اسرائیل به یک قدمی ایران رسید

ستاره سعیدی- الی کوهن، وزیر امور خارجه رژیم اسراییل روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه هفته جاری را در جمهوری آذربایجان و ترکمنستان گذراند. کوهن با سفر به ترکمنستان به نخستین وزیر کابینه رژیم اسراییل تبدیل شد که در حدود سه دهه اخیر به ترکمنستان سفر کرد. او در دومین مقصد خود نزدیک‌ترین سفارت اسراییل به مرزهای ایران را در عشق‌آباد، افتتاح کرد.

به گزارش روزنامه اعتماد به نقل از  رسانه‌ها، الی کوهن در ترکمنستان سفارت رسمی اسراییل را در شهری می‌گشاید که با مرزهای شمال شرقی ایران، فقط نزدیک به 20 تا 25 کیلومتر فاصله دارد.  رسانه اسراییلی جوزالیم پست با اشاره به تحرکات جدید تل‌آویو در باکو و عشق‌آباد این اقدام‌ها را دربردارنده پیام «نفوذ رو به رشد اسراییل در منطقه» برای مقامات ایران دانسته است. 

دیدار الی کوهن با الهام علی‌اف

الی کوهن که روز سه‌شنبه راهی منطقه شد در باکو با الهام علی‌اف، رییس‌جمهور جمهوری آذربایجان هم دیدار کرد. سفر این مقام اسراییلی به پایتخت جمهوری آذربایجان در پرتنش‌ترین روزهای رابطه تهران و باکو انجام شده است.

وزیر خارجه رژیم اسراییل روز چهارشنبه با الهام علی‌اف، رییس‌جمهور جمهوری آذربایجان دیدار کرد. منابع رسانه‌ای جمهوری آذربایجان و اسراییل روز گذشته در خبری فوری از دیدار دوجانبه الی کوهن وزیر خارجه تل‌آویو با الهام علی‌اف خبر دادند.

الی کوهن در پیام توییتری درباره این دیدار توضیحاتی ارایه داد و ضمن توضیح درباره محتوای این نشست دوجانبه به تعریف و تمجید از روابط تل‌آویو و باکو پرداخت.براساس ترجمه خبرگزاری دانشجو، وزیر خارجه رژیم اسراییل در این باره نوشت: «دیداری عالی با الهام علی‌اف رییس‌جمهور (جمهوری) آذربایجان داشتم. ما درباره مبارزه علیه تروریسم و گسترش همکاری امنیتی و اقتصادی بین دو کشور صحبت کردیم. من به رییس‌جمهور تصمیم او برای افتتاح سفارت در اسراییل را تبریک گفتم؛ اولین سفارت یک کشور مسلمان شیعه. این نشان از عزت بالای دولت اسراییل در جهان است». الی کوهن که در راس یک هیات عالیرتبه سیاسی و اقتصادی شامل نمایندگان صنایع دفاع، امنیت سایبری، امنیت داخلی، کشاورزی و صنایع مدیریت آب در اسراییل به باکو سفر کرده با وزیر اقتصاد کشور میزبان هم دیدار کرد. سفر این هیات عالیرتبه به باکو در ادامه گرمی روابط دو‌طرف بعد از سفر چندی قبل وزیر خارجه جمهوری آذربایجان به تل‌آویو انجام شده است.

الی کوهن پس از دیدار با میکاییل جباروف، وزیر اقتصاد آذربایجان گفت: «روابط راهبردی اسراییل و آذربایجان بر امنیت، انرژی، اقتصاد و گردشگری استوار است. آذربایجان به دلیل موقعیت جغرافیایی و این واقعیت که یک کشور مسلمان شیعه است که سفارت خود را در اسراییل افتتاح کرده است، شریک استراتژیک اسراییل است. پتانسیل اقتصادی برای ارتباط بین دو اقتصاد ما بسیار زیاد است و ما به همکاری خود برای گسترش آن به نفع مردم ادامه خواهیم داد.»

تعمیق دوستی اسراییل و آذربایجان 

تایمز اسراییل در گزارشی در این باره نوشت: برهیچکس پوشیده نیست که یکی از ارکان روابط تل‌آویو و باکو، قرار گرفتن آذربایجان در مرز شمالی ایران است. اسراییل همچنین بیش از 30 درصد نفت خود را از جمهوری آذربایجان که اکثریت جمعیت مسلمان آن را شیعیان تشکیل می‌دهند، خریداری می‌کند. دیدار با جامعه یهودی آذربایجان هم در زمره برنامه‌های الی کوهن در باکو بود. 

کوهن که قرار است صبح روز جمعه به اسراییل بازگردد پیش از پرواز به سمت باکو گفته بود: موقعیت جغرافیایی آذربایجان در مرز ایران، روابط ما را بسیار مهم و با پتانسیل بالا می‌سازد. کوهن در بخش‌های دیگری از سخنانش افزود که هدف او در این سفر «تداوم ایجاد یک جبهه متحد و مصمم در مواجهه با چالش‌های مشترک، همراه با دوستان خوب‌مان در باکو » و همچنین تعمیق همکاری در زمینه اقتصاد، تجارت، دفاع، انرژی و نوآوری است. 

اتحاد آذربایجان با اسراییل در پی حمایت اسراییل از این کشور در جریان درگیری با ارمنستان در سال 2020 شکوفا شده است. برخی گزارش‌های خارجی حاکی از آن است که آذربایجان احتمالاً به اسراییل اجازه می‌دهد تا از پایگاه‌های موجود در خاک خود برای انجام پروازهای شناسایی بر فراز ایران و اعزام عوامل اطلاعاتی به این کشور برای مختل کردن برنامه هسته‌ای خود استفاده کند. در صورتی که اسراییل تصمیم به انجام حملات هوایی به رآکتورها و نیروگاه‌های ایران بگیرد، دسترسی به پایگاه‌های آذربایجان این کار را بسیار امکان پذیرتر می‌کند.

اسراییل یکی از تامین‌کنندگان اصلی تسلیحات آذربایجان است. بر اساس گزارش موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم، اسراییل 69 درصد از عمده واردات تسلیحات باکو را در سال‌های 2016 تا 2020 تامین کرده که 17 درصد از صادرات تسلیحات تل‌آویو در آن دوره را شامل می‌شود. این کشور با اکثریت شیعه، علاوه بر همکاری گزارش شده علیه ایران، مقادیر قابل توجهی نفت نیز به اسراییل عرضه کرده است. اسراییل در جریان مناقشه قره‌باغ کوهستانی در سال 2020، ارسال تسلیحات خود به آذربایجان را افزایش داد. آذربایجان در جنگ شش هفته‌ای با ارمنستان که جان بیش از 6000 سرباز را گرفت و منجر به بازپس‌گیری کنترل باکو بر مناطق مورد مناقشه شد، پیروز شد.

اسراییل استقلال آذربایجان را در سال 1991 به رسمیت شناخت و از سال 1993 سفارت خود را در باکو داشت.

در ماه اکتبر 2022، وزیر دفاع وقت رژیم اسراییل به آذربایجان سفر کرد و در آنجا با همتای خود ذاکر حسن اف و رییس‌جمهور الهام علی‌اف دیدار کرد. در ماه دسامبر، کمتر از دو ماه پس از تایید افتتاح سفارت در تل آویو، آذربایجان اولین سفیر خود را در اسراییل منصوب کرد. در آن زمان، فاریز رضایف، معاون وزیر امور خارجه آذربایجان گفت که در پی تصمیم کشورش برای افتتاح سفارت در اسراییل، هیچ محدودیتی در توسعه رابطه دوجانبه تهران - باکو وجود نخواهد داشت.  به گزارش برخی رسانه‌ها، اسحاق هرتزوگ رییس‌جمهور اسراییل نیز قرار است ماه آینده به باکو سفر کند. کارشناسان بر این باورند که این سفر روابط تل‌آویو و باکو را به سطح جدیدی خواهد رساند که قبلا وضعیت مشارکت استراتژیک را دریافت کرده است.

دوستی با تل‌آویو همزمان با افزایش تنش با تهران 

الی کوهن در جریان سفر سه هفته پیش جیحون بایراموف وزیر خارجه جمهوری آذربایجان به تل‌آویو در سخنانی خبرساز گفته بود که « تل‌آویو و باکو درک مشترکی از تهدیدهای جمهوری اسلامی ایران دارند.» بلافاصله پس از این سخنان، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در توییتی نوشت: «تداوم سکوت» جمهوری آذربایجان نسبت به اظهارات وزیر خارجه اسراییل «مهر تایید ضمنی» سخنان مقام اسراییلی در این باره است. در داخل ایران بسیاری از تحلیل‌گران نسبت به آنچه که اتحاد باکو با اسراییل علیه ایران می‌دانند هشدار می‌دهند. همزمان نگرانی‌های ایران درباره استفاده اسراییل از خاک جمهوری آذربایجان «برای تهدید امنیت ملی» ایران بسیار پررنگ است.  باکو اخیرا چهار دیپلمات ایرانی را به عنوان «عنصر نامطلوب» اخراج کرد و ایران نیز گفت دست به «اقدامی متقابل» خواهد زد. تنش در رابطه تهران و باکو پس از حمله مسلحانه به سفارت جمهوری آذربایجان در ایران تیره‌تر هم شده است. تهران انگیزه عامل این حمله را شخصی اعلام کرده اما باکو این ادعا را رد می‌کند. 

سفر کم‌سابقه مقام اسراییلی به ترکمنستان 

الی کوهن پس از دیدار با مقام‌های جمهوری آذربایجان راهی ترکمنستان شد. براساس برنامه‌ریزی‌های اعلام شده تا لحظه تنظیم این گزارش، کوهن با سردار بردی محمداف، رییس‌جمهور ترکمنستان، و وزیران خارجه و کشاورزی این کشور ملاقات می‌کند. این اولین سفر یک وزیر خارجه اسراییل به ترکمنستان طی سه دهه اخیر است. اسراییل حدود یک دهه است که در عشق‌آباد سفیر مقیم دارد اما تاکنون او از یک دفتر موقت در هتلی در عشق‌آباد امور سفارت را اداره می‌کرده است. آخرین بار در سال ۱۹۹۵ افرایم سنیه، وزیر بهداشت وقت رژیم اسراییل به ترکمنستان سفر کرده بود. یک سال پیش از آن نیز شیمون پرز، وزیر خارجه وقت این رژیم سفری به ترکمنستان داشت.

سفیر اسراییل تا سال 2013 «سفیر غیر مقیم » بود و فعالیت‌های خود را از وزارت امور خارجه در بیت‌المقدس مدیریت می‌کرد. با این حال، در سال 2009، آویگدور لیبرمن، وزیر امور خارجه وقت، تصمیم گرفت تا وضعیت سفیر را ارتقا دهد، که منجر به یک روند مذاکرات چهار ساله شد که طی آن ترکمنستان دو نامزد سفیر را به این دلیل که آنها پرسنل اطلاعاتی هستند، رد کرد.

طی سال‌ها، مقامات ارشد اسراییلی و ترکمنی از کشورهای یکدیگر بازدید کرده‌اند و توافق‌نامه‌های همکاری در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و انرژی امضا کرده‌اند. اخیراً پیشرفت‌هایی نیز در رابطه عشق‌آباد و تل‌آویو در حوزه همکاری سلامت و دفاع سایبری حاصل شده است.

روزنامه اسراییلی یدیعوت احارانوت در گزارشی مدعی شده اسراییل به دنبال گسترش نفوذ خود در میان کشورهای همسایه ایران است و بعد از آذربایجان، ترکمنستان در کانون توجه تل‌آویو قرار گرفته است. الی کوهن سفارت رژیم اسراییل را در عشق‌آباد پایتخت ترکمنستان، که در فاصله ۱۵ مایلی از مرز شمال شرقی ایران قرار دارد افتتاح خواهد کرد. این دفتر نزدیک‌ترین سفارت اسراییل به ایران خواهد بود. مرز ترکمنستان با ایران ۷۱۳ مایل (۱۱۴۸ کیلومتر) امتداد دارد. 

در سال‌های اخیر، ترکمنستان روابط خود را با کشورهای خلیج فارس بیشتر کرده و همزمان روابط تهران و عشق‌آباد کمرنگ‌تر از قبل شده است. برخی کارشناسان معتقدند که مسائل اقتصادی دلیل اصلی سردی رابطه ایران و ترکمنستان است. دولت ترکمنستان علاقه‌مند به جذب سرمایه‌گذاری از کشورهای حوزه خلیج فارس مانند عربستان سعودی و سود بردن از پروژه بلندپروازانه خط لوله گاز ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند (TAPI) است.

ترکمنستان یکی از امنیتی‌ترین کشورهای جهان است. بر اساس گزارش سازمان ملل، این کشور دارای برخی از شدیدترین کنترل‌ها بر حقوق بشر و حقوق شهروندی بر روی شهروندانش است.