حقایقی درباره منظومه شمسی/ گرم‌ترین و سردترین سیاره‌های منظومه شمسی کدام‌اند؟

اعتمادآنلاین| مژده اصغرزاده - انسان‌ تا سال‌ها گمان می‌کرد که منظومه شمسی هشت سیاره دارد، اما در سال 1930 با کشف پلوتون به وجود نهمین سیاره نیز پی برد. این در حالی بود که در دهه 90 میلادی فضانوردان سیاره بودنِ پلوتون را زیر سوال بردند. پس از بحث‌های جنجال‌برانگیزی که بر سر این موضوع در گرفت، دانشمندان توافق کردند که پلوتون را «سیاره کوچک» بخوانند و دوباره تعداد سیاره‌ها را هشت عدد ذکر کردند.

اعتمادآنلاین به نقل از «space» گزارش می‌دهد که فضانوردان هنوز هم در پی کشف نهمین سیاره واقعی منظومه شمسی هستند. شواهد ریاضی‌ای که در ژانویه 2016 منتشر شد گواه آن بود که سیاره نهم یا «سیاره ایکس» وجود دارد و دانشمندان بر این پندارند که این سیاره 10 برابر زمین و پنج هزار برابر حجم پلوتون است.

ترتیب سیاره‌ها در منظومه شمسی از نزدیک‌ترین به خورشید تا دورترین آنهاست: عطارد، زهره، زمین، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس، نپتون و در آخر سیاره نهم.

چهار سیاره‌ای که به خورشید نزدیک‌ترند اغلب سیاره‌های خاکی خوانده می‌شوند. عطارد، زهره، زمین و مریخ از جمله این سیاره‌ها هستند. سطح این سیاره‌ها صخره‌ای است. پلوتون نیز صخره‌ای اما یخی است. البته این سیاره در زمره سیاره‌های خاکی نمی‌گنجد.

چهار سیاره بیرونی یعنی مشتری، زحل، اورانوس و نپتون سیاره‌های «مشتری‌گونه» نامیده می‌شوند زیرا اندازه آنها نسبت به زمین بسیار بزرگ‌تر است. این سیاره‌ها از گازهایی چون هیدروژن، هلیوم و آمونیاک تشکیل شده‌اند. دانشمندان معتقدند ممکن است هسته همه یا بعضی از این سیاره‌ها جامد باشد. مشتری و زحل را سیاره‌های گازی و اورانوس و پلوتون را به دلیل فاصله زیادی که از خورشید دارند سیاره‌های یخی می‌نامند.

سیاره‌ها در درون کهکشان راه شیری قرار دارند و خورشید، عطارد، زهره، زمین، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس، نپتون و سیاره کوچک پلوتون و ده‌ها قمر و میلیون‌ها سیارک، شهاب و ستاره در آن واقع شده‌اند. فراتر از منظومه شمسی نیز هزاران سیاره دیگر که به دور منظومه شمسی و دیگر ستاره‌ها می‌چرخند یافت شده است.

سیاره‌های منظومه شمسی به 2 دسته تقسیم می‌شوند: سیاره‌هایی که از سنگ تشکیل شده‌اند و آنهایی که مواد تشکیل‌دهنده‌شان گاز است. سیاره‌های مختلف بنا بر ساختار و فاصله‌شان با خورشید دمای متفاوتی دارند. دمای هر سیاره بسته به فاصله آن با خورشید تغییر می‌کند.

به گزارش اعتمادآنلاین، به نقل از «world atlas»، هرچه فاصله یک سیاره از خورشید بیشتر باشد، دمای آن کمتر است. عوامل داخلی و خارجی در میزان دمای هر سیاره دخیل‌اند. ماهیت و ترکیب جو از عواملی هستند که میزان گرمای سیاره را تعیین می‌کنند.

زهره

ونوس یا زهره به لحاظ فاصله از خورشید دومین سیاره محسوب می‌شود. دمای این سیاره به 464 درجه سلسیوس نیز می‌رسد. این گرما به دلیل غلظت جو سیاره است که با ابرهای ضخیم پوشیده شده. دی‌اکسید کربن باعث افزایش گازهای سیاره می‌شود و مثل پتو جلوی خروج گرما را می‌گیرد. معمولاً دمای سیاره زهره در طول سال ثابت است و دستخوش تغییرات کمی می‌شود.

عطارد

عطارد اولین سیاره در منظومه شمسی است. این سیاره در مقایسه با دیگر سیاره‌ها به خورشید نزدیک‌تر است. عطارد برخلاف زهره جو ندارد و به همین دلیل دمای آن در طول شبانه‌روز متغیر است. دمای عطارد ممکن است از منفی 93 درجه به 427 درجه سلسیوس برسد. دمای این سیاره رابطه مستقیمی با خورشید دارد.

وقتی عطارد رو به خورشید باشد به شدت سوزان است و هنگامی که پشت به آن باشد بسیار سرد می‌شود. فضانوردان معتقدند نور خورشید هیچ‌گاه به قطب‌های این سیاره نمی‌رسد و به همین دلیل شاید این نواحی از ابرهای بالای سیاره مشتری نیز سردتر باشد.

پلوتون

سیاره کوچک پلوتون از سنگ و یخ تشکیل شده است. پیشتر می‌پنداشتند که این سیاره نهمین سیاره در منظومه شمسی و با دمای منفی 225 درجه، سردترین آنهاست. دمای پلوتون بسته به نزدیکی‌اش به خورشید تغییر می‌کند. دمای این سیاره به خاطر تاثیر متان در سطح سردتر از جو است و همین امر باعث وارونگی دما می‌شود. موج‌های فشار که در جو هستند دما را کاهش می‌دهند و دما کمتر از آنچه انتظار می‌رود می‌شود.

نپتون

سیاره نپتون قبل از آنکه پلوتون کشف شود، با دمای منفی 200 درجه سلسیوس سردترین سیاره منظومه شمسی به شمار می‌رفت. نپتون هشتمین سیاره است و از گازهای هیدروژن و هلیوم تشکیل شده. نپتون بسته به موقعیتش دما و فشارهای متفاوتی دارد. دمای این سیاره به دلیل فاصله‌ با خورشید بیشتر تحت تاثیر تشعشع داخلی خود است.

شکل بالا از «solar system.nasa.gov» میانگین دمای سیاره‌ها را در منظومه شمسی نشان می‌دهد. به طور کلی دمای سطح سیاره‌ها با افزایش فاصله آنها از خورشید کم می‌شود. سیاره زهره در این مورد استثناست، زیرا غلظت جو در آن مثل گازهای گلخانه‌ای عمل می‌کند و سطح را گرما می‌بخشد (دمای آن به 880 درجه فارنهایت یا 471 درجه سلسیوس می‌رسد).

عطارد آرام می‌چرخد و جو نازکی دارد؛ به همین دلیل دمای قسمت شب آن به بیش از هزار درجه فارنهایت (537 درجه سلسیوس) نیز می‌رسد که این دما از دمای قسمت روز سیاره کمتر است. سیاره عطارد سرد هم می‌شود و دمای آن در شب منفی 290 درجه فارنهایت (منفی 179 درجه سلسیوس) است.

دمای سیاره‌هایی که از گاز و یخ تشکیل شده‌اند (مشتری، زحل، اورانوس و نپتون) مثل فشاری که ما در زمین از سطح دریا محاسبه می‌کنیم اندازه‌گیری می‌شود.