سوابق حقوقدان‌های پیشنهادی رئیس قوه قضاییه برای حضور در شورای نگهبان چیست؟/ نمایندگان مجلس به گزینه‌های پیشنهادی چه رأیی خواهند داد؟/ با حضور حقوقدانان جدید، ترکیب شورای نگهبان چگونه خواهد شد؟

اعتمادآنلاین| مهتاب اسفندیاری- اعضای شورای نگهبان هر 6 سال یک بار تغییر می‌کنند. برهمین اساس امسال سه نفر از اعضای حقوقدان شورای نگهبان باید تغییر کنند.

به گزارش اعتمادآنلاین، محسن اسماعیلی، سام سوادکوهی و نجات‌الله ابراهیمیان، روز چهارشنبه 19 تیرماه برای آخرین بار در جلسات شورای نگهبان حضور یافتند، چرا که مهلت قانونی حضور این سه نفر در شورای نگهبان اواخر تیرماه به پایان می‌رسد. این در حالی است که درباره گزینه‌های جایگزین برای این سه نفر در روزهای پایانی هفته گذشته گمانه‌زنی‌هایی مطرح شد.

در نهایت در آخرین ساعات وقت اداری روز چهارشنبه سیدابراهیم رئیسی، رئیس قوه قضاییه در نامه‌ای به علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی نام پنج چهره جدید برای حضور در شورای نگهبان را به مجلس معرفی کرد.

رئیسی در این نامه محمدحسن صادقی‌مقدم، عضو هیات علمی دانشگاه تهران؛ علی غلامی، رئیس دانشکده حقوق دانشگاه امام صادق علیه السلام؛ هادی طحان نظیف، دبیر جلسات شورای نگهبان و عضو هیئت علمی دانشگاه؛ محمد دهقان، عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی و عبدالحمید مرتضوی بریجانی، رئیس شعبه 19 دیوان عالی کشور را به عنوان پنج گزینه برای رای‌گیری و تکیه بر 3 کرسی شورای نگهبان در صحن علنی مجلس پیشنهاد داد.

زمان را‌ی‌گیری برای انتخاب اعضای جدید شورای نگهبان

سیدامیرحسین قاضی‌زاده، عضو هیات‌رئیسه مجلس شورای اسلامی، به فارس گفته است: با توجه به اتمام دوره قانونی، انتخاب 3 نفر از حقوقدان‌ها باید در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار گرفته و به نتیجه برسد. او درباره زمان تعیین شده برای رای‌گیری و انتخاب این سه نفر در صحن علنی مجلس گفت: با توجه به پیگیری مسئولان ذی‌ربط و مهلت قانونی 26 تیرماه مبنی بر پایان فعالیت 3 حقوقدان شورای نگهبان سه‌شنبه 25 تیرماه رای‌گیری در صحن علنی انجام می‌شود.

اعتراض به معرفی اعضا از یک جریان سیاسی

اما آنچه که با وجود اظهارنظرهای مثبت در ماه‌‌های اخیر و با روی کار آمدن رئیس جدید قوه‌ قضاییه مطرح می‌شود، به رویکرد سیاسی پنج گزینه پیشنهادی سیدابراهیم رئیسی بازمی‌گردد. منتقدان معرفی این چهره‌ها تاکید دارند همه افراد معرفی شده از یک جریان سیاسی خاص هستند و این بیانگر این است که قرار نیست در روند کار شورای نگهبان تغییری ایجاد شود.

به گزارش اعتمادآنلاین ، همچنین به این موضوع تاکید می‌شود که با توجه به سوابق افراد معرفی شده به‌وسیله رئیس قوه‌قضاییه و تعلق آنها به یک جریان سیاسی و از طرفی کنار رفتن چهره‌هایی مانند نجات‌الله ابراهیمان و محسن اسماعیلی که نسبتاً بی‌طرف و معتدل بودند، شورای نگهبان یک‌دست‌تر می‌شود.

محمود صادقی، نماینده تهران یکی از همین افراد است. او در صفحه شخصی خود در توییتر در واکنش به گزینه‌های معرفی شده، و یک‌دست اصولگرا، از طرف رئیس قوه‌ قضاییه نوشته است: «نگاهی به ترکیب افراد معرفی‌شده از سوی رییس محترم قوه قضاییه به مجلس به عنوان حقوقدان شورای نگهبان، بوضوح نشان از غلبه رویکرد سیاسی خاصی دارد؛ این اقدام هم به اعتماد درحال بازسازی قوه قضاییه آسیب می‌زند هم به جایگاه شورای نگهبان که باید از لحاظ جناحی بی‌طرف باشد.»

گمانه‌زنی‌ها درباره حضور چه کسانی در فهرست حقوقدانان مطرح بود؟

در میان گمانه‌زنی‌هایی که هفته گذشته درباره گزینه‌های احتمالی که از طرف رئیس قوه‌قضاییه برای معرفی به مجلس مطرح می‌شدند، نام ابراهیم عزیزی هم شنیده می‌شد. عزیزی عضو شورای نگهبان در دوره چهارم است که چند ماه بعد از اینکه از مجلس شورای اسلامی برای حضور در این شورا مجوز گرفت، با حکم محمود احمدی‌نژاد به سمت «معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور» منصوب شد. همچنین از افرادی مانند جلیل محبی، رئیس بسیج حقوقدانان و عباس کعبی، عضو مجلس خبرگان، هم نام برده می‌شد.

نحوه رای‌گیری حقوقدانان شورای نگهبان چگونه است؟

براساس بند «ز» ماده 117 آیین‌نامه داخلی مجلس که به نصاب رأى‌‏گیرى در مجلس شورای اسلامی اختصاص دارد، حضور اکثریت نصبی نمایندگان مجلس برای انتخاب اعضای حقوقدان شورای نگهبان کافی است. همچنین در تبصره این بند آمده است: نصاب رأی برای نسخ، حذف، لغو و اصلاح قوانین، نصاب تصویب آن است مگر مواردی که در این آیین‌نامه به صراحت نصاب دیگری تعیین شده باشد.

به استناد این ماده و تبصره ذیل آن نمایندگان مجلس نمی‌توانند به گزینه‌های معرفی شده از طرف رئیس قوه‌ قضاییه برای حضور در میان حقوقدانان شورای نگهبان رای ندهند، برهمین اساس و با آرای اخذشده نمایندگان به ترتیب افرادی که بیشترین رای را از نمایندگان دریافت کرده‌اند، عضو شورای نگهبان می‌شوند.

براساس این مانده تنها راهی که از رای‌گیری برای انتخاب حقوق‌دان‌های معرفی شده برای عضویت در شورای نگهبان جلوگیری‌ می‌کند، به حدنصاب نرسیدن صحن علنی مجلس است که عدد آن 194 است. گفتنی است که در این صورت آیین‌نامه داخلی مجلس درباره سرنوشت رای‌گیری پس از به حدنصاب نرسیدن سکوت کرده است.

معرفی یک گزینه جنجالی به مجلس

اما شاید نکته جالب توجه در معرفی پنج نفر حقوقدان از طرف سیدابراهیم رئیسی، رئیس قوه قضاییه، وجود یک نام متفاوت باشد. رئیس قوه قضاییه در اولین تجریه ریاست خود در این سمت و اولین تجربه معرفی اعضای حقوقدان نام یکی از نمایندگان مجلس را هم در فهرست خود آورده است.

به گزارش اعتمادآنلاین ، محمد دهقان، نماینده طرقبه و چناران که در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 96 ریاست ستاد محمدباقر قالیباف را بر عهده داشت و دبیرکل جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی، یکی از گزینه‌های پیشنهادی رئیس قوه‌ قضاییه است. او از چهره‌های اصولگرای مخالف دولت در مجلس شورای اسلامی شناخته می‌شود و عموماً مواضعی نزدیک به جبهه‌ پایداری دارد.

از مهم‌ترین فعالیت‌های او که مورد توجه منتقدان قرار دارد نقش فعالش در جلسه استیضاح رضا فرجی‌دانا، وزیر علوم دولت یازدهم و برکناری او در مجلس نهم است.

به گفته قاضی‌زاده هاشمی در صورتی که نمایندگان مجلس به حضور دهقان در شورای نگهبان رای دهند، انتخاب او به منزله استعفا از مجلس شورای اسلامی خواهد بود و این نماینده عضو فراکسیون اصولگرایان ولایی به شورای نگهبان می‌رود.

اعضای شورای نگهبان براساس اصل نود و یکم قانون اساسی انتخاب می‌شوند

در اصل نود و یکم قانون اساسی که به اعضای شورای نگهبان اختصاص یافته، آمده است: به‏ منظور پاسداری‏ از احکام‏ اسلام‏ و قانون‏ اساسی‏ از نظر عدم‏ مغایرت‏ مصوبات‏ مجلس‏ شورای‏ ملی با آنها، شورایی‏ به‏ نام‏ شورای‏ نگهبان‏ با ترکیب‏ زیر تشکیل‏ می‏‌شود.

‎‎‎‎‎‎1- شش‏ نفر از فقهای‏ عادل‏ و آگاه‏ به‏ مقتضیات‏ زمان‏ و مسائل‏ روز. انتخاب‏ این‏ عده‏ با مقام‏ رهبری‏ است‏.

‎‎‎‎‎‎2- شش‏ نفر حقوقدان‏، در رشته‌ های‏ مختلف‏ حقوقی‏، از میان‏ حقوقدانان‏ مسلمانی‏ که‏ به‏ وسیله‏ رئیس‏ قوه‏‌قضائیه‏ به‏ مجلس‏ شورای‏ ملی‏ معرفی‏ می‌شوند و با رای‏ مجلس‏ انتخاب‏ می‏‌گردند.

همچنین در سایت پژوهشکده شورای نگهبان در توضیح این اصل آمده است: «اصل نود و یک قانون اساسی فقهای شورای نگهبان توسط مقام رهبری انتخاب و منصوب می‌شوند. همچنین حقوقدانان شورای نگهبان با معرفی رئیس قوه قضائیه و رای نمایندگان مجلس شورای اسلامی انتخاب می‌شوند. رئیس قوه قضائیه موظف است به تعداد بیش از افراد مورد نیاز برای حقوقدانان شورای نگهبان افرادی را به مجلس شورای اسلامی معرفی کند و مجلس نیز مکلف است میان افراد معرفی شده رای‌گیری کرده حقوقدانان شورای نگهبان را انتخاب کند.»

مطابق ماده (6) «آیین‌نامه داخلی شورای نگهبان» (مصوب 1379) «دبیر شورا 40 روز قبل از پایان مدت عضویت اعضایی که عضویت‌شان در شرف انقضا است طی نامه‌ای مراتب را در مورد فقها به مقام معظم رهبری و در مورد حقوقدانان به رییس قوه قضاییه اعلام می‌کند.»

سوابق افراد معرفی شده از طرف رئیس قوه‌ قضاییه

اما افرادی که به عنوان گزینه‌های حضور در شورای نگهبان به مجلس شورای اسلامی معرفی شده‌اند، جدای از انتقادها و حمایت‌هایی که در مورد آنها مطرح شده، کیستند و چه سوابقی را در کارنامه خود دارند؟

محمدحسن صادقی‌مقدم، عضو هیات علمی دانشگاه تهران:

مدرک دکتری حقوق خصوصی از دانشگاه تربیت مدرس در سال 1373، کارشناسی ارشد حقوق خصوصی از دانشگاه تربیت مدرس در سال 1367 و مدرک کارشناسی حقوق قضایی خود را از دانشگاه تهران در سال 1364 دریافت کرده است. او از سال 92 به عنوان مشاور عالی حقوقی و سیاسی آیت‌الله احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان فعال بوده و به عنوان یکی از چهره‌‌های نزدیک به ایشان شناخته می‌شود. صادقی‌مقدم همچنین عضویت در هیات نظارت شورای نگهبان را در کارنامه خود دارد. او در دولت اول احمدی‌نژاد نیز در معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست‌جمهوری مشغول به فعالیت بود.

علی غلامی، رئیس دانشکده حقوق دانشگاه امام صادق (ع):

دانش‌آموخته‌ دوره کارشناسی ارشد پیوسته‌ دانشگاه امام صادق در سال 81 و دوره دکتری این دانشگاه در رشته حقوق جزا و جرم‌شناسی در سال 98 است. او زمان کاندیداتوری سیدابراهیم رئیسی در انتخابات سال 96 در نامه‌ای که برخی حقوق‌دانان آن را امضا کردند این حرکت حمایت کرده بود.

هادی طحان نظیف دبیر جلسات شورای نگهبان و عضو هیئت علمی دانشگاه:

او جوان‌ترین حقوقدان معرفی شده برای عضویت شورای نگهبان است. طحان نظیف، متولد سال 61 در دزفول و دارای مدرک دکترای حقوق عمومی از دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی این دانشگاه است. او همچنین نزدیک به 10 سال یعنی از سال 88 دبیری جلسات شورای نگهبان را بر عهده دارد. طحان نظیف در کارنامه خود مسئولیت‌هایی مانند دبیر کمیته فرهنگی- اجتماعی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، عضو مجمع مشورتی حقوقی شورای نگهبان، کارشناس و مشاور حقوقی «هیأت بررسی و تطبیق مصوبات دولت با قوانین» در مجلس شورای اسلامی را دارد.

محمد دهقان، عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی:

از سال 82 به مجلس راه یافته و نماینده دوره‌های هفتم و هشتم و نهم و دهم مجلس شورای اسلامی است. متولد سال 41 در شاندیز مشهد و فارغ‌التحصیل رشته حقوق در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و همچنین دکترای تخصصی حقوق خصوصی از دانشگاه تهران است. دهقان مسئولیت‌های مختلف در بسیج دانشگاه تهران و ریاست سازمان بسیج دانشجویی استان تهران و معاونت سیاسی سازمان بسیج دانشجویی کشور را در سوابق فعالیت‌ها و کارنامه‌ها اقداماتش در دوران دانشجویی و پس از آن دارد. ضمن اینکه تأسیس خبرگزاری دانشجو (SNN) یکی دیگر از فعالیت‌های دهقان در عرصه فکری و سیاسی‌اش بود.

عبدالحمید مرتضوی بریجانی رئیس شعبه 19 دیوان عالی کشور:

او سوابق مختلفی مانند قائم مقام دادگستری استان مازندران را در کارنامه خود دارد.