سنگرسازی در برابر ترامپ

اعتمادآنلاین| نصرت‌الله تاجیک، تحلیلگر مسائل آمریکا نوشت: سخنرانی دیشب دونالد ترامپ رییس‌جمهور امریکا، در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، همان‌گونه که از سوی بسیاری از ناظران و کارشناسان پیش‌بینی می‌شد، تکرار بسیاری از ادعاها و حرف‌های پیشینی بود که از سوی او و دولتمردانش بیان شده‌ بود. آنچه امروز اهمیت دارد واکنش و استراتژی جمهوری اسلامی ایران برای رویارویی با فشارهایی است که ایالات متحده امریکا تلاش دارد برای ایجاد شکاف و آسیب در ایران به کار بگیرد. یک استراتژی موثر و سازنده از سوی ایران، بیش از آنکه به کنش‌های بازیگران خارجی و ایالات متحده امریکا بستگی داشته‌باشد، به سیاست داخلی ایران و رویکردهای ما در برابر مسائلی است که در سیاست خارجی برای ما اهمیت دارد. تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در مقولاتی که در سیاست خارجی برای جمهوری اسلامی ایران و شهروندانش اهمیت دارد باید به بنیانی مستحکم، منسجم و همبسته برای رویارویی با فشارهای خارجی منجر شود.

رویکرد منسجم و سیاست واحد در رویارویی با مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی یکی از لازمه‌های کاهش آسیب‌پذیری در برابر فشارهای دونالد ترامپ و سیاست‌هایی است که علیه ایران اعلام می‌کند. چنددستگی، چندصدایی و به‌هم‌ریختگی در تصمیم‌سازی‌ها و سیاستگذاری‌های جمهوری اسلامی ایران باعث می‌شود که نه تنها در ایران سردرگمی ایجاد شود بلکه طرف‌های خارجی ایران هم دچار بلاتکلیفی می‌شوند، چرا که پیامی واضح، روشن و واحد از ما دریافت نکرده‌اند.

انتظاری دیگر از سخنرانی دونالد ترامپ نمی‌رفت، او هیچ چیز بدیعی در سخنانش مطرح نکرد، اظهارات او درست مانند پیش‌بینی‌های ناظران با ادعاهایی در مورد موفقیت‌های عمده‌اش آغاز شد و در مورد ایران همان‌گونه که بارها از سوی خودش و دیگر مقام‌های ارشد دولتش تکرار شده است، ایران را به گسترش تروریسم و خشونت در جهان متهم کرد. اما سوال اینجاست که چنین اتهام‌زنی‌هایی به جمهوری اسلامی ایران تا چه اندازه ثمربخش و موثر است؟

اینجاست که سیاست داخلی و تصمیم‌سازی داخلی در رویارویی با چنین هجمه‌هایی اهمیت بنیادین پیدا می‌کند. عملکرد ایران در سال‌های گذشته، مواد اولیه لازم برای ایجاد سپری مستحکم و سنگری قدرتمند در برابر چنین اتهاماتی را تامین کرده است، اما تا چه اندازه از این مواد اولیه استفاده کرده‌ایم؟ جمهوری اسلامی ایران سرمایه‌گذاری عظیمی برای دور کردن ترس، وحشت، خشونت، کشتار و تروریسم نه‌تنها از منطقه خاورمیانه بلکه از جهان غرب و به‌خصوص کشورهای اروپایی انجام داده است، ایران پیشتاز مبارزه با داعش و دیگر گروه‌های تروریستی افراطی در منطقه خاورمیانه است. حالا شاهدیم که به جای اینکه از این سرمایه‌گذاری مادی، معنوی و انسانی ایران در مبارزه با تروریسم قدردانی شود، جمهوری اسلامی از سوی ایالات متحده امریکا به حمایت از تروریسم متهم می‌شود. چرا این فرصت در اختیار دونالد ترامپ قرار گرفته است تا چنین اتهاماتی را علیه ایران به زبان بیاورد؟ آیا همه این عیب بر دوش دشمنان ما است یا اینکه ما در عرضه کردن اقدامات‌مان علیه تروریسم، فرموله کردن دیدگاه‌های‌مان علیه افراطی‌گری و در نشان دادن سرمایه‌گذاری‌مان علیه خشونت غفلت و تعلل کرده‌ایم؟ اگر ما به قدر کافی تلاش کرده‌بودیم تا این اقدامات و دیدگاه‌ها را برای جهان تبیین و تشریح کنیم، دیگر فرصتی در اختیار افراد قرار نمی‌گرفت که بتوانند چنین اتهاماتی را علیه ایران مطرح کنند. سیاستگذاری داخلی برای تبیین و تشریح روشن سرمایه‌گذاری کلان ایران در مبارزه با تروریسم برای جامعه جهانی از طریق پیام‌های واحد و روشن و سیاست خارجی منسجم، یک گام مهم برای واکسینه کردن جمهوری اسلامی ایران در برابر چنین اظهارات و اتهام‌هاست.

علاوه بر این باید نگاه کنیم که چرا در شرایطی قرار گرفته‌ایم که در برابر چنین اتهامات و فشارهایی آسیب‌پذیر شده‌ایم. بار دیگر به اعتقاد من، سیاستگذاری و تصمیم‌سازی‌های داخلی نقش اصلی را در مبارزه با سیاست‌های افزایش فشار رییس‌جمهور ایالات متحده امریکا بازی می‌کند. فقدان رسیدگی به برخی مشکلات مزمن سیاست و اقتصاد ایران باعث شده است که کشورهای خارجی از جمله ایالات متحده امریکا این فرصت را پیدا کنند تا با ساده‌ترین حمله‌ها از ضعف‌های بارز و پاشنه آشیل‌های شناخته‌شده ما استفاده کنند. ترامپ در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد نشان داد که همچنان یک سیاست روشن را در برابر ایران در پیش گرفته است: «بحران‌سازی اقتصادی، ایجاد شکاف سیاسی و فعال‌سازی گسل‌های قومیتی و مذهبی». آنچه ترامپ می‌گوید با آنچه دولت او انجام می‌دهد، همراستا و هماهنگ است. امریکا در حال ایجاد یک اتحاد امریکایی-عبری-عربی در برابر ایران است تا مشکلات روزافزونی را در حوزه سیاسی و اجتماعی برای ایران ایجاد کنند. در کنار این ائتلاف، امریکا با استفاده از قدرت خود به عنوان یک دولت مسلط در حوزه اقتصاد جهانی توان زیادی برای ضربه زدن به اقتصاد ایران دارد.

جمهوری اسلامی ایران در مسیر رویارویی با این سیاست فشار و آسیب، باید استراتژی مشخصی را در پیش بگیرد. خوشبختانه تا به امروز در برخی بخش‌ها شاهد عملکرد مثبت و سازنده‌ای بودیم. در برجام عملکرد جمهوری اسلامی ایران بعد از عقب‌نشینی امریکا از این توافق چندجانبه، با حفظ توافق بدون امریکا و نگه داشتن روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه، آلمان و اتحادیه اروپا در جبهه ایران، فرصت را از ترامپ برای یارکشی قدرتمند و اجماع‌سازی بین‌المللی علیه ایران گرفته است. این اجماع تقریبا در میان همه کارشناسان داخلی و بخش عمده‌ای از کارشناسان بی‌طرف خارجی وجود دارد که رییس‌جمهور اسلامی ایران باید از فرصت مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال جاری استفاده کند تا با یارکشی فعال، تیم جمهوری اسلامی ایران را در برابر امریکا قدرتمندتر کند. ایران نه تنها باید شرکا و یارهای قبلی خود را در تیم برجام حفظ کند، بلکه باید بتواند تعداد این حامیان را در نشست امسال مجمع عمومی بیشتر کند. رییس‌جمهور اسلامی ایران در مجمع عمومی امسال 3 ابزار برای تقویت جایگاه ایران در اختیار دارد: دیدارهای دوجانبه، سخنرانی دیشب در مجمع عمومی سازمان ملل متحد و گفتمان‌سازی بین‌المللی. بعد از سخنرانی دیشب رییس‌جمهور آنچه اهمیت دارد پژواک این سخنان است و اینکه آیا گفتمان شاخصی در عرصه بین‌المللی در پی این سخنرانی شکل می‌گیرد یا نه.

جمهوری اسلامی ایران با وجود همه تلاش‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و پیگیری‌ها، همچنان در برخی زمینه‌ها در عرصه بین‌المللی آسیب‌پذیر باقی مانده است. همان‌گونه که بالاتر اشاره کردم، ایران در تبلیغ و تبیین اقدامات خود در مبارزه با تروریسم برای جهانیان کم‌توان و کم‌اثر ظاهر شده است. سیاست خاورمیانه‌ای جمهوری اسلامی ایران با وجود همه درایت‌ها و اقدامات صحیح از یک مزیت و نقطه قوت غیرقابل نفوذ، به دلیل فقدان استراتژی منسجم تبیینی و تشریحی به شکافی آسیب‌پذیر در برابر دشمنان تبدیل شده است. ایران باید الگوی خود برای امنیت منطقه‌ای را به شکلی عرضه کند که خریدار بیشتری پیدا کند و قدرت‌های جهانی پشت پرچم ایران جمع شوند، ایران باید با استفاده از شرایط موجود و حمایت اروپایی‌ها از برجام، بتواند ساز و کار مستقل مالی بدون وابستگی برای ارتباط مالی با جهان ایجاد کند، سازوکاری که اگر ایجاد شود، دیگر کشورهای جهان هم در آینده می‌توانند از آن بهره‌برداری کنند، در عین حال در داخل هم باید با ساختارسازی‌های بلندمدت، از جمله ترمیم نقطه‌ضعف‌هایی مانند اقتصاد تک‌محصولی و شکاف‌های اجتماعی و سیاستگذاری‌های کلی برای تسهیل روابط مالی بین‌المللی، در بلندمدت از آسیب‌پذیری شدید در برابر فشارهای خارجی محافظت کرد. نتایجی که روز دوشنبه در دیدار ایران و 1+4 به دست آمد، امیدواری‌هایی ایجاد کرده است و رویکرد ایران، اروپا، روسیه و چین برای ادامه همکاری در برجام، می‌تواند سنگ‌بنایی برای سنگرسازی و مصون‌سازی کشور در برابر فشارهای آینده باشد.

منبع: روزنامه اعتماد