طرح «سرا» در خدمت تقویت دو اصل مشارکت و نمایندگی است/ «سرا» اقدامی در برابر «اندک‌سالاری» در میان خود جریان اصلاحات است/ «سرا» فقط برای انتخاب کاندیداها و انتخابات نیست

اعتمادآنلاین| طرح سرا یا «سامانه رای‌سنجی اصلاح‌طلبان» سامانه‌ای است که به تازگی اصلاح‌طلبان به عنوان راهکار مشارکت بدنه اجتماعی خود کلیات آن را به تصویب رسانده است. این طرح در روزهای اخیر با موافقت و مخالفت‌های مختلفی روبرو بوده است.

محمدرضا جلائی‌پور، فعال سیاسی اصلاح‌طلب که از موافقان این طرح است تاکید می‌کند اجرایی شدن این طرح نه تنها برای انتخابات کاربرد دارد بلکه در همه موارد اصلاح‌طلبان به واسطه آن می‌توانند از مشارکت بدنه اجتماعی خود بهره‌مند شود. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:

نظر شما راجع به کلیت طرح سرا چیست؟ آیا تصویب آن در شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان را اتفاق ویژه‌ای در جریان اصلاحات می‌دانید؟

ابتدا توجه داشته باشید «جریان اصلاحات» یک جریان وسیعی است. در اینجا وقتی از جریان اصلاحات صحبت می‌کنیم منظور من «جریان اصلی اصلاح‌طلبان» است که خود این جریان صدای سیاسی جریان وسیع و میلیونی اصلاح‌جویی در کشور است. منظور از جریان اصلاحات جریانی است که فعالانش برای تعمیق دموکراسی استوار بودند و از پرداخت هزینه دریغ نداشتند و ندارند و در این راه «کاسب‌کارانه» عمل نمی‌کنند. این جریان اصلاحی قبول دارد که تعمیق دموکراسی در ایران کار سخت و طولانی است، ولی این جریان در هنگام سختی‌ها با اصول دموکراسی (مثل اصل مشارکت و اصل نمایندگی شهروندان) بازی نمی‌کند. این جریان اصلی در اطراف شخصیت‌های شناخته شده و صادقی که «تکرار» می‌کرده‌اند شکل گرفته‌است، نه در اطراف فرصت‌طلبان سیاسی و همیشه حاضر. این جریان اصلاحی از تشکل‌ها و فعالان سیاسی شناسنامه‌دار شکل گرفته است. این جریان سیاسی در انتخابات‌های قبلی در قالب حرکت «جبهه‌ای» نه حزبی حرکت کرده و در انتخابات اسفند 98 هم «جبهه‌ای» حرکت می‌کند. مکانیزم هماهنگی این جبهه در قالب «شعسا» (شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان) و تدابیر محمد خاتمی انجام گرفته و خواهد گرفت. پس منظور من از جریان اصلاحات این جریان مذکور است.

«شعسا» در انتخابات قبلی لیست اعضای شوراها را براساس امتیازدهی به صلاحیت‌ها با رای اعضای آن انجام داد و کار موفقی هم بود. (زیرا الان شورای پنجم تهران موفق و دموکراتیک و با مدیریت انسانی دارد شهر را اداره می‌کند و بدون شهرفروشی با التزام به شفافیت نهادی شهرداری تهران دارد بدهی‌های دوره قالیباف را هم می‌دهد، تعداد روزهای با هوای پاک تهران بیشتر شده، تحولی انسان‌مدارانه نه «خودرومدارانه» در فرایند حمل‌ونقل در جریان است.) مع‌الوصف در همان موقع یعنی در انتخابات 96 بعضی از فعالان بدنه جبهه اصلاحات انتظار داشتند کیفیت تهیه لیست کاندیداها دموکراتیک‌تر تهیه شود و به شعسا به درستی نقد داشتند.

اقدامی در برابر «اندک‌سالاری»

سرا یا «سامانه رای‌سنجی اصلاح‌طلبان» سامانه‌ای است که این امکان را به جریان اصلاحات می‌دهد که نه فقط انتخاب کاندیداها، بلکه هر تصمیم مهمی را در فرایند اصلاحات بتوان با مشارکت هزاران اصلاح‌طلب در سراسر کشور اتخاد کرد. به بیان دیگر سرا در خدمت تقویت دو اصل مشارکت و نمایندگی است. لذا «سرا» یک اقدام دموکراتیک و صادقانه اصلاح‌طلبان است و از این نظر یک اقدام ویژه و ابتکاری نسبت به دوره گذشته است. اصلاح‌طلبان می‌خواهند به مخاطب خود این پیام را بدهند که: اگرچه دستاورد «قانونی» و حقوقی اصلاح‌طلبان در بیست سال گذشته در دموکراتیک‌کردن نظام‌سیاسی کم است و راه بلندی را در پیش داریم، ولی اصلاح‌طلبان از دموکراتیک کردن فرایند تصمیم‌گیری‌ها در خود جریان اصلاحات غافل نیستند. به بیان دیگر «سرا» اقدامی است در برابر «اندک‌سالاری» در میان خود جریان اصلاحات.

این پیشنهاد سرا چگونه در بین جریانی که شما درباره‌اش تاکید دارید، تصویب شده؟

اصل ایده‌ سرا ابتدا در ده‌ها نشست کارشناسی با تشکل‌ها و فعالان اصلاح‌طلب مطرح شد و مورد نقد و بررسی قرار گرفت و نهایتا در شعسا تصویب شد. بدین‌صورت که نهایتا کلیات ایده سرا پس از سه جلسه دو ساعته بحث و بررسی و اظهار نظر 35 نفر از 39 نفر عضو حاضر در جلسه شعسا، با رای سه چهارم اعضای حاضر طبق آیین نامه‌ای که به تصویب همین جمع رسیده، به تصویب رسیده است.

آیا شکل‌گیری خود شعسا دموکراتیک بوده است که حالا بخواهد سازوکارهای دموکراتیک را گسترش دهد؟

شکل‌گیری شعسا اجماعی بوده است. یعنی تشکل‌ها و فعالان سیاسی بر روی اعضای شعسا اجماع کرده‌اند. اتفاقا «سرا» مکانیزمی است که می‌تواند به تقویت تصمیم‌گیری‌های مهم اصلاح‌طلبان به صورت دموکراتیک کمک کند. البته شکل نهایی و ایدئال دموکراسی این است که: اولا نظام‌سیاسی در کشور دموکراتیک عمل کند و با مکانیزم‌های حداکثری استصوابی اعمال تبعیض سیاسی نکند. ثانیا قانون انتخابات حزبی شود، الان قانون انتخابات «شخصی» است. ثالثا در کشور نظام‌ رقابتی دو یا سه حزبی شکل بگیرد. با این همه جریان اصلاحات دارد به سوی وضعیت دموکراتیک حرکت می‌کند. زیرا جریان اصلاحات با کمک به تشکل‌یابی و هماهنگی میان نیروهای خود، در واقع زمینه‌ساز نظام رقابتی حزبی را فراهم می‌کند که در شرایط فعلی در قالب دو جبهه اصلاحات و اصول‌گرایان در انتخابات رقابت صورت می‌گیرد. (البته دو جریان حاشیه‌ای هست که این دو نیرو را قبول ندارند و می‌گویند «دیگه تمومه». یکی تحول‌طلبان بیرون نظام که معتقد به تغییر ساختار حکومت هستند و اصلاح‌طلبان را «ول معطل» می‌دانند و یکی هم جریان عدالت‌طلبان جوان‌حزب‌اللهی در درون نظام هست، که این جریان حزب‌اللهی اصلا دغدغه دموکراسی ندارد و زیر پرچم مبارزه با فاسد -نه ساختار فاسدساز- فعالیت می‌کند). ضمنا جریان اصلاحات کوشش می‌کند تا رسیدن به شکل نهایی دموکراسی میان نیروهای درون خودش دموکراتیک‌تر عمل کند که «سرا» یکی از این اقدامات است.

چند حزب اصلی اصلاح‌طلب مانند کارگزاران و اعتماد ملی با این طرح مخالف‌اند و از روز گذشته در رسانه‌های خود علیه سرا موضع گرفته‌اند. نظر شما در این باره چیست؟

در کارهای جمعی و جبهه‌ای اختلاف نظر معمولا وجود دارد. مهم این است که تصمیمات پس از بحث‌ و گفت‌گوی کارشناسانه و به صورت اجماعی و اکثریتی صورت بگیرد که این کار شده است. ببینید اندک‌سالاری به یک معنا هم راحت و هم جذاب است؛ چون تصمیم‌گیری درباره امور مهم دست چند نفر باقی می‌ماند و یک عده محدودی می‌توانند راحت‌تر تصمیم بگیرند. ولی این نوع تصمیم‌گیری در بدنه فعالان اصلاح‌طلب منتقد جدی دارد. البته طبیعی است که همه تشکل‌ها برای تفویض اختیارات یک‌باره به بدنه فعالان جبهه اصلاحات آمادگی ندارند. با این همه خوشبختانه برای دموکراتیک‌تر شدن تصمیمات جریان اصلاحات‌ همچنان که اشاره کردم اکثریت شعسا با رای خود اعلام آمادگی‌ مثبت کردند. گفتم از 39 نفر عضو حاضر در نشست شعسا با رای سه چهارم اعضا، کلیات سرا به تصویب رسیده است و مخالفت دو حزب و تشکل‌ سیاسی با این تصمیم طبیعی است. ولی سه چهارم اعضا کاملا با «سرا» همراه بوده‌اند. اتفاقا این مخالف‌ها نشان می‌دهد که کثیری از تشکل‌های اصلاح‌طلب علاقه‌دارند با مشارکت فعالان بدنه اصلاحات حرکت کنند.

یک ایراد اساسی که برخی به این طرح وارد می‌کنند این است که در لایه چهارم بسته می‌شود و به نوعی در اینجا حلقه‌ای الیگارشیک با تعداد بیشتری شکل می‌گیرد و شعسا صرفاً به یک بوروکراسی بزرگ‌تر تبدیل می‌شود؛ یعنی با ظاهری دموکراتیک، باطنی هدایت‌شده دارد. نظر شما در این باره چیست؟

«سرا» در برابر لایه‌بندی است

اولا چرا لایه چهارم؟! «سرا» در برابر لایه‌بندی است. با مکانیزم «سرا» جبهه اصلاحات می‌تواند نظرات اعضای فعال خود را بداند و اصلا اینجا لایه‌بندی بلاموضوع می‌شود. اینجا بحث مشارکت مستقیم غیرفیزیکی اعضا است. نمی‌شود به اعضا گفت در جریان انتخابات ستادها را گرم کنید، ولی نظر ندهید! ثانیا امیدوارم مختصات سرا در روزهای آینده متنش چاپ شود. سرا اصلاً از جنس بوروکراسی نیست و سازمانی بر سازمان‌های موجود نیست که بخواهد بوروکراسی را بزرگتر کند! سرا «مکانیزم مشارکت هوشمند یا آن‌لاین فعالان اصلاح‌طلب در فرایند تصمیمات‌گیری مهم جبهه اصلاحات» است بدون اینکه لازم باشد بوروکراسی اضافه شود.

به نظر شما رای‌سنجی باید پیش از اعلام نظر شورای نگهبان انجام شود یا پس از آن؟ دلیل شما چیست؟

همین موضوع، یک موضوع فنی است که باید در شعسا صورت بگیرد و با مکانیزم سرا، شعسا می‌تواند نظر فعالان خود را در جبهه اصلاحات بداند و بعد تصمیم بگیرد.

نظر شخصی شما چیست؟

صریح گفتم. نظر من نظر شعسا است.

در کشورهای دیگر این سیستم برای یک حزب واحد به کار می‌رود نه یک جبهه سیاسی. به نظر شما در ایران در جبهه اصلاحات جواب می‌دهد یا خیر؟

تجربه و «سامانه رای‌سنجی» در احزاب دنیا بیش از صد سال است که سابقه دارد. در «جبهه اصلاحات» هم که می‌خواهد در انتخابات فعال شود «سامانه رای سنجی» کاملا کاربرد دارد. گفتم این درست نیست که «اندکی» از اصلاح‌طلبان انتظار داشته باشند که فعالان اصلاح‌طلب در انتخابات فعال شوند ولی در تصمیمات مهم نظر و مشارکت نداشته باشند! و بعد از انتخابات بروند به خانه‌هایشان و بر فعالیت منتخبان نظارت نداشته باشند. اتفاقا فعالان جبهه اصلاح‌طلب فقط عنصر بدنی، فیزیکی و ابزاری نیستند اکثر آنها شهروندان صاحب‌نظر و صاحب تشخیص هستند؛ اکثر آنها به حکم اصلاح‌طلبی مخالف اندک‌سالاری هستند. به بیان دیگر سرمایه اجتماعی جبهه اصلاحات در بدنه این جبهه است که سرا مکانیزمی است که جبهه اصلاحات می‌تواند از این سرمایه در تصمیمات مهم استفاده کند.

منبع: ایرناپلاس