انسجام ملی درس بزرگ دفاع مقدس

اعتمادآنلاین| غلامرضا ظریفیان، استاد دانشگاه درباره دوران دفاع مقدس نوشت: جنــگ هشــت ساله تحمیلی عراق علیه جمهــوری اســلامی ایــران متعاقب یک انقلاب مردمی در 22 بهمــــن 57 رخ داد. 22 بهمن 57 نیز به نوبه خـــود روزی بود که بخش عظیمی از مردم کشور در یک درازنای تاریخی از مشروطه، توانستند آرزوهای تاریخی خود از جمله آزادی، استقلال، برابری‌طلبی و عدالت خواهی و قدرت تعیین سرنوشت خود را محقق کنند. اما هنوز دو سال از تحقق این آرمان‌های بلند تاریخی نگذشته بود که این نظام نوپا با هجوم سراسری رژیم بعث مواجه شد که از سوی بخشی از نظام بین‌الملل پشتیبانی می‌شد. به دلیل شرایط خاص کشور پس از انقلاب، در ماه‌های نخست جنگ تحمیلی بخش‌های وسیعی از سرزمین‌های ما اشغال شد. همراه این، جامعه احساس کرد آرزوهای تاریخی به ثمر نشسته او در انقلاب 57 در معرض خطر قرار گرفته است. به همین دلیل مردم در یک ایستادگی ناباورانه مقابل ماشین جنگی رژیم بعثی، تمام قد ایستادند و توانستند پس از متوقف کردن این ماشین، در نهایت سرزمین‌های خود را از اشغال دشمن آزاد کنند. آنچه این دستاورد بزرگ را رقم زد، وجود یک سرمایه اجتماعی عظیم متکی بر اعتماد مردم بود. چرا که انقلاب اسلامی ایران، شکاف تاریخی عظیم دولت-ملت را از میان برده بود، شکافی که منجر به فروپاشی نظام پهلوی و برآمدن یک دولت نوین شده بود. به عبارت دیگر، عامل موفقیت ما مقابل ماشین جنگی رژیم بعث، سرمایه اجتماعی، اعتماد و انسجام اجتماعی و تعلق خاطر عمیق به تحقق آرمان‌های تاریخی ملت بود.

به این ترتیب بود که ظرفیت عظیم متولد شده در انقلاب 57 تولید، به نوبه خود پیوند سترگی میان دولت و ملت ایجاد کرد و در نهایت باعث شد که مردم از این حادثه تلخ عبور کنند. هرچند در این راه شهدای بسیاری تقدیم شد و خسارت‌های مادی بسیاری به کشور تحمیل شد. باوجود این، پس از نزدیک به 200 سال، ایرانیان با تکیه بر این پشتوانه در یک جنگ به صورت تمام عیار ایستادند و نگذاشتند یک وجب از خاک میهن جدا شود. امروز هم ما با جنگ دیگری، با شکل و شمایل دیگری رو به رو هستیم. به دلیل تحولات تاریخی و اقتصادی، جنگ امروز عمدتاً اقتصادی و روانی یا ماهیتی الکترونیک دارد که طبعاً مواجهه با آن نیز سخت تر و گسترده تر خواهد بود. باوجود این، آنچه امروز به آن نیاز داریم، بازتولید و تکرار تجربه دفاع مقدس است و این چیزی است که باید به کمک ملت ایران بیاید. باید توجه کنیم که در جنگ گذشته، چه عوامل و سرمایه‌های تاریخی باعث مشارکت عظیم مردمی در جنگ شد و مردم شهر و روستا، جوان و پیر، زن و مرد، دانشگاهی و حوزوی، و بازاری و روشنفکر، به هم پیوستند تا از آن آرزوی تاریخی محقق شده و از سرزمین خود دفاع کنند. همان طور که اشاره شد، مهم‌ترین عامل ایجاد این پیوستگی، سرمایه اجتماعی و اعتماد است. مع الاسف در سال‌های گذشته به دلیل برخی نگرش‌های غلط، فاصله‌گذاری‌های جدی میان اقشار جامعه و سیاست‌های نادرست، سرمایه اجتماعی ایران آسیب دیده و فاصله دولت-ملت بار دیگر رخ نموده است. یا اینکه به دلیل مدیریت‌های غلط و انحراف معیارهایی که از ارزش‌های بنیادین عدالت و آزادی اتفاق افتاد، شاهد ایجاد فاصله طبقاتی، مشکلات جدی معیشتی و فاصله‌گذاری‌های اجتماعی هستیم.

با وجود همه این معضلات، بر این باورم که امروز هم جامعه ما برای مقابله با مسأله عظیمی که با آن روبه‌رو است، باید به درس بزرگ دفاع مقدس یعنی انسجام ملی و پرکردن فاصله دولت-ملت رجوع کند. این اتفاق زمانی خواهد افتاد که بار دیگر به ارزش‌های بنیادین آن دوره یعنی عدالت، دگرخواهی و تلاش برای کاهش رنج دیگران و پاکدستی عظیم در سطوح مدیریتی و مؤثر بودن آرای مردم در اداره کشور بازگردیم. چرا که بنا به تجربه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، مردم هستند که می‌توانند نقش علت مبقیه نظام و ایستادگی در برابر ستم و تجاوزهای بخشی از نظام بین‌الملل را ایفا کنند. اما این امر منوط به آن است که فاصله طبقاتی به حداقل رسیده، کرامت انسانی به جد مورد توجه قرار گیرد و نقش مردم در تعیین سرنوشت خود تزئینی نباشد. در این شرایط است که می‌توانیم با این معضلات بویژه تلاش بخشی از نظام بین‌الملل مبنی بر به زانو درآوردن ایران اسلامی مقابله کنیم.

منبع: روزنامه ایران