رعایت حجاب «الزام» است یا نیست

اعتمادآنلاین| چهارشنبه شب برنامه‌ تلویزیونی «زاویه» شبکه چهار میزبان مناظره‌ای بی‌سابقه درباره‌ «قانون الزام حجاب» بود. در این برنامه‌ زنده‌ مهدی نصیری، پژوهشگر حوزه‌ دین و سیاست به‌عنوان مخالف «الزام حجاب» و حجت‌الاسلام حسین سوزنچی، دانشیار دانشگاه باقرالعلوم(ع) به‌عنوان موافق این الزام حضور داشتند. مهدی نصیری با تأکید بر اینکه الزام حجاب تا به حال نتیجه‌ عکس داشته است خواستار تجدیدنظر در این موضوع شد و سوزنچی نیز با تأکید بر اینکه حجاب نماد اسلامیت است، علت مخالفت‌ها با الزام حجاب را «بد اجرا کردن قانون» دانست.

مهدی نصیری در ابتدای سخنان خود با ابراز نگرانی از افزایش گرایش به بی‌حجابی گفت: مسأله‌ حجاب از مقوله الزام نیست که بشود با الزام قانونی آن را محو کرد و از بین برد و نه با این الزام می‌شود حجاب را حفظ و تثبیت کرد و گسترش داد. وی با بیان این فرض که امکان الزام حجاب صحیح باشد، افزود: اگر تجربه‌ چهل ساله‌ ما نشان داده باشد که این قانون الزام موفق نبوده است و به حفظ و تثبیت حجاب نینجامیده و خودش هم از عوامل تضعیف حجاب بوده آیا ما شرعاً و عقلاً می‌توانیم این روند را ادامه دهیم؟! به نظر بنده نه! از منظر منطق عقلی و شرعی نمی‌شود ادامه داد.

نصیری همچنین با نقد تأکید زیاد روی حجاب و غفلت از بقیه مسائل دینی گفت: این الزام یک دوقطبی در جامعه‌ ما در چهل سال اخیر ایجاد کرده؛ دو قطبی با حجاب و کم حجاب یا شل حجاب. این دو قطبی آثار بسیار بد فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی داشته است. شاید ما کمتر منکری به اندازه منکر قطبی از منظر آیات و روایت می‌توانیم داشته باشیم.

وی تأکید کرد: ما تجربه‌ کوتاه آمدن در امور بسیاری داریم، مثل ماهواره، ویدیو، حضور زنان در ورزشگاه و… فکر می‌کنم در این مسأله هم با دادن هزینه‌های بسیار بیشتری کوتاه خواهیم آمد.

در ادامه این برنامه حسین سوزنچی به عنوان موافق حجاب اجباری گفت: حجاب مسأله‌ای ناظر به حریم خصوصی افراد نیست. وی با تأکید بر اینکه مسأله‌ پوشش قابلیت حقوقی دارد، افزود: باید بدانیم که وقتی می‌خواهیم قانونی را در جامعه مطرح کنیم از جنس قانون مدنی‌است یا جزائی یا کیفری و روی کدام باید تأکید کنیم؟ متأسفانه در کشور ما اغلب مسائل را می‌برند در فضای قوانین کیفری. به نظر من مسأله‌ حجاب به وضوح از جنس قوانین مدنی است. یعنی باید رکن اصلی کار ما فرهنگ‌سازی باشد اما اشتباه مهمی که رخ می‌دهد این است که ما نباید یک خطی بگذاریم که اگر از آن تجاوز شد مجازات شود. سوزنچی با تأکید بر اینکه ادعای نارضایتی مردم از حجاب واقعیت ندارد، گفت: آخرین پژوهشی که من پیدا کردم در سال 1396 یک پژوهش میدانی گسترده در کل کشور انجام شده است و بر اساس آن از افراد می‌پرسند دستور اسلام درباره حجاب باید رعایت شود یا خیر؟ 68٫67 درصد می‌گویند باید الزام شود.

بعد از این مهدی نصیری با تأکید بر اینکه «بر اساس مبانی قرآنی، هم سنت معتبر و هم سیره‌ اهل بیت(ع) چنین اصلی نداریم که احکام الهی را به هر قیمت و با هر نتیجه‌ای باید اجرا کرد»، گفت: این تلقی که بعضی دارند که ما مأمور به تکلیف هستیم، مبنای عقلی و دینی ندارد. ما نتیجه‌ کارمان را در هر عرصه‌ در مقام حکمرانی باید ببینیم. وی افزود: از سال 73 به این طرف نظرسنجی‌های بسیاری نشان می‌دهد که سالی بین یک تا دو درصد افت حجاب داریم. میانگین عدم رعایت حجاب شرعی در کشور ما 70 درصد است و سیر نزولی رعایت حجاب را هم شاهدیم. بر اساس یک پیمایشی که وزارت فرهنگ و ارشاد در سال 1394 داشته است بیشتر از 70 درصد جامعه ایرانی با الزام حجاب موافق نیست.

سوزنچی اما با بیان اینکه «هیچ‌کسی قائل نیست که هر مسأله‌ اسلامی را به هر نحو ممکن باید اجرا کرد» تأکید داشت مسأله حجاب در ایران به بد اجرا شدن قانون برمی‌گردد. وی با اشاره به اینکه «در دنیای جدید حجاب نقش هویتی پیدا کرده»، گفت: در منظومه‌ اسلام حجاب یک جایی داشته، در مدل زندگی جدید ما این حجاب به دلایل مختلفی که برخی از آن کار ما بوده و برخی نیز مسأله‌ جهانی است پتانسیلش رفته است بالاتر و به برند اسلامی تبدیل شده است. سوزنچی این پرسش را هم مطرح کرد که «آیا حجاب را باید به منزله‌ یک امر فقهی ببینیم یا یک امر حقوقی؟»

در ادامه مهدی نصیری با بیان اینکه «فلسفه‌ وضع قانون این است که باید اجرا شود»، گفت: قانونی که به هر دلیلی مقاومت اجتماعی در برابر آن باشد، مقاومت اجتماعی که کلی عارضه ایجاد می‌کند، نشان می‌دهد که یک جای کار اشکال دارد، یعنی اینجا یک معضلی وجود دارد. وی در پاسخ به سخنان سوزنچی درباره نقش نمادین حجاب در دنیای امروز هم گفت: اگر نماد اسلامیت و اسلام‌گرایی رعایت حجاب است چرا جامعه شما با افت مستمر حجاب مواجه است؟ خودِ این موضوع چه چالش و مسأله‌ای ایجاد می‌کند. کل دستاورد شما را می‌تواند زیر سؤال ببرد.

وی فراموشی مسائل مورد تأکید دین چون عدالت و فقر و تأکید زیاد بر مقوله حجاب را «دین‌ورزی ناقص و غیرعقلانی» دانست و گفت: طبق آمار روزی هزار سقط جنین در جامعه‌ ما می‌شود. اگر فرض بگیریم در یک شهری هزار خانم با هم تبانی کنند حجاب‌شان را بردارند، این یک بمب خبری خواهد شد و همه بسیج می‌شوند برای مقابله با آن، ما در برابر هزار سقط در روز چه واکنشی داریم؟ در مقابل پانصد طلاق در روز چه واکنشی داریم؟ در برابر فروپاشی اصل خانواده در این اجتماع چه مواجهه‌ای داریم؟ سوزنچی اما اعتقاد داشت: شما نمی‌توانید چون یک جایی کارمان لنگ است، از کار دیگر هم دست برداریم.

وی افزود: اینکه فرمودند رشد تک‌بعدی خیلی بد است، کاملاً حرف درستی است اما باید دقت کنید که این نقدی است به نحوه اجرا و نه نقدی بر اصل قانون. مهدی نصیری اما گفت: حضرت امام یک جمله‌ای دارند که می‌گویند اگر مردم یک نظام دیکتاتوری را که بدترین نظام است انتخاب کردند کسی نمی‌تواند جلوی آنها را بگیرد، دیگر بالاتر از اینکه نیست. یعنی ما برای حکمرانی، برای اجرای احکام الهی باید مردم را با خودمان همراه کنیم.

پاسخ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به ادعای نصیری

پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادعای مهدی نصیری را که گفته بود «براساس آمار وزارت ارشاد 70 درصد مردم ایران مخالف الزام به حجاب هستند» رد کرد و توضیح داد: در پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان (پژوهشی که در سال 1394 و در سطح شهری و روستایی کشور انجام شده است)، سؤال شده «تا چه اندازه با این جمله که «همه خانم‌ها باید حجاب داشته باشند حتی اگر به آن اعتقاد نداشته باشند» موافق یا مخالف هستید؟» براساس نتایج به دست آمده از این پیمایش 53.1 درصد موافق این گزینه بوده و تنها 22.2 درصد با آن مخالفت کرده‌اند. 24.8 درصد نیز گزینه نه موافق نه مخالف را انتخاب کرده‌اند. لذا برداشت و اظهار نظر آقای نصیری با یافته‌های این پژوهش کاملاً ناهمخوان است.

منبع: روزنامه ایران