ماجرای 18 میلیارد دلار ارز چیست؟

اعتمادآنلاین| ‌ سخنان حسن روحانی در جریان سفر استانی به یزد و در میدان امیرچخماق شهر یزد، به مذاق منتقدان دولت خوش نیامده و آن‌ها یکی دو روز است که در خصوص جزء به جزء این سخنرانی، در حال وارد کردن فشار رسانه‌ای به دولت هستند. در این میان، برخی از سوگیری‌های رسانه‌ای اصولگرایان، به طنزی تلخ تبدیل شده از این جهت که آن‌ها برای ضربه زدن به دولت روحانی، از هیچ گونه دروغ یا حتی تحریف سخنان رهبر انقلاب هم مضایقه ندارند. مثال بارز این موضوع، ماجرای 18 میلیارد ارز است. بیایید با هم به طور ساده ماجرا را مرور کنیم و ببینیم داستان این 18 میلیارد ارز چیست.

روحانی چه گفت؟

روحانی در سخنان خود در جریان این سفر پیرامون این موضوع گفت: «یک عده از افرادی که کمی بداخلاق هستند در طول ماه‌های گذشته در برخی از روزنامه‌ها چنین نوشته‌اند که این دولت در سال 97 و با ارز 4200 تومانی، 18 میلیارد دلار را به باد داده است. در این راستا به رییس بانک مرکزی دستور دادم تا تمام پول‌هایی که در سال گذشته در 6 ماه اول پرداخت کرده را فهرست و اعلام کند و در این زمینه اخیرا نامه آن را به من داده است و از ایشان خواستم که این نامه را منتشر کند. یک عده آدمی که نه اخلاق و نه ایمان دارند و نه با منافع ملی آشنا هستند چنین می‌گویند که پارسال 18 میلیارد دلار گم شده است لذا بانک مرکزی امروز آمار مربوط به این موضوع را منتشر کرد. براساس گزارش بانک مرکزی از این رقم، 7 میلیارد و 300 میلیون دلار کالاهای اساسی و درمانی و پزشکی وارد شده است و تمام فهرست آن کاملا مشخص می‌باشد. 12 میلیارد دلار هم کالاهای دیگری وارد شده که لیست همه آن‌ها مشخص است به جز یک میلیارد دلار که اختلاف حساب وجود دارد و در این زمینه به تعزیرات اعلام شده که بررسی‌های لازم را انجام دهد. مردم بدانند در این دولت یک ریال یا یک دلار گم نخواهد شد و آن در دوران دیگری بود که میلیاردها دلار گم می‌شد و هنوز هم پیدا نشده است. بنابراین راه را اشتباه نروید.»

منتقدان دولت چه می‌گویند؟

پس از این سخنرانی، یک خبرگزاری منتقد دولت، مطلبی که چند روز پیش از آن هم منتشر شده بود را بازنشر داد و مدعی شد که 18 میلیارد دلاری که منتقدان مدعی بر باد رفتن آن هستند؛ این 18 میلیارد دلار نیست.

«بر باد رفتن آن 18 میلیارد دلار ارتباطی به ارز 4200 تومانی نداشت. این 18 میلیارد دلار در سال 96، عمدتا به صورت نقد به بازار آزاد تزریق شد. در بانک مرکزی و گروه‌های اقتصادی رسانه‌ها، به ارزی که بانک مرکزی با هدف کنترل قیمت ارز به بازار آزاد تزریق می‌کند، «ارز مداخله‌ای» می‌گویند. اما ارز 4200 تومانی در فروردین سال 97 تصویب شد و ارتباطی با مداخله بانک مرکزی در بازار نداشت. اما آنچه که حسن روحانی در پاسخ به آن سوال بیان کرد، استفاده نابجا از بخش اشتباه سوال مطرح شده بود. روحانی ارز مداخله‌ای بانک مرکزی را به مثابه ارز 4200 تومانی برای واردات عنوان کرد.»

ریشه این شائبه کجاست؟

منظور رئیس جمهور در سخنرانی خود، به طور مشخص به احمد توکلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام برمی‌گردد که روز 12 آبان و در ویژه برنامه سالروز تسخیر لانه جاسوسی که به همت انجمن اسلامی دانشجویان در دانشگاه امیرکبیر برگزار شد، گفته بود: «کالاهای اساسی در طول یک سال یازده میلیارد دلار بیشتر ارز نمی‌خواهد ولی در دولت در عرض حدود دو ماه 18 میلیارد دلار ارز و 62 تن طلا را بر باد دادند.» او پیش از این هم، چنین اتهامی را به دولت وارد کرده بود. مثلا در یادداشتی که در فروردین امسال برای سایت KHAMENEI.IR نوشت.

با این حال او اولین فردی نبود که چنین کاری انجام داد. مرور سابقه اخبار نشان می‌دهد که این شائبه یعنی تزریق 18 میلیارد دلار ارز به عنوان مداخله دولت در بازار، نخستین بار در تابستان سال 1397 و توسط یک مسئول قضایی، به وجود آمده است. عباس جعفری دولت‌آبادی، دادستان تهران که در ابتدای دوره آیت الله رئیسی از این سمت برکنار شد؛ در دوم مرداد ماه 1397 و در نشست با بانوان دارای پایه قضایی دادسرای تهران و برخی از معاونین ستادی این دادسرا، گفته بود: «در شش ماهه دوم سال گذشته (یعنی سال 1396)؛ 18 میلیارد دلار ارز مداخله‌ای به بازار تزریق شد.» این موضوع در شهریور 1398 نیز توسط محسنی اژه‌ای، معاون اول قوه قضاییه نیز مطرح شد: «در سال 95 و 96 و اوایل سال 97، حدود 30 میلیارد دلار برای کنترل بازار ارز کشور هزینه شد که عمدتا در سال 96 و حدود 18 میلیارد دلار بود.»

دست حاشیه‌سازان رو می‌شود

اما نکته جالب توجه این است که حتی همین 18 میلیارد دلار نیز، دلار مداخله‌ای دولت نبوده و به طور مستقیم به بازار عرضه نشده است. دلیل ما برای این ادعا چیست؟ بیایید نامه زاکانی به آیت الله رئیسی که در آن همین اتهام علیه دولت مطرح شده را بررسی کنیم. زاکانی در این نامه می‌گوید: «اصرار آقای رئیس جمهور (در نیمه اول مهرماه 1396) سبب ادامه حراج ذخایر ارزی کشور تا سقف 18 میلیارد دلار در سال 1396 شده است که شوربختانه پنج میلیارد و هفتصد میلیون دلار آن به واردات خودرو و اقلام مرتبط اختصاص یافته که در این خصوص آقای جهانگیری نیز می‌بایست پاسخگو باشند.»

بنابراین برخلاف آن چه، آن خبرگزاری در اظهارات خود گفته، 18 میلیارد دلار ارزی که در سال 1396، از منابع دولت برای کنترل بازار خرج شده نیز دلار تزریقی نبوده بلکه برخی از آن مثلا به واردات خودرو اختصاص پیدا کرده است. البته در مورد نامه خود زاکانی هم باید گفت که با وجود آنکه در این نامه، این شائبه مطرح شده که این اقدام روحانی، انتخاباتی و برای کنترل ارز در هنگام انتخابات بوده است و این در حالی است که طبق گفته دادستان تهران، مبلغ 18 میلیارد ارز در نیمه دوم سال 1396 و پس از انتخابات به بازار تزریق شده است.

تحریف سخنان رهبر انقلاب برای ضربه زدن به دولت

اما یک نکته جالب در گزارش این خبرگزاری اصولگرا، تحریف و تقطیع سخنان رهبر انقلاب است. این خبرگزاری در گزارش خود، مدعی شده که تذکر رهبر انقلاب، در دیدار با اقشار مختلف مردم (22 مرداد 1398) در خصوص 18 میلیارد ارز دقیقا همین ارزی است که دولت به عنوان مداخله در بازار، عرضه کرده است. این در حالی است که رهبر انقلاب در این دیدار صراحتا در خصوص این صحبت کردند که برخی این ارز را برای واردات کالا گرفتند و تخلف کردند. اما این خبرگزاری مدعی اصولگرایی، این بخش از سخنان رهبر انقلاب را که با گزارش خود همسو ندیده؛ کاملا سانسور کرده است.

«مثلاً فرض کنید در همین قضیّه‌ ارز و سکّه و این حرفهایی که این دو سه ماهه پیش آمد، خب، مبالغ زیادی -حالا گفتند مثلاً فرض بفرمایید هجده میلیارد دلار، اسکناس موجودِ ارز؛ برای کشور ما که در تهیّه‌ ارز مشکل داریم و ارزها و پولهای خودمان را هم نمی‌توانیم از خارج وارد کشور کنیم و سخت است، هجده میلیارد رقم بالایی است- بر اثر بعضی از بی‌تدبیری‌ها و بی‌توجّهی‌ها، آمد دست افرادی که از آن سوءاستفاده کردند. یک نفری یک کالایی را ثبت سفارش کرد، یک کالای دیگر آورد؛ یک چیزی را درخواست کرد برای یک مقصودی، ارز را در آنجا مصرف نکرد؛ گفت می‌خواهم مسافرت بروم، نرفت؛ ارز را، یا آوردند -یک تعداد معدودی- استفاده کردند، یا به قاچاقچی فروختند [و او] ارز را برداشت برد خارج، یا به کسی فروختند که آن را احتکار کرد و نگه داشت تا گران بشود و بیاید به قیمت دو برابر و سه برابر بفروشد و به ثروت بادآورده [برسد]؛ خب اینها مشکلات مدیریّتی است؛ این ربطی به تحریم ندارد.»

آیا واقعا 18 میلیارد دلار به باد رفته است؟

واقعیت این است که دولت از سال 1395 تاکنون برای مدیریت بازار ارز، از هر دو روش مداخله در بازار و تامین ارز مورد نیاز واردکنندگان اقدام کرده است. روشی که به گفته دادستان تهران، در همه دولت‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. با این حال، نه در سال 1396 و نه در هیچ سال دیگری، این مبلغ ارز، صرفا به بازار تزریق نشده است.

پرونده 22 میلیارد ارز چه شد؟

حسن روحانی در همان سخنرانی معروف امیرچخماق یزد، از قوه قضاییه خواسته است که عادلانه به همه پرونده‌ها رسیدگی کند. در این شرایط این خواسته هم از قوه قضاییه و هم از آن خبرگزاری که دغدغه اموال عمومی را دارد و نیز از فعالان سیاسی اقتصادی مثل احمد توکلی یا علیرضا زاکانی وجود دارد که پرونده خروج 22 میلیارد ارز در دولت احمدی‌نژاد را هم پیگیری کنند تا پس از گذشت حدود 6 سال از پایان آن دولت، مردم بفهمند که بالاخره این میزان ارز آن‌ها در آن شرایط اقتصادی چگونه و توسط چه کسانی و بر مبنای چه قانون و مقرراتی از کشور خارج شده است.

منبع: نامه نیوز