شروط ایران برای رسیدن به توافق با آژانس هسته‌ای چیست؟

اعتمادآنلاین| دیاکو حسینی با اشاره به صدور قطعنامه جدید شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی گفت: صدور قطعنامه جدید شورای حکام می‌تواند آغازگر روند جدیدی علیه ایران باشد و افزایش تنش‌ها میان ایران و آژانس را به همراه داشته و توافق هسته‌ای ایران را وارد مسیر جدیدی سازد.

وی ادامه داد: هرچند قطعنامه جدید، قطعنامه تحریمی و الزام‌آور نیست اما می‌تواند زمینه‌ساز بازگشت شرایط به دوران پیشابرجام باشد یعنی هم از نظر از بین بردن دستاوردهای دیپلماتیک ناشی از برجام و هم بازگرداندن تحریم‌هایی که براساس توافق هسته‌ای لغو شده یا به حالت تعلیق درآمده بودند.

مدیر برنامه مطالعات جهانی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری درباره درخواست آژانس برای بازرسی از دو سایت ایران اظهار داشت: آژانس به لحاظ حقوقی محدودیتی برای پذیرش منابع ندارد یعنی آژانس براساس منابع معینی خواستار بازرسی از دو سایت ایران شده اما از نظر عرفی، این رویه درستی نیست که یک نهاد معتبر بین‌المللی براساس ادعاهای مبتنی بر اسناد جاسوسی عمل کند.

حسینی افزود: در صورتی که این روند ادامه یابد، ممکن است ایران با طیف بی‌انتهایی از ادعاها برای بازرسی‌ها روبه‌رو باشد که خارج از چارچوب‌های آژانس و رویه‌های حقوقی است.

وی با یادآوری اینکه بخش بزرگی از نیاتی که موجب شکل‌گیری آژانس شده، سیاسی است و نه منحصرا فنی و حقوقی، تصریح کرد: ذات سیاسی نهادی همچون آژانس موجب شده تا اسرائیل به دلیل خصومتی که با ایران دارد، با ظاهر حقوقی اما به دلیل دشمنی ادعاهایی را مطرح کند و یک امر سیاسی به پروسه‌ای حقوقی تبدیل شود و صلح و امنیت بین‌المللی را با تهدید همراه سازد.

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که آیا آمریکا و اسرائیل درصدد بازگشایی مجدد پرونده موسوم به PMD هستند، خاطرنشان کرد: یکی از مهمترین پیامدهای برجام، مختومه شدن پرونده موسوم به PMD و بسته شدن آن برای همیشه بود؛ بر این اساس که تمام جنبه‌های فعالیت‌های هسته‌ای ایران بررسی شده و از این به بعد، تمرکز آژانس مبتنی بر فعالیت‌های حال و آتی ایران است.

حسینی با اشاره به ادعاهای اسرائیل ابراز داشت: ادعای کنونی اسرائیل این است که ایران تمام فعالیت‌های پیشین خود را اعلام نکرده و بسته شدن پرونده موسوم به PMD اشتباه است و آژانس باید تمامی ابعاد و مدارک را بررسی کند. ادعای اسرائیل این است که بررسی شواهد می‌تواند سرنخی درباره فعالیت‌های ایران باشد که تاکنون ایران نسبت به آنها سکوت کرده و آنها را اعلام نکرده است.

وی اضافه کرد: ایران نمی‌تواند بپذیرد مبنای این درخواست براساس ادعاهای اسرائیل باشد در حالی که ایران پس از برجام بیشترین همکاری را با آژانس داشته و شدیدترین نظارت‌ها و بازرسی‌ها انجام شده است در حالی که ایالات متحده از برجام خارج شده و سه کشور اروپایی هم به تعهداتشان عمل نکرده‌اند.

تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی با بیان اینکه امکان رسیدن به توافق با آژانس برای حل این مسئله به صورت بالقوه وجود دارد، عنوان کرد: این امکان وجود دارد که ایران با بازرسی از این دو سایت قدیمی موافقت کند اما این موافقت باید مشروط به آن باشد که اولا به معنای رسمیت دادن به منبع درخواست آژانس نیست و ثانیا قابل تسری به سایر ادعاها هم نیست. در واقع، امکان توافق با آژانس نسبت به این دو سایت وجود دارد که به صورت خاص بازرسی شوند.

حسینی به اهداف آمریکا و اسرائیل در مطرح کردن ادعاهای جدید علیه ایران اشاره کرد و یادآور شد: ظریف پس از طرح موضوع از سوی آژانس مطرح کرد که هدف آمریکا و اسرائیل امنیتی‌سازی پرونده ایران و پرونده فعالیت‌های اتمی ایران است. روندی که ایران یک بار آن را تجربه کرد و به نظر می‌رسد واشنگتن و تل‌آویو در حال تکرار کردن این روند برای تهران هستند تا پرونده ایران را به شورای امنیت ارسال کنند.

وی ادامه داد: قطعنامه اخیر شورای حکام هرچند الزام‌آور نیست اما اگر تا جلسه بعدی شورای حکام در ماه سپتامبر، ایران زمینه بازرسی آژانس از دو سایت مورد ادعا را فراهم نکند، می‌تواند مقدمه‌ای برای ارسال پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل باشد.

این کارشناس ارشد مسائل استراتژیک با اشاره به احتمالات موجود درباره ارسال پرونده ایران به شورای امنیت بیان کرد: ممکن است آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل، قطعنامه‌ای تحریمی را علیه ایران پیشنهاد کند یا اصلا قطعنامه‌ای مطرح نشده و فقط به بررسی پرونده ایران بپردازد. اما محتمل‌تر از این دو گزینه، این احتمال وجود دارد که سه کشور اروپایی به ویژه انگلیس براساس گزارش آژانس مدعی نقض آشکار تعهدات از سوی ایران شده و روند اسنپ‌بک را کلید بزنند.

حسینی درباره رویکرد چین و روسیه نسبت به ادعای اخیر آژانس هم گفت: چین و روسیه متوجه این روند هستند و انتهای این ماجرا را می‌بینند. آنها می‌دانند ارسال پرونده ایران به شورای امنیت می‌تواند منجر به صدور قطعنامه جدید علیه ایران شود و همین مسئله آنها را هم به نوعی درگیر خواهد کرد.

وی با تاکید بر اینکه پکن و بالاخص مسکو مایل به ارسال پرونده ایران به شورای امنیت نیستند، اظهار داشت: شواهد از جمله توییت نماینده روسیه در آژانس حاکی از آن است که روس‌ها خواهان همکاری ایران با آژانس برای فیصله بخشیدن به این ماجرا در همین مرحله هستند. آنها می‌خواهند و ترجیح می‌دهند ماجرا از طریق توافق حل و فصل شود.

هدف اروپا کنترل آمریکا از اقدامات رادیکال است

این استاد دانشگاه افزود: ممکن است روسیه و چین در آینده، سفت و سخت مانند امروز نتوانند از ایران حمایت کنند و جدیت آنها در دفاع از ایران تکرار نشود.

حسینی در پاسخ به این سوال که آیا طرح قطعنامه شورای حکام از سوی سه کشور اروپایی و درخواست آنها برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی تا سه سال دیگر به معنای نزدیک شدن اروپا با آمریکا است، تصریح کرد: اولویت اتحادیه اروپا عدم درگیر شدن با آمریکا در دوره ترامپ از یکسو و عدم نابودی برجام از سوی دیگر است. وقتی اروپایی‌ها تصمیم گرفتند در طرح نظامی آمریکا در خلیج فارس شرکت کنند، هدف آنها کنترل ایالات متحده بود تا آنها را از اقدامات رادیکال‌تر بر حذر دارند.

وی با بیان اینکه به زعم اروپا، پیشنهاد تمدید تحریم‌های تسلیحاتی تا سال 2023 برای جلوگیری از نابودی برجام است، خاطرنشان کرد: پیشنهاد آنها چیزی مابین طرح آمریکا مبنی بر تمدید نامحدود تحریم‌های تسلیحاتی ایران و مخالفت روسیه و چین از سوی دیگر است تا از این طریق، آمریکا به همین میزان بسنده کند. در واقع، اروپایی‌ها فکر می‌کنند وسط بازی کردن آنها می‌تواند مانع از اقدامات افراطی‌تر آمریکا شود بنابراین نباید فکر کرد اروپا به آمریکا نزدیک‌تر شده است.

مدیر برنامه مطالعات جهانی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری اضافه کرد: البته هر کدام از سه کشور اروپایی منافع متفاوتی دارند به ویژه انگلیس که از اتحادیه اروپا خارج شده و منافع بیشتری در نزدیکی با آمریکا دارد پس اگر قرار شد زمانی پروسه اسنپبک کلید بخورد، لندن به عنوان اسب تروای واشنگتن در برجام، آغازگر روند مکانیزم ماشه برای بازگشت تحریم‌ها عمل می‌کند.

منبع: ایرنا