اگرچه اتحادیه اروپا این موضوع را در سال 2015 نادیده گرفت  اما در سال 2023 احتمالاً برای مهار برخی از رفتارهای منطقه‌ای ایران، به عنوان بخشی از پروژه بازگشت به برجام فشار بیشتری اعمال خواهد کرد.