هاشمی مخالف زهد ظاهری بود/ درباره مصدق منصفانه برخورد نکردیم

اعتمادآنلاین| غلامعلی رجایی با اشاره به مصاحبه جنجالی آیت‎الله خویینی‌ها علیه مرحوم هاشمی رفسنجانی، گفت: این مصاحبه به اصرار خانواده هاشمی و به ویژه «یاسر» انجام شد. اگر چه مصاحبه خوبی بود ولی چند اشتباه تاریخی داشت. اظهارات خوئینی ها درباره اینکه مرحوم هاشمی رفسنجانی با جناح چپ میانه ای نداشته است دقیق نیست، اگر میانه ای با جناح چپ نداشت چگونه افرادی چون عباس عبدی، سعید حجاریان، محمد خاتمی، عبدالله نوری و مصطفی معین در دولت وی حضور داشتند؟ در مورد شهید چمران و امام موسی صدر هم گفته های وی ایراداتی داشت مثلا آن نقل قول از صدر مربوط به دوسال پیش از انقلاب بود و وی بعدها کمک های زیادی به مبارزان انقلابی در سوریه و لبنان کرده است.

وی ادامه داد: فضای کلی مصاحبه نقد و تضعیف هاشمی نبوده، بلکه وی چندین صفحه در منزلت آیت الله هاشمی صحبت کرده است. همچنین در این مصاحبه نکات تاریخی بکری گفته شده است که محققان تاریخی از آن آگاهی نداشتند. در مجموع مصاحبه آیت الله خوئینی ها را مثبت می دانم و هرچه ناگفته ها بیشتر بیان شود، برای نسل سوم و چهارم بسیار خوب است.

مشاور مرحوم هاشمی رفسنجانی در مورد هجمه تندروها علیه مرحوم هاشمی پس از درگذشت وی، گفت: معمولاً مردان بزرگ مخالفان جدی دارند که این مخالفت را به شکل انتقاد و تخریب نشان می دهند. اگر چه انتقاداتی به مرحوم هاشمی وجود دارد ولی باید دانست که هیچ کس غیرقابل نقد نیست.

رجایی افزود: یکی از دوستان نزدیک احمدی نژاد می گفت روزی به وی گفتم شما که استاندار و رئیس ستاد انتخابات شرق تهران هاشمی رفسنجانی بودی چرا این حرفها را علیه او زدی؟ احمدی نژاد در پاسخ می گوید؛ «گشتم و [غیر از او] کسی که سرش به تنش بیارزد که با او در بیفتم پیدا نکردم» در این باره مثل عربی «مخالفت کن تا شناخته شوی» وجود دارد. روزی به احمدی نژاد گفتم این کارها را می کنی تا دیده شوی؟ راهش این است در جاهای شلوغ شهر مثل «خیابان ولی عصر (عج) یا مترو هفت تیر بروی تا دیده شوی.»

وی خاطرنشان کرد: برخی مسائل را به شکل ناروا به آن مرحوم نسبت داده اند. مثلاً برخی مدعی بودند وی حساب ارزی دارد. آنها به قدری ناشی بودند که با جعل عنوان نوشته بودند «هاشمی رفسنجانی»، در حالی که حساب بانکی وی به نام «هاشمی بهرمانی» است. در یکی از احکام، «علی اکبر» هاشمی رفسنجانی نوشته شده بود در حالی که نام وی «اکبر» است و...

مشاور مرحوم هاشمی رفسنجانی اظهار داشت: نباید فراموش کرد پس از انقلاب آیت الله هاشمی رفسنجانی در جایگاه یک سیاستمدار نقش برجسته ای داشته است. او نفر دوم پس از امام (ره) بود و این موضوع را عده ای برنمی تابیدند.

رجایی با انتقاد از دسترسی آزاد برخی افراد به آرشیو صدا و سیما گفت: مستند هاشمی زنده است «حلقه دوم قلاده های طلاست» که توسط پسر آقای (ابوالقاسم) طالبی ساخته شده است اگر چه ساخت این مستند توسط یک جوان که تجربه ای در کارگردانی ندارد، بعید به نظر می رسد.

دوره تجلیل گذشته است و همه باید در معرض نقد قرار گیرند

رجایی با بیان اینکه مرحوم هاشمی رفسنجانی مصون از نقد نیست و دوره مدیریتش قابل نقد است، افزود: خود او این اواخر گفته بود؛ «من هم خدمت و هم خطا کرده ام» به باور من دوره تجلیل گذشته است و همه باید در معرض نقد قرار گیرند تا نسل سوم و چهارم داوری عادلانه ای درباه آنها داشته باشند. همانطور که باید رژیم گذشته راهم بدون نگاه صفر و صدی و منصفانه نقد کنیم.

وی طرح ادعای انحراف مرحوم رفسنجانی از آرمان های انقلاب را درست ندانست و یادآور شد: «تفکر هاشمی تحت تفکر امام (ره) خلاصه می شد» و اگر افکاری مغایر داشته آن را با امام (ره) بررسی می کرده و در برخی از موارد هم ایشان را متقاعد می کرده است مانند پایان جنگ، که مرحوم هاشمی سال 62 این موضوع را مطرح می کند و امام (ره) در سال 67 آن را می پذیرند.

مشاور مرحوم هاشمی رفسنجانی ادامه داد: چنین ادعایی حتی در دوره پس از رحلت امام (ره) هم درست نیست. آقای هاشمی به عنوان مشاور، با رهبری صحبت می کرد و در مواردی اگر نظر مغایری با ایشان داشت، در نهایت از رهبری تبعیت می کرده است.

رجایی در پاسخ به اینکه منتقدان، دولت هاشمی رفسنجانی را سرآغاز اشرافیت و برخی تخلف ها در ساختار جمهوری اسلامی می دانند، اظهار داشت: این قضیه به سیاست های بازسازی پس از جنگ برمی گردد. استدلال هاشمی این بود که بازسازی کشور نیازمند سرمایه مالی است و این سرمایه در داخل کشور وجود ندارد و برای این کار به توسعه بازرگانی خارجی و گسترش روابط و آشتی با کشورهای منطقه پرداخت و در این زمینه موفق هم بود. اما در این زمینه، مدیران درباره نحوه نگرش به معیشت مردم افراط کرده اند اگرچه مرحوم هاشمی می توانست آن زمان برخورد کند. به نظر من تفاوت هایی که مدیران برای خودشان قائل شدند زائد بود.

وی یادآور شد: کسی که مرحوم هاشمی رفسنجانی را بشناسد نباید توقع داشته باشد وی سادگی شهید رجایی را داشته باشد. منش هاشمی با رجایی فرق داشت و این مقایسه اشتباه است. او در خانواده و فرهنگ خاصی بزرگ شده بود.

مشاور شهردار تهران در امور رسانه ای ادامه داد: نقل است که در زندان برای مرحوم هاشمی خیار می آورند یکی از زندانی ها به او می گوید اگر امکانش هست خیار نیاورید چون بوی آن موجب می شود زندانیان هوس کنند هاشمی در پاسخ می گوید؛ این دلیل نمی شود که خیار نیاورم «می گویم تا جایی که بوی خیار می آید به زندانیان خیار بدهند.»

رجایی اظهار داشت: در جلسه سران قوا عمدتا ناهار عدس پلو و غذاهای ساده می دادند ولی آقای هاشمی چلوکباب می خورد. او باور داشت باید غذای خوب بخوریم تا خوب کار کنیم. اگر با معیار امروزی به این موضوع نگاه کنیم متوجه می شویم این نگرش اشرافی نیست. به خاطر داشته باشیم مراودات و باز کردن درهای کشور بر پوشش و سبک زندگی مردم تأثیر گذاشت. هاشمی به عنوان یک روحانیِ مجتهد، مردم را به سمت رفاهی می برد که اسلام با آن مخالفتی نداشت.

هاشمی باور داشت اسلام مخالف برخورداری نیست

رجایی ادامه داد: هاشمی معتقد بود اسلام مخالف برخورداری نیست. کما اینکه مقام معظم رهبری فرمودند؛ به هاشمی ارث خوبی رسیده بود و آن را خرج انقلاب کرد و پس از انقلاب از ثروت وی کاسته شد. اگرچه مرحوم هاشمی اعتقادی به «زهد ظاهری» نداشت و در پی تفاخر نبود ولی نمی توان انکار کرد که سوء استفاده ها و مسامحه هایی شده است.

وی با بیان اینکه مرحوم هاشمی رفسنجانی مخالفتی با مظاهر تمدنی نداشت، یادآور شد: پزشکان به او توصیه کرده بودند هفته ای دوبار به استخر برود حالا اگر یک عده سونا و استخر رفتن را از مظاهر اشرافیت می دانند، دلیل نمی شود که او سلامتی اش را به خطر بیندازد.

مشاور آیت الله هاشمی رفسنجانی یادآور شد: مرحوم هاشمی سالی 2 بار به کیش و مشهد مسافرت می کرد. پیرمرد 80 ساله ای که روزی بیش از 13 ساعت کار می کرد نباید سالی دوبار مسافرت می کرد؟ شاهد بودم یک روز در کیش 11 جلسه داشت. صادقانه می گویم در بیشتر سفرهایی که با وی داشتم از نظر توان بدنی می بریدم در حالی که هم سن فرزندان وی بودم. اساسا کسی انتظار استراحت از مرحوم هاشمی نداشت.

اگر به گذشته برگردیم مردم باز انقلاب می کنند

رجایی در پاسخ به این پرسش که با آگاهی از شرایط امروز کشور اگر مردم به چهل سال قبل برگردند، چه خواهند کرد، گفت: هر ملتی برمبنای پیشینه و خودآگاهی تاریخی خود، سرنوشتش را تعیین می‌کند.با توجه به استبداد و وابستگی حکومت شاه، گمان می‌کنم مردم متدین ایران به گذشته برگردند، باز انقلاب می‌کردند.

وی یادآورشد: با وجود رژیم وابسته ای که با دین و علمای دین مخالف بود و آزادی ها را بر نمی تابید و فعالیت احزاب را تحمل نمی‌ کرد و مطبوعات و کتاب سانسور می کرد، آیا مردم انقلاب نمی کردند؟ البته که انقلاب می کردند.

رجایی گفت: به نظر من جرقه انقلاب در سال 1342 زده نشد و نهضت پس از سرکوب پانزدهم خردادماه به محاق رفت. نمی توان نام این حادثه را قیام گذاشت، شاید نزدیکترین مفهوم به این حرکت «جنبش» باشد، چون قیام و نهضت وقتی است که ادامه پیدا کند و به نتیجه برسد.

وی ادامه داد: امام (ره) فرمودند که اگر قبل از حادثه پانزدهم خرداد رژیم شرایط ما را می پذیرفت خود را درگیر و گرفتار نمی کردیم و به امور طلبگی خود می پرداختیم.

فردی که توان حفظ بحرین را نداشت خودش را شاهِ شاهان معرفی می کرد

مشاور مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی یادآور شد: به رغم رویکرد باستان گرایی پهلوی اول، پسرش تا حدودی ظواهر مذهبی را رعایت می‌کرد. شاه در ظاهر ضد دین نبود و بعضی از اقتضائات باعث می‌شد که او به مناسک مذهبی توجه داشته باشد. اما شاه از اواخر دهه چهل عمده ترین اشتباه خود یعنی تحریف تاریخ را مرتکب شد. اینکه می گفتند اسلام را فراموش ‌کنیم و ملی گرایی را به جای آن بگذاریم از بدفهمی های کسانی بود که به شاه مشورت می دادند.

وی خاطرنشان کرد: عنوان شاهنشاه که همان شاهِ شاهان است در دوره هخامنشیان قابل فهم بود زیرا بر 33 ملت و شاه حکومت می‌کردند. شاه پهلوی بر چند دولت فرمان می‌راند که خود را شاهنشاه خطاب می کرد؟ شاهی که توان نگهداری بحرین را نداشت چگونه خود را شاهِ شاهان می نامید؟ به هر نحو مردم متوجه زاویه رژیم پهلوی با مذهب شده بودند.

این مبارز سیاسی پیش از انقلاب اظهار داشت: در آن دوران، جز چندتن از شاگردان امام (ره)، بدنه روحانیت مقابل رژیم شاه کار چندانی نمی کردند. حتی شهید نواب صفوی هدفش سرنگونی شاه نبود اگرچه فدائیان اسلام مدعی حکومت اسلامی بودند. در این باره می توان به کتابچه و مرامنامه ای که تنظیم کرده بودند رجوع کرد.

رجایی افزود: امام (ره) به صورت جزء به جزء و دیدگاه های حکومتی خود را در نجف تنظیم و منتشر ‌کردند و این دیدگاه ها در شبکه روحانیت جاری شد و در دوره 14 ساله هجرت امام (ره)، شبکه متلاشی شده روحانیت به مرور منسجم شد.

وی اظهار کرد: اگر امام نظر، صحبت و پیامی داشتند توسط این شبکه منتشر می شد البته غیر از روحانیون، کسانی هم از طریق کویت و

کشورهای دیگر پیام های امام را دریافت می کردند و یا به صورت تلفنی پیام‌ها را ضبط و در کشور منتشر می‌کردند.

مشاور شهردار تهران در امور رسانه ای با بیان اینکه تا سال 56 علائمی از نهضت انقلابی وجود نداشت، افزود: امام در جایگاه مرجعیت بر ضدیت پهلوی با دین انگشت گذاشتند و با بیدار کردن وجهه دینی مردم باعث وحدت و هم صدایی شدند. نمونه‌اش انگشت گذاشتن بر جشن های 2500 ساله بود.

رجایی ادامه داد: مردم به یک راهبر و راه بلد نیاز داشتند و امام (ره) همانی بود که مردم می خواستند. مرجعیت امام (ره) و صداقت گفتارش باعث شد مردم به ایشان اعتماد کنند. اگر چه مردم از جمهوری اسلامی شناختی نداشتند ولی به رهنمودهای امام (ره ) اعتماد کردند.

در نجف بحث جمهوریت مطرح نبود

رجایی در پاسخ به پرسشی درباره ماهیت سیاسی یا اقتصادی انقلاب اسلامی، گفت: اگرچه برداشت اصلی استقلال به معنی عدم وابستگی سیاسی بود ولی آن زمان کسی مفهوم استقلال را باز نکرده بود. به عنوان کسی که خود درگیر مبارزه بوده است استقلال را به معنی عدم وابستگی سیاسی می دانم، پس وجه غالب انقلاب، سیاسی بود.

وی ادامه داد: اینکه بگوییم انقلاب اسلامی در پی معیشت مردم بوده، اشتباه است به هر حال مردم یک زندگی اقتصادی متوسط و معمولی داشتند و در شعارهای انقلاب هم مفاهیم اقتصادی دیده نمی شود ولی نمی توان بهبود معیشت مردم را نفی کرد. عدالت محوری رویکرد اصلی انقلاب اسلامی بود در درون آن مساله اقتصاد و رفع فقر نیز نهفته بود.

مشاور مرحوم هاشمی رفسنجانی یادآور شد: اساساً در نجف بحث جمهوریت مطرح نبود. می گفتند که اگر حکومت اسلامی مستقر شود بیت المال به شکل مساوی تقسیم می شود و بالا شهری و پایین شهری نخواهیم داشت. با این نگاه راه انقلاب هموار شد طوری که پس از انقلاب درجه افسران را می‌کندند و می خواستند همه در یک رده باشند.

رجایی در خصوص حکومت مد نظر امام خمینی (ره)، گفت: تا زمانی که ایشان در نجف بودند بحث حکومت اسلامی مطرح بود. امام (ره) در پاریس اندیشه جمهوریت را مطرح کردند و ابعاد آن را حد پارلمان و قانون می دانست. وقتی عده ای از گروه ها نزد ایشان رفتند که به عنوان خلیفه بیعت کنند، امام نپذیرفت. این نشان می دهد که امام (ره) در پاریس تصمیم خود را گرفته بود و این نظام را دوازدهم فروردین ماه 1358 تحت عنوان جمهوری اسلامی به رای مردم می گذارد.

وی یادآورشد: در کتابی که از مصاحبه های امام (ره) در پاریس تدوین کرده ام. ایشان در همانجا می فرمایند؛ من در حکومت هادی و ناظر هستم و بعدها نیز چند جا به این گفته خود استناد می کنند. ایشان اوائل اسفندماه 57 به قم می روند اما به دلیل بیماری و کنترل وضعیت جسمانی خود سال 58 به تهران می آیند و به ناچار و به اقتضای شرایط مسئولیت را پذیرفتند.

بزرگترین دستاورد انقلاب «آزادی» بود

رجایی درباره شعارهای آزادی و استقلال، گفت: به نظرم استقلال کامل محقق شده است. اکنون هیچ کشوری به ما دستور نمی دهد. اگرچه میان تعامل با کشورهای مختلف و وابستگی باید تمایز قائل شد. حتی امام (ره) ارتباط با آمریکا را منع نکردند و گفتند تا آدم نشوند با آن ها مذاکره نمی کنیم.

مشاور مرحوم هاشمی رفسنجانی با بیان اینکه دچار یک سری بد سلیقگی ها و بدفهمی ها در موضوع آزادی شده ایم و هیچ حکومتی با آزادی بیان آسیب ندیده است، بزرگترین دستاورد انقلاب را «آزادی» عنوان کرد و گفت: اگر شاه محدویت های مختلف ایجاد نمی کرد مردم قیام نمی کردند، آزادی اعطایی نیست بلکه موهبتی الهی است و هیچ حکومتی حق ندارد بگوید آزادی دادیم و برای آن حد و مرز تعیین کند. البته کسی با آزادی لجام گسیخته موافق نیست و قطعاً جامعه هم این را نمی پذیرد.

دوره پهلوی ها را منصفانه بررسی نکرده ایم

رجایی در پاسخ به سوالی درباره تحریف و تطهیر اقدامات رژیم گذشته، خاطرنشان کرد: به عنوان کسی که پژوهشگر تاریخ است باید بگویم در این باره کم کاری داشته ایم. همچنان که دیگران تاریخ مغول و صفوی را از ما بهتر نوشتند یا مثلا دانشگاه کمبریچ به دوره باستان ایران به خوبی پرداخته است، نتوانستیم دوران کوتاه و 53 ساله پهلوی ها را منصفانه و عمیق بررسی کنیم.

وی ادامه داد: حتی در مورد دکتر مصدق هم برخورد منصفانه، تاریخی، تحقیقی و فارغ از علائق سیاسی انجام نشده است. مقاله‌ای در روزنامه رسالت دیدم که سراسر هجمه و تخطئه علیه او بود و حدود 17 مورد از ضعف های مصدق را نوشته بود بی آنکه به یکی از خدماتش اشاره کرده باشد. گفتم مصدق دست کم نفت را که ملی کرده است حداقل این امتیاز را برایش قائل می شدید.

این فعال سیاسی اظهار داشت: اغلب رژیم گذشته را بی طرفانه قضاوت نمی کنیم پس از انقلاب، درباریان علیه همدیگر مطالب زیادی نوشتند و

دیگران هم بدون تحقیق آن را پررنگ کردند مثل امروز که اصلاح‌طلبان و اصولگرایان علیه همدیگر موضع می گیرند.

رجایی گفت: با این اوصاف نمی توان منکر برخی وقایع تاریخی شد نمی توان کشتار و به رگبار بستن مردم در هفدهم شهریور 1357 یا ریختن جنازه ها به دریاچه حوض سلطان (قم) را انکار کرد بسیاری از خانواده های کشته شدگان هفدهم شهریورماه 57 تا به امروز نمی‌دانند چه بلایی بر سر عزیزانشان آمده است. هفدهم شهریورماه یک واقعیت تاریخی بود، هرچند در این مورد سند زیاد و روشنی در اسناد ساواک وجود ندارد.

وی درباره شکنجه های ساواک گفت: تجربه شخصی خودم را می‌گویم؛ در زندان شهربانی دزفول بازداشت و به شدت شکنجه جسمی و روحی شدم. با بلند کردن صدای ناله های زندانیان تا صبح، خواب را از ما گرفته بودند. صدای افرادی می آمد که گویی گرگ به آنها حمله کرده است. نمی دانم آن صداها ضبط شده بود یا واقعیت داشت ولی هدف اصلی شکنجه گران این بود که از نظر روانی ما را خرد کنند.

مشاور مرحوم هاشمی رفسنجانی ادامه داد:اظهارات پرویز ثابتی معاون ساواک در کتابی که چند سال پیش منتشر شد به گونه ای است که انگار در بازداشتگاه های ساواک شکنجه ای رخ نمی داده است. این اواخر بعضی از سران شاه در گفت وگو با حسین دهباشی مطالب خوبی ذکر کرده اند مثلا آنها می گویند اعلیحضرت حرف کسی را گوش نمی کرد و کسی هم سعی نداشت به او راست بگوید و اوضاع را برای شاه خوب و مسلط ترسیم می کردند و...

وی اظهار کرد: کم کاری داشته ایم و نتوانسته ایم مناسبات دربار را به خوبی بیان و تناقضات را به خوبی روشن کنیم، اگرچه تحریفاتی هم در تاریخ پهلوی رخ داده است.

روی اظهارات فردوست کار نشده است

رجایی افزود: در چهاردهه گذشته در تاریخ تحریفات بسیاری شده است حسین فردوست دوست دوران کودکی شاه 2 جلد کتاب نوشته است. به عنوان یک مورخ می‌گویم، در مورد این کتاب یک جلسه کارشناسی و تاریخی برگزار نشده است. نوشته های فردوست وحی منزل نیست که چشم بسته آن را بپذیریم. او هم به عنوان یک انسان انگیزه ها و نیات شخصی دارد. بنابراین اظهارات او باید از نظر علم تاریخ مورد کنکاش و تحقیق قرار گیرد تا صحت ادعاهایش مشخص شود.

مشاور شهردار تهران یادآور شد: باید مشخص شود مواردی که فردوست نوشته است ناشی از توافق بوده یا واقعیت داشته است.باید پژوهشگران بی طرف روی این موضوعات کار کنند.

برخی حقایق تاریخی را نمی دانند و یا عمدا چشم پوشی می کنند

رجایی درباره شعار شماری از آشوبگران در ستایش رژیم گذشته در دی ماه 96 گفت: جوانی که کار و آینده ندارد و نمی تواند خانه تهیه و ازدواج کند، چه کار می تواند بکند؟ در هر خانواده ای 2 -3 تن بیکار هستند. آنها شرایط کنونی چون ارزش ریال و گذرنامه را با شرایط مطلوب مقایسه می‌ کنند و مطالبات آنها عمدتا اقتصادی است.

وی ادامه داد: این شعارها توسط گروهی افراد با نیات خاص طراحی و میان جمعیت دمیده شده است. با توجه به عملکرد رضاشاه، او را باید تحسین کرد! آیا کشتارمسجد گوهرشاد را فراموش کرده ایم؟ رضا شاهی که رادیو بمبئی انگلیس گفت که او را آورده و بعد برده ایم، باید ستایش شود؟ برخی حقایق تاریخی را نمی دانند و یا عمدا چشم پوشی می کنند.

منبع: ایرنا