چرا بومیان استرالیا به انگلیس حمله نکردند؟

اعتمادآنلاین| صادق منفرد- چگونه می‌توان در عرض 9 روز کتابی نوشت و «اقتصاد» و «سرمایه‌داری» را شرح داد؟ یانیس واروفاکیس، نویسنده یونانی که از قضا بعد از نگارش کتاب چند ماهی وزیر اقتصاد یونان بود، به خوبی توانسته ساز و کار اقتصاد بازار آزاد را شرح دهد.

یانیس واروفاکیس اعتقاد دارد هر شهروند باید به زبان ساده، فهم صادقانه‌ای از اقتصاد داشته باشد. به همین علت مهم‌ترین نقطه قوت کتاب «حرف‌هایی با دخترم درباره اقتصاد: تاریخ مختصر سرمایه‌داری» مثال‌های جالب و آشنایی است که نویسنده به آن‌ها استناد کرده است. خوشه‌های خشم جان اشتاین‌بک، فیلم ماتریکس، برگزیت، بیت‌کوین، جنگ جهانی دوم، نمایشنامه دکتر فاستوس، کتاب فرانکشتاین، عصر جدید چارلی چاپلین و.. ارجاعاتی هستند که از آن‌ها استفاده شده است.

در آغاز، کتاب به مسئله «نابراری» می‌پردازد: «تمام بچه‌ها برهنه به دنیا می‌آیند، اما خیلی زود بعضی‌شان لباس‌های گران‌قیمتی می‌پوشند که از بهترین بوتیک‌ها خریده شده، درحالی که بیش‌ترشان لباس کهنه به تن می‌کنند.» (ص17) در ادامه این نابراری به استعمار و پیشرفت مرتبط می‌شود.

دختر واروفاکیس در استرالیا زندگی می‌کند. استرالیایی که بومیان آن‌ها توسط سفیدپوست‌های آنگلوساکسون انگلیسی مورد ظلم قرار گرفتند و به تدریج از تاریخ این سرزمین محو شدند. اما این سوال پیش می‌آید چرا انگلیسی‌ها به استرالیا حمله کردند و نه بالعکس؟ چرا جنگ‌جویان بومی استرالیا به لندن لشکرکشی نکردند؟ پاسخ به این سوال به اقتصاد جوامع برمی‌گردد. یعنی چگونه اقتصاد در یک سرزمین شکل گرفته و به مرور جامعه بازار و سرمایه‌داری ایجاد می‌شود.

تجارت جهانی، بدهی عمومی، بیکاری، بانکداری و.. مفاهیمی هستند که یانیس واروفاکیس با مثال‌های گوناگون شرح می‌دهد.

او بحث بیکاری را از طریق داستان «ادیپ» و «فاوست» با نقل داستان دوستش ادامه می‌دهد:«دوست من واسیلی، تازه دکتری اقتصادش را گرفته بود، در تلاش و تقلا بود تا شغلی پیدا کند و هیچ کاری گیر نمی‌آورد. هر ماه که می‌گذشت واسیلی بیش‌تر به در بسته می‌خورد و روز به روز برای شغل‌های پست‌تری درخواست می‌داد اما همچنان خبری نبود. وی برایم نوشت، بدترین چیزی که می‌تواند برای انسان پیش بیاید این است، که به قدری مستاصل شود که بخواهد روحش را به شیطان بفروشد و ببیند شیطان هم آن را نمی‌خرد» (ص85)

بحث دلالی و واسطه‌گری در جامعه ما فراوان است. شاید بد نباشد نحوه کارکرد این مسئله را بهتر بفهمیم. برای این منظور واروفاکیس گریزی به اسرای جنگ جهانی دوم که توسط آلمانی‌ها زندانی شده‌اند می‌زند. در اردوگاه اسرای جنگی ملت‌های مختلف در ساختمان‌های گوناگون نگه داشته می‌شدند که معمولا برای رفت‌وآمد آزاد بودند. در فواصل منظم، صلیب سرخ برای این اسرا بسته‌هایی حاوی غذا، سیگار، قهوه، چای و.. ارسال می‌کرد. نکته اینجاست که تمام بسته‌ها برابر بودند و فرقی نداشتند. «اولین کسانی که فهمیدند می‌شود از تفاوت ذائقه‌ها سود برد، چند افسر فرانسوی بودند. آن‌ها با دانستن این‌که فرانسوی‌ها عاشق قهوه‌اند و اهمیتی به چای نمی‌دهند، حال آنکه در مورد انگلیسی‌ها معمولا عکس این صادق است، نوعی مبادله مستمر بین چیزها مابین‌ِ زندانیان ملیت‌های مختلف را به راه انداختند.» (ص122)

درپشت جلد کتاب آمده است: «این کتاب کوچک یانیس واروفاکیس اقتصاد‌دان مشهور، می‌کوشد به این پرسش که به‌شکل‌ فریبنده‌ای ساده است به دخترش سِنیا پاسخ دهد؛ او از داستان‌های زندگی‌اش و اسطوره‌های مشهور، از ادیپ و فاوست گرفته تا فرانکشتاین و ماتریکس استفاده می‌کند تا توضیح دهد چرا این‌قدر نابرابری وجود دارد؟ کتاب حرف‌هایی با دخترم در‌باره‌ی اقتصاد مهم‌ترین درام‌ روزگار ما را به خوانندگانش نشان می‌دهد. این کتاب کمک می‌کند تا معنایی به این جهان پرآشوب دهیم و الهام‌بخش ماست تا آن را به جای بهتری بدل کنیم.»

کتاب «حرف‌هایی با دخترم درباره اقتصاد» توسط فرهاد اکبرزاده ترجمه و نشر بان آن را منتشر کرده است. کتاب 176 صفحه و 22 هزارتومان قیمت دارد.