تعادل گریزان، اساس استراتژِی رابطه هند و ایران است

اعتمادآنلاین| یک مقام نظامی هند چند روز پیش اعلام کرد این کشور نیروی دریایی خود را برای ملحق شدن به ائتلاف دریایی اروپا برای ارزیابی تردد دریایی در تنگه هرمز به ابوظبی اعزام می‌کند. ائتلاف دریایی اروپا با هدف تامین امنیت انرژی تنگه هرمز و خلیج فارس با حضور نیروهای بلژیک، دانمارک، هلند و فرانسه شکل گرفته است.

«نوذر شفیعی» تحلیل‌گر مسائل شبه قاره در درباره حضور نیروی دریایی هند در تنگه هرمز و تاثیر آن بر مناسبات ایران و شبه قاره هند، گفت: یکی از روش‌های تحلیل درباره مسائل سیاسی و بین‌المللی این است که ببینیم علت یک رفتار کدام متغیر بنیادین است؛ یعنی در جایی که هند برای اسکورت کشتی‌ها و حفظ امنیت انرژی، نیرو به خلیج فارس اعزام کرده، این سوال مطرح است که کدام یک از متغیرهای مختلف علت رفتار اصلی هند می‌تواند باشد.

وی با اشاره به مجموع علل مختلف، علت اصلی اقدام هند را این دانست که این کشور می‌خواهد خودش را در قلمرو بازیگران بزرگ قرار دهد، بازیگرانی که نقش محوری را در عرصه بین‌المللی دارند، بنابراین هند با اعزام نیرو به خلیج فارس در حقیقت در حال ارتقا صلاحیت بین‌المللی خود است. هند تلاش دارد خودش را به عنوان یک بازیگر بزرگ در تصمیم‌گیری‌های بین‌المللی قرار دهد.

این کارشناس مسائل جنوب آسیا با بیان اینکه در استراتژی و سیاست‌های کلان هند، هدف اصلی ارتقا جایگاه این کشور به یک قدرت بزرگ است، خاطرنشان کرد: به همین اعتبار، هند اقتصاد خودش را رشد داده و میانگین رشد متوسط 7 درصدی را تجربه می‌کند، به تسلیحات اتمی دسترسی پیدا کرده است و در صحن سازمان‌های بین المللی به دنبال عضویت در شورای امنیت سازمان ملل متحد است، بنابراین این رفتارهایی که از هند می‌بینیم با هدف ارتقا جایگاهش در سطح بین‌المللی و تبدیل شدن به یک قدرت بزرگ است.

وی ادامه داد: این خط کلی فکر هندوستان است منتها در راستای این هدف، اهداف جزئی دیگری وجود دارد، به طور مثال همراهی با اتحادیه اروپا به عنوان مجموعه‌ای از کشورها که در عرصه بین‌المللی نقش آفرینی دارند، ایفای نقش به عنوان یکی از کشورهایی که در تضمین امنیت انرژی هم برای خودش و هم برای جهان اهمیت دارد و همچنین انجام رفتار تقابلی با چین؛ چرا که چین هم دارد نفوذ خودش را در دریا گسترش می‌دهد، از اهداف دیگر می‌تواند باشد.

این تحلیل‌گر مسائل هند، با بیان اینکه هند از طریق سیاست همراهی یا دنباله روی از آمریکا و اروپا درصدد است که قدرت مانور چین را کاهش دهد، اظهار داشت: مهم‌تر از همه، ملاحضات مختلفی است که هند در رفتار خودش دارد؛ این ملاحظات آنقدر روی هند فشار وارد می‌کند که این کشور ناگزیر استراتژی «تعادل گریزان » را در پیش گیرد، این استراتژی اینگونه است که هند باید به گونه‌ای رفتار کند که نه دوستانش را ناراحت کند و نه دشمنانش را آنقدر خشمگین که آنها به واکنش علیه هند مبادرت ورزند.

وی اضافه کرد: استراتژی تعادل گریزان در اقدام اخیر هند خیلی معنا و مفهوم دارد، یعنی اگر آمریکایی‌ها چنین نقشی را از هند می‌‎خواستند شاید هند از انجام این امر خودداری می‌کرد چون می‌دانست ناراحتی چین و هند را در پی داشته و واکنش آنها را بر می‌انگیزد. حتی وقتی خود آمریکا با کمک اسرائیل می‌خواست در خلیج فارس حضور یابد، منصرف شد و مسئولیتش را به اروپایی‌ها احاله کرد.

به گفته شفیعی هند در این چارچوب ملاحظات این کار را می‌کند و قطعا پیشتر موضوع اعزام نیرو به تنگه هرمز را با مقامات ایران در میان گذاشته و ایران نیز این رفتار را به عنوان یک رفتار ضدایرانی تلقی نمی‌کند و در عین حال هند چون بخشی از مجموعه کشورهای منطقه است و آن طرف دریای عمان و اقانوس هند قرار دارد، در این قلمروهای دریایی قدرت مانور دارد و بهتر از این است که آمریکایی‌ها از هزاران کیلومتر آن طرف‌تر می‌آیند؛ چرا که حداقل هند قرابت منطقه‌ای دارد.

وی درباره این موضوع که آیا این اقدام هند می‌تواند بهانه‌ای برای ارتباط نزدیک‌تر ایران و هند شود، با جداگانه دانستن این دو مقوله، بیان داشت: ایران و هند مشارکت دریایی دارند و نیروی دریایی دو کشور در بنادر یکدیگر پهلو می‌گیرند و همکاری‌های مختلفی را نیز در سطوح مختلفی انجام می‌دهند اما اکنون هند ماموریتش کمک به امنیت انرژی در کنار اروپایی‌ها است، مثل اینکه هند در تنگه باب المندب برای مقابله با دزدان دریایی با عربستان همکاری کند؛ هر کدام از اینها همکاری‌های مختلفی است.

این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی با تاکید بر اینکه همکاری هند و اروپایی‌ها منافی همکاری ایران و هند نیست، یادآور شد: پروژه چابهار هم نه به دلایل استراتژیک و به این معنی که آمریکایی‌‌‌ها مانع این کار شده‌اند، بلکه به دلایل فنی متوقف شد.

وی تصریح کرد: این پروژه [حضور هند در چابهار] هم برای آمریکایی‌ها و هم برای هندی‌ها بسیار سودمند بود؛ چراکه حضور هندی‌ها در چابهار بخشی از استراتژی گسترده‌ای به اسم «ایندیا پاسیتیک» یعنی استراتژی هند و پاسیتیک است. این استراتژی یک ابتکار آمریکایی در برابر «جاده ابریشم دریایی» چین است.

این تحلیل‌گر شبه قاره اظهار داشت: بنابراین اگر هندی‌ها در چابهار نفوذ کنند عملا دایره مانور چین را محدود می‌کنند و پای آمریکا را در پشت سر هند در خلیج فارس، افغانستان و آسیای مرکزی باز می‌کنند، بنابراین هندی‌ها بی‌میل نبودند اما مشکلات فنی مانع ادامه آن شد؛ درست برعکس خط لوله صلح که از پاکستان به هند قرار دارد و در نتیجه فشار آمریکایی‌ها اجرایی نشد.

منبع: ایلنا