من «آیت‌الله» نیستم؛ یک جمله معنادار برای مقابله هوشمندانه با فرهنگ تملق/ برای تولیت آستان قدس رضوی، «خادم الرضا» بودن اهمیت دارد
یکی از خبرهای قابل توجه در روزهای اخیر نامه انتقادی حجت‌الاسلام احمد مروی به مدیر کل صداوسیمای استان است که در آن، به کار گیری عنوان «آیت‌الله» برای خود در زیرنویس برنامه‌ای را مایه تعجب دانسته و نوشته است: «مؤکداً می‌خواهم از این واژه بزرگ که بنده لایق آن نیستم، استفاده نشود. این تعارف نیست. حقیقت است و حتماً رعایت شود.»
اعتمادآنلاین| 1. آیت‌الله یا حجت‌الاسلام، عنوان‌هایی مذهبی و رایج در سلسله‌مراتب روحانیت شیعه‌اند و به‌کارگیری آنها بیشتر جنبه ذوقی دارد و از جانب دیگران اعطا می‌شود و مدرک مکتوبی وجود ندارد که نشان دهد فرد حجت‌الاسلام است یا حجت‌الاسلام‌والمسلمین.
آیت‌الله است یا آیت‌الله العظمی و مثل دکتر و مهندس خود شخص نمی‌تواند بگوید من آیت‌الله هستم بلکه قدیمی‌ترها «الاحقر» امضا می‌کردند.
در همین رابطه بخوانید؛
نامه انتقادی تولیت آستان قدس رضوی به مدیرکل صداوسیما
در سال 1390 آقای محسن غرویان که از او هم به عنوان حجت‌الاسلام یاد می‌شود و هم آیت‌الله درباره عنوان‌های حوزوی و در مصاحبه‌ای این گونه توضیح داد:«طلبه تازه وارد ثقه الاسلام است. وارد سطح که شد حجه الاسلام درباره او به کار می‌‌رود.
به سطح چهار که رسید حجه الاسلام والمسلمین به او اطلاق می شود و وقتی به اجتهاد رسید و از مجتهد دیگری تقلید نکرد و خود مدرس شد، به او آیت الله گفته می شود و اگر سال های متمادی سطوح مختلف را تدریس کند و شاگرد پرورش دهد و رساله بنویسد و مقلد پیدا کند، آیت الله العظمی درباره او به کار می رود. درباره کسانی که به آثار فلسفی بیش از فقهی شهرت دارند نیز اصطلاح «علامه» به کار می رود اما رسمی نیست. این عناوین بیشتر ذوقی است.» [ روزنامه اعتماد، شماره 2276]
2. این که آقای مروی خود را آیت‌الله نمی داند به این معنی نیست که خود را مجتهد نمی‌داند یا اصطلاحا مجتهد متجزی یا مطلق نیست. بلکه می‌تواند به خاطر آن باشد که احساس می‌کند فرهنگی رایج شده که به روحانیون به خاطر سمت‌هایی که می‌گیرند عنوان بالاتر مذهبی می‌دهند. مثلا مرحوم هاشمی شاهرودی دانشگاهی به نام عدالت تأسیس کرده بود و در آن از او با عنوان آیه‌الله العظمی یاد می‌کردند و عکس او را در کنار امام و رهبری نصب کرده بودند.
در واقع آقای مروی با فرهنگ تملق مبارزه کرده و از این حیث ستودنی است. چون می داند از سر احترام به شخص او نیست و اگر دیگری هم تولیت آستان شده بود، یک درجه مذهبی بالاتر در صدا و سیما می دادند.
3. به صورت غیر رسمی مرسوم شده که وقتی روحانیون پا به سن می‌گذارند یا سمتی بالاتر می‌گیرند یا محاسن آنان سپید می‌شود بعضی از رسانه‌ها برای آنها به جای عنوان «حجت‌الاسلام» از عنوان «آیت‌الله» استفاده می کنند و آقای مروی با این فرهنگ هم مقابله کرده است.
4. شاخص‌ترین چهره مذهبی در این عرصه و در مقابله با این فرهنگ، مرجع عالی شیعه آیت‌الله سیستانی است. چون در عنوان سایت رسمی ایشان فقط آمده «آقای سیستانی» و در مُهر هم آقای سیستانی است. البته در مکاتبات با دیگران و درباره آنان از عنوان آیت‌الله و حجت الاسلام استفاده می‌کنند.
5. امام خمینی معمولا یک درجه کمتر به کار می‌بردند. نه برای تحقیر و تخفیف که برای قطعی بودن عنوان. مثلا از آیت‌الله طالقانی و منتظری که در جامعه هم این گونه شناخته می‌شدند با عنوان حجت‌الاسلام و المسلمین یاد می کردند.
در مکاتبه با مراجع هم آیت الله که در واقع آیت الله العظمی بود. این عنوان اخیر را بسیار به ندرت به کار می بردند و این نویسنده به خاطر ندارد جز یک مورد. در بهمن 1358 که در بیمارستان قلب بستری بودند، مراجع مختلف پیام فرستادند و تنها در پاسخ به آیت‌الله خویی عبارت «آیت‌الله‌العظمی» را به کار بردند و جالب این که تنها در همین مورد «روح‌الله الموسوی الخمینی» امضا نکردند و فقط یک کلمه نوشتند: «خمینی». به نظر می‌رسد بالاترین احترامی بوده که ابراز کرده‌اند.
6. در خرداد 58 و بعد از ترور اکبر هاشمی رفسنجانی، کیهان از او به عنوان «آیت‌الله» یاد کرد و در مصاحبه در بیمارستان نیز این گونه خطاب شد. اما خود آقای هاشمی گفت: به من نگویید آیت‌الله. بیش از 30 سال بعد و در دوران ریاست مجلس خبرگان رهبری البته از او به عنوان آیت‌الله یاد شد شاید چون یک حجت‌الاسلام نمی‌توانست رییس آیت‌الله ها باشد.
منتقدان اما کم سن تر از آن بودند که بدانند هاشمی خود نخواسته بود وگرنه از همان سال 58 می توانست آیت‌الله خوانده شود خاصه در دوران ریاست برادرش در صدا و سیما.
7. تذکر آقای مروی می‌تواند میل به استفاده از عنوان‌های بالاتر در کلیت جامعه را هم مهار کند. مؤسسات مالی اعتباری دوست دارند بانک شوند. روابط عمومی‌ها به اضافه شدن «امور بین الملل» علاقه مندند. روحانیونی دوست دارند در کنار حجت‌الاسلام به آنها دکتر هم بگویند.
مربی دانشگاه بیرون خود را استاد معرفی می کند و مطبوعات پر از سردبیر شده و به حجت الاسلام هایی که ریشی سپید کرده یا به مقام بالاتر رسیده‌اند آیت الله گفته می‌شود و نوعی آشفتگی و اغراق در عنوان های مذهبی ایجاد شده که به دلایل سیاسی هم هست. این در حالی است که یکی از مراجع ثلاث شیعه در نجف را که مؤید و حامی انقلاب مشروطه هم بود به نام «آخوند خراسانی» می شناسیم و وقتی کسی می گوید «مرحوم آخوند» به یاد آن مرجع می‌افتیم یا نام میرزای شیرازی را زیاد شنیده ایم. امروز اما اگر برای یک طلبه ساده عنوان «آخوند» یا «میرزا» به کار رود شاید به او بربخورد؛ حال آن که 100 سال پیش لقب عالی‌ترین مرجع تشیع بوده و شاید آقای سیستانی درصدد احیای همان سنت است.
8. به نظر می رسد برای سامان دهی به این امر اولا در عنوان های مذهبی اغراق نکنیم. ثانیا برای روحانیون سیاسی و مقامات فعلی یا قبلی و زنده یا درگذشته و آزاد یا محصور در خبر ضرورتی ندارد و بی احترامی هم نیست و در متن به علاقه و سبک نویسنده بستگی دارد؛ چنان که می گوییم روحانی، خاتمی، هاشمی رفسنجانی و کروبی.
ثالثا این که تا شخصی جایگاه سیاسی بالاتر گرفت عنوان مذهبی او را هم ارتقا دهند جالب نیست و شخص نباید ببالد چون بعد دوباره شاید بازگردد؛ در حالی که سن او بالاتر رفته است. کما این که می بینیم برای برخی رسانه ها آقای صادق لاریجانی مادام که رییس قوه قضاییه بود آیت الله لاریجانی بود و در جایگاه رییس مجمع نگران نیستند! رابعا چنان که گفته شد به جز امام و رهبری و مراجع برای دیگران ضرورتی ندارد. هر چند در متون مذهبی اشاره به عنوان می تواند به مخاطب کمک کند.
اقدام آقای مروی از نوعی رهاشدن از عنوان ها هم حکایت می کند و در واقع می خواهد به صداوسیمای خراسان رضوی بگوید من «خادم الرضا» هستم و چه عنوان مذهبی از این بالاتر و در شکل رسمی آن هم «تولیت آستان»؟ تازه این دومی انحصاری است و تنها در اختیار یک نفر است و آن قدر خاص و انحصاری است که محمدرضاشاه و شاید اسلاف او برای خود نگاه داشته بود و عبدالعظیم ولیان را «نایب التولیه» می‌خواندند.
از دین‌پژوهانی مانند «محمد مجتهد شبستری» نیز نمی توان نگفت که هم لباس را و هم عنوان را کنار گذاشته‌اند و دین پژوهی را نه و چه باک اگر صداوسیما به امثال او میدان نمی دهد که به لطف فناوری و از طریق اینستاگرام زنده سخن می‌گویند و به خاطر شیوع کرونا استفاده از این امکان فراگیر شده است.»
منبع: عصرایران
دیدگاه تان را بنویسید