ما در حال عقب افتادن از منطقه هستیم؛ وزن ژئوپولتیک ایران در حال پایین آمدن است

عبدالرضا فرجی راد کارشناس مسائل بین الملل در پاسخ به این سوال که برخی از کشور های منطقه در مسیر توسعه قرار گرفته اند و با وجود داشتن منابع سرشار نفت و گاز در صدد استفاده از انرژی های نو و تکنولوژی جدید هستند چه تغییری در این کشور ها بوجود آمده است؟ چرا توسعه هنوز در سیاست گذاری برخی از کشور ها جای مهمی به خود اختصاص نداده است؟ اظهار داشت: تحولاتی در جهان در حال وقوع است و سرعت این تحولات بالا است. از سویی پیش بینی می شود که انرژی های فسیلی رو به اتمام برود از این رو کشور های خلیج فارس تدریجا این مسیر جدید را در پیش گرفته اند. تا کنون درآمد های این کشور ها براساس انرژی بود.

به گزارش شفقنا بخش هایی از گفت و گوی فرجی راد را در ادامه می خوانید:

• امروز مسائل محیط زیستی در دنیا بسیار جدی گرفته می شود و انرژی های تجدید پذیر جای انرژی های فسیلی را می گیرد از این رو کشور های منطقه به فکر ایجاد تغییراتی اساسی و بنیادی گرفته اند و در مسیر توسعه قرار دارند. در حقیقت این کشور ها آینده نگری درستی برای جوامع خود در پیش گرفته اند.
• از سویی دنیا، دنیای رقابتی شده است. هر که در دنیای امروز قدرت اقتصادی بالاتری داشته باشد، توان ژئوپولتیک بالاتری خواهد داشت. به همین دلیل شاهد هستیم که در این منطقه عربستان، امارات، ترکیه و… در تلاش هستند تا از نظر توان ژئوپولتیکی با بهره گیری از توان بالای اقتصادی وزن خود را بالا ببرند.
• امروز کشور ها با توجه به تحولات عظیمی که در دنیا رخ می دهد این آمادگی را ندارند که مثل گذشته وابسته به یک بلوک باشند. در گذشته کشور های منطقه وابسته بلوک غرب بودند و غرب امنیت را تامین می کرد اما با رشد اقتصادی و توسعه در شرق و در چین و ژاپن و کره و ویتنام و اندونزی و مالی و… کشور های عرب منطقه سعی می کنند توازنی را برقرار کنند تا از طریق این توازن در سیاست خارجی حداکثر بهره برداری را از ظرفیت های بین المللی داشته باشند. منظور من توانمندی های تکنولوژیکی و ظرفیت هایی است که در امر توسعه به کار می آیند. همین مسائل منجر به سرعت گرفتن رشد این کشور ها شده است.
• اکثر کشور های عربی صاحب انرژی هستند و قیمت این انرژی در دنیا مناسب است و نفت بین 80 تا 90 دلار در هر بشکه معامله می شود. این کشور ها می دانند که در آینده نخواهند توانست از این طریق کسب درآمد کنند پس چه بهتر که از منابع درآمدی این انرژی برای ساخت آینده کشور بهره بگیرند لذا کشور های عربی با بهره گیری از توان تکنولوژیکی شرق و غرب به بهترین وجهی هم دروازه هایشان را باز می کنند و هم از این توان با حداکثر ظرفیت خود استفاده می کنند.
• این کشور ها حکومت هایی سنتی داشتند و درآمد های نفتی باعث شد بسیاری از جوانان در این کشور ها در غرب تحصیل کنند و مدارک عالی بگیرند و در زمینه های مختلف از جمله مهندسی و پزشکی و مدیریت و فن آوری های جدید تخصص کسب کنند. این افراد وقتی به کشور های خود بازگشتند از این تجربیات علمی استفاده کردند.
• دنیا غرب را محل کسب علم و تجربه و تکنولوژی می داند و از این ظرفیت بهره می برد امروز کشور های عرب خلیج فارس با توجه به اصول آینده پژوهی از ظرفیت های غرب بهره می برند.
• از سویی در میان این کشور ها رقابت برای توسعه بهتر و بیشتر ایجاد شده و برای اینکه در این رقابت عقب نمانند دروازه های خود را باز می کنند و مرتبا برای جذب اندیشمندان و متخصصان فضاسازی می کنند.امارات اعلام کرده است که 100هزار نخبه می گیرد. باید توجه داشت که آمریکا و کانادا و استرالیا را چه کسانی ساخته اند؟! مهاجرینی که از توان علمی بالا برخوردار هستند این کشور ها را ساختند.
• امروز در کشور های عرب منطقه هم جوانانی از این مناطق به غرب رفتند و در بازگشت با تجربه و تخصص خود به مسیر توسعه کمک می کنند و هم این کشور ها پذیرای نیروهای نخبه از سرتاسر جهان است. امروز شاهد مدیریت خوبی در این کشور های عرب صاحب انرژی هستیم.کشورهایی نظیر مصر، پاکستان و ایران پابه پای همسایگان خود پیش نمی روند.
• برخی مثل مصر مایل هستند به مسیر توسعه بپیوندند ولی تحولات سیاسی که مرتب در این کشور رخ می دهد مصر را کمی عقب نگه داشته است. از سویی نیمی از اقتصاد مصر در دست ارتش این کشور است. فضایی که در بخش خصوصی باید برای مردم آماده می شد مهیا نیست.از سویی توان مالی بالا کشور های عرب خلیج فارس در نسبت با جمعیت کم این مناطق نباید نادیده گرفته شود.
• جمعیت مصر بالا است و چنین توان مالی در این کشور وجود ندارد. طبیعتا مصر از این جریان عقب مانده است.با این حال مصر هم در حال حاضر در صدد جذب سرمایه گذاری های قابل توجهی را از دنیای بیرون است و تمایل دارد در مسیر توسعه قرار بگیرد.
• پاکستان از نظر منابع واقعا ضعیف است و کشوری است که در محدوده جغرافیایی نسبتا کوچک و متوسطی قرار دارد. بیش از 220 میلیون انسان در این کشور زندگی می کنند. پاکستان به فکر تحولات اقتصادی است و توافق و قراردادی استراتژیک با چینی ها به امضا رسانده و بیش از 60 میلیارد دلار سرمایه گذاری در این کشور خواهد شد که حدود 12 میلیارد دلار از این مبلغ سرمایه گذاری شده است، اما با این حال مولفه هایی نظیر جمعیت اکثریت روستایی و سنت گرا و توجه صرف به کشاورزی و اختلافات قومی و مذهبی اجازه نمی دهد که پاکستان برنامه ریزی دقیق و رو به جلویی انجام بدهد.
• در مورد ایران هم باید گفت که ایران دچار 8 سال جنگ بود و بعد از جنگ برنامه هایی 4 و 5 ساله برای توسعه ریخته شد و کار ها به خوبی پیش رفت و بد نبود اما در دو دهه اخیر با وجود اینکه پول فراوانی وارد کشور شد دولت هایی بر سر کار آمدند که نتوانستند از ظرفیت مالی به وجود آمده استفاده کنند ضمن اینکه اقتصاد در ایران کاملا به سیاست خارجی چسبیده است. این دو روی هم عمل مستقیم انجام می دهند و همدیگر را پوشش می دهند. اگر سیاست خارجی ایران باز شود کشور ظرفیت هایی دارد که از سرمایه ها و تکنولوژی خارجی استفاده کند.
• اگر سیاست خارجی بسته باشد که متاسفانه در طول دو دهه گذشته به دلیل عدم توافق با غرب بر سر مساله هسته ای وضعیت به آن شکل بود، نتوانسته ایم ظرفیت های خود را فعال کنیم. چون سرمایه های خارجی از آن مقاصد به کشور می آیند و تکنولوژی نیز از همان کشور ها وارد می شود.
• از این رو عقب افتاده ایم و همین عقب افتادگی باعث شده فقر زیاد شود و مهمتر از همه اینکه ما در حال عقب افتادن از منطقه هستیم. یعنی وزن ژئوپولتیک ایران در حال پایین آمدن است و کشور های رقیب در منطقه وزن ژئوپولتیکی خود را بالا می برند. به نحوی که اگر نجنبیم فاصله ما با این کشور ها انقدر زیاد می شود که حتی در کوتاه مدت و میان مدت نخواهیم توانست این نقص را جبران کنیم.
• این وضعیت کشور را محتاج و نیازمند به آن ها می کند از این رو ایران باید در سیاست خارجی خود تحولی بوجود بیاورد و تعادل بین شرق و غرب را دنبال کند. در چنین شرایطی مهمترین مساله استفاده از نیروهای کارآمد است.
• متاسفانه برخی نیروهای کارآمد در کشور یا در حاشیه قرار دارند یا در حال مهاجرت هستند. امروز دولت بابت مهاجرت پزشکان و دندانپزشکان و پرستاران ابراز نگرانی می کند.
• در سایر رشته ها و حوزه های علمی هم وضعیت به همین صورت است و نخبگانی که در رده های بالا در دانشگاه های برتر کشور درس می خوانند اکثرا مهاجرت می کنند و به خارج از کشور می روند و همانجا می مانند.
• این وضعیت در کشور های عربی حاشیه خلیج فارس برعکس است. آن ها درس می خوانند و بر می گردند و در کشور های خود امکانات خوبی دارند که فراهم کردن چنین امکاناتی در کشور ما راحت نیست.