فقیه شجاعت

اعتمادآنلاین| یکی از بارزترین مشخصه‌های آیت‌الله یوسف صانعی حریت ایشان بود. حریت ایشان هم در موضع‌گیری‌ها و اظهارنظرها به خوبی مشهود بود و هم در فتاوایی که این مرجع عالیقدر صادر می‌کرد.

شاید پیش می‌آمد که مراجع دیگر در خلوت در مورد اظهارنظر یا فتاوای ایشان صحبت می‌کردند یا حتی با آن موافق بودند، شاید در بسیاری از مواقع در خلوت موافق ایستادن کنار مردم و دفاع از حقوق آنها بودند اما اغلب همچون آیت‌الله صانعی مواضعی صریح اتخاذ نمی‌کردند.

آیت‌الله صانعی صراحتی در فتوا دادن داشت که بی‌سابقه بود. ایشان وقتی به استدلال می‌رسید حتی اگر فتوایش خلاف نظر مشهور بود، مشکلی نداشت چرا که با صراحت و شجاعت آن را بیان و موضع خود را حفظ می‌کرد.

آیت‌الله صانعی به خصوص در یک دهه اخیر از معدود مراجعی بود که تلاش کرد نسبت به تحولات ایجاد شده با دلایل مبنایی مبتنی بر زمان و مکان برخورد کرده و هم با صراحت و شجاعت فتوا صادر کند و هم با صراحت و شجاعت کنشگری اجتماعی و سیاسی داشته ‌باشد. در واقع می‌توان گفت که شجاعت وجه امتیاز ایشان بود. از آنجا که بسیاری در بزنگاه‌های اجتماعی و سیاسی در مقام سکوت بودند یا به صورت علنی چیزی نمی‌گفتند، موضع‌گیری‌های آیت‌الله صانعی از ایشان شخصیتی ساخته بود که مردم ارتباط بهتر و بیشتری با او به عنوان یک مرجع تقلید برقرار کرده ‌بودند. او هم در فتوا و هم در کنشگری صادق و صریح عمل می‌کرد و مسلما هزینه‌های آن را هم به جان خرید.

هم فتاوا و هم اظهارنظرها و کنشگری‌های ایشان هزینه‌ساز بود اما آیت‌الله صانعی معتقد بود که آنچه را به عنوان حکم خدا فهمیده و به آن رسیده باید ابراز کند حتی اگر با او مخالفت جدی شود. این موضوع وجه امتیاز این مرجع عالیقدر شیعه بود که به خصوص در یک دهه اخیر که سیر تحولات سیاسی و اجتماعی دستخوش حوادث و اتفاقاتی قرار گرفت، ظهور و بروز بیشتری پیدا کرد.

آیت‌الله صانعی به دلیل همین ویژگی‌ها مورد بی‌مهری‌های زیادی نیز قرار گرفت. هم از سوی روحانیت به عنوان مجموعه‌ای که سابقه هزار ساله دارد و هم از سوی حاکمیت. کمتر کسی جرات می‌کرد که از چارچوب‌ها و رویه‌های معمول خارج شود، گاهی برخی مباحث در گفت‌وگوهای علمی مطرح می‌شد اما اغلب روحانیون همیشه در مقام فتوا احتیاط می‌کردند که مبادا خلاف رویه مشهور باشد اما آیت‌الله صانعی همواره سنت‌شکن بود. طبیعتا این روحیه هم عوارضی ایجاد می‌کند که بی‌مهری‌ها یکی از همین عوارض است. خودشان هم می‌دانستند که با این رویه مورد بی‌مهری و جفا قرار می‌گیرند اما برای‌ او مهم بود آنچه وظیفه دارد را انجام دهد حتی اگر مورد بی‌مهری قرار گیرد.

آیت‌الله صانعی نه تنها از سوی هم‌لباسان و هم مسلکانش مورد بی‌مهری قرار گرفت بلکه حقی که برگردن حاکمیت داشت نیز نادیده انگاشته شد که البته ایشان اولین کسی نیست که این اتفاق برایش رخ می‌دهد و برای نمونه با آیت‌الله منتظری نیز همین برخورد صورت گرفت.

به هر روی هنر این نیست که همواره با موضع‌گیری‌های همراه با حاکمیت به‌به و چهچه بشنویم، وقتی کسی جوهره‌اش را حفظ می‌کند و آنچه را تشخیص داده با شجاعت و جسارت بیان می‌کند اگر چه مورد توجه و مهر مردم قرار می‌گیرد اما به هر حال باید منتظر بی‌مهری‌ها نیز باشد. ‌اتفاقی که برای آیت‌الله صانعی رخ داد چه به دلیل فتاوا و چه به دلیل کنشگری سیاسی و اجتماعی با برخوردهایی ناشایست مواجه شد.

کنشگر سیاسی اصلاح‌طلب

منبع: روزنامه اعتماد