روحانیت، در حال فروکاست و ازدست دادن جایگاه مرجعیت اجتماعی خود است

اعتمادآنلاین| سیدعلی عماد، مسئول امور نخبگان حوزه‌های علمیه که پیش از این مسئولیت معاونت پژوهش حوزه های علمیه را برعهده داشته و اکنون متصدی امور نخبگان حوزه های علمیه است، درباره وضعیت فعلی و آینده حوزه های علمیه به عنوان نهادی که متولی دیانت جامعه است، ابتدا به بایدها و نبایدهای آنچه حوزه پژوهی می خواند اشاره کرده و بیان می کند: حوزه پژوهی باید در قالب یک پازل روشن انجام شود که لااقل میان حوزه پژوهان و دغدغه مندان گذشته، فعل و آینده حوزه یک اتفاق نظر اجمالی وجود داشته باشد.

تعریف منطقی روشنی از حوزه که مورد وفاق حوزویان باشد نداریم

او با بیان اینکه میان صاحبنظران در مورد سلسله مفاهیم حوزه، اختلاف نظر وجود دارد، ابراز داشت: هنوز تعریف منطقی روشنی از حوزه که مورد وفاق جامعه علمی حوزه و با نگاه و نظر مراجع عظام تقلید طراحی شده باشد، نداریم.

مسئول امور نخبگان حوزه های علمیه، ماموریت حوزه های علمیه را نیازمند وفاق جمعی حوزویان دانست و گفت: اگر حوزه و روحانیت ماموریت فهم دقیق، روشمند، نظام یافته و روزآمد از دین، تبیین و نشر آنچه از گزاره ها، هنجارها و یافته های دینی در عرصه های مختلف فهم کرده و قیام در راستای تحقق گزاره های دین را سه رسالت اصلی خود می داند، باید اولا حال حوزه را روندپژوهانه ناظر به گذشته او و تحولات هر عصری رسیدگی کند، ثانیا وضع مطلوب را هم تعریف کرده و سپس فاصله میان وضع موجود و وضع مطلوب را با حداکثر سرعت ممکن و با رعایت بالاترین دقت و اهتمام حداکثری به تمام سنن نظام انجام دهد.

او با بیان اینکه حوزه سه گروه مساله مهم دارد، ادامه داد: یک گروه مساله، مساله درون سازمان روحانیت(به معنای عام) است که باید به یک حل روشن برسد و این نیازمند مساعدت و گفت وگوی موثران حوزه است.

عماد اضافه کرد: گروه دوم، مسائلی است که بین حوزه و جامعه، حوزه و دینداران، حوزه و پدیده دینداری، بین مرجعیت اجتماعی حوزه و نیز بین افت یا افزایش سرمایه اجتماعی حوزه و صنف روحانیت وجود دارد که نمی توان به راحتی از آنها گذشت؛ بالاخره سازمان روحانیت با دینداری امروز جامعه از عدالت اجتماعی و عدالت قضایی تا سلامت های اخلاقی و آسیب های اجتماعی که از مرز آسیب هم عبور کرده و تبدیل به چالش و بحران برای کشور می شود، چه مسائلی دارد؟

حوزه نیازمند مرکز افکارسنجی است

او با طرح این سئوال که حوزه های علمیه به معنای (سازمان روحانیت و جامعه روحانیت) در چه رتبه ای از رنکینگ مرجعیت اجتماعی قرار دارد، گفت: اگر کاهش یا فروکاستی در سرمایه اجتماعی حوزه دیده می شود، باید علل و عوامل آن بررسی و شناخته شود.

معاون سابق پژوهش حوزه های علمیه عنوان کرد: در سال های نیمه دوم 1350 آرام آرام، روحانیت به عنوان گروه اول مرجعیت اجتماعی شناخته شده و تا سالها ادامه داشته است اما آیا امروز هم همین است؟

او با بیان اینکه حوزه نیازمند یک مرکز افکارسنجی است، بیان داشت: اگر امروز مسئولیتی در عرصه اجتماعی برای رسیدگی به امور دینی جامعه به معنای گسترش هنجارهای دینی، تبیین معارف دینی و گزاره های دین داریم، باید بدانیم، جامعه چه نگاهی به ما دارد، ما چه نگاهی به جامعه داریم؟ جامعه با چه مسائلی مواجه است و حل کدامیک از این مسائل را از ما می خواهد؟ بدون شک اگر مبتنی بر آمار، اطلاعات و یافته های علمی نباشد، موفق نخواهیم بود.

عماد تاکید کرد: سازمان روحانیت باید یک دستگاه افکارسنجی داشته باشد تا بداند اولا با چه مسائلی در پهنه جامعه سروکار دارد که باید حل کند و ثانیا نگاه این جامعه به او که به دنبال تحقق اهداف و آرمان های عملگرایانه در پهنه جامعه است، چیست؟

حوزه باید مسیر کلی نظام را پشتیبانی کند

او با بیان اینکه یک ضلع مناسبات روحانیت، مناسبات با نظام اجتماعی کشور است، اظهار کرد: حوزه می خواهد چه نقشی ایفا کند؟ آیا می خواهد دائما توجیه گر باشد یا می خواهد مدافع منتقد باشد؟ یا می خواهد خود را از نظام اجتماعی کشور جدا کند؟

مسئول امور نخبگان حوزه با اشاره به تعبیر رهبر انقلاب که نظام اسلامی را مولود حوزه می دانند، گفت: حوزه به تعبیر رهبری باید منتقد، ناصح امین، دلسوز و مدافع خبیر باشد یعنی مسیر کلی نظام را پشتیبانی و به موقع انتقاد کند و به موقع هم هشدار دهد.

او خاطرنشان کرد: حوزه به معنای بدنه اجتماعی حوزه اگر می خواهد در مسیر مطلوبی حرکت کند، باید سه گروه مسائل و مشکلاتی که گفته شد را احصاء و با گفتگوی با همه حوزویان حل کند.

عماد با ارزشمند خواندن توسعه جریان علمی حوزه گفت: در عین حال نباید گمان کرد که با شتاب زدگی می توان به هدف رسید بلکه جریان علمی جریان زمان بر است و نمی توان انتظار داشت که در مثلا 10 سال بتوان به رخدادهای فوق العاده رسید.

او ابراز کرد: گستره دانشی حوزه قطعا رشد پیدا کرده اما کنجکاوی های دقیق اجتهادگرایانه در حوزه های جدیدالتاسیس در حدّ حوزه های سنتی نبوده و از پختگی لازم برخوردار نیست.

مسئول امور نخبگان حوزه در مورد ظهور مجتهدان در علوم مختلف طی 20 سال آینده گفت: من نمی توانم به صورت قطعی به این سئوال پاسخ دهم اما حرکت به سمت دقیق صحبت کردن است.

او با بیان اینکه از حوزه امروز انتظار تولید نظریه در علوم مختلف می رود، اظهار کرد: برای این منظور دو راه حل وجود دارد؛ یا یک دستگاه سیاستگذار بسیار خردمند مبتنی بر برنامه و برخوردار از همه امکانات باید داشته باشیم یا افراد فهیم و خوشفکر و دغدغه دار که خود را وقف این کار کنند یعنی اگر به چند مطهری و علامه برخورد کنیم ولو سیستم سیاستگذاری علم شما معیوب باشد باز به تولید نظریه در بخشهای مختلف خواهید رسید.

روحانیت، در حال فروکاست و ازدست دادن جایگاه مرجعیت اجتماعی خود است

عماد در مورد پیش بینی آینده حوزه علمیه قم گفت: در مناسبات روحانیت و جامعه مقداری نگران هستم؛ روحانیت باید جاهایی ذائقه ملت را در نظر بگیرد و پای دفاع از حقوق ملت بیاید. این مسیر و سیری که الان وجود دارد، نشان می دهد که روز به روز از سرمایه اجتماعی روحانیت اندک اندک در حال کاسته شدن است.

او تصریح کرد: روحانیت، در حال فروکاست و ازدست دادن جایگاه مرجعیت اجتماعی خود است و من بابت جابجایی این جایگاه نگران هستم.

معاون سابق پژوهش حوزه های علمیه ادامه داد: درون حوزه و سازمان روحانیت هم نقاط قوت و امیدواری های زیادی وجود دارد در عین اینکه دغدغه های جدی وجود دارد؛ بدنه اجتماعی روحانیت باید نسبت به آینده خود مقداری حساس تر و دل نگران تر باشد ضمن اینکه ظهور و بروز و حضور جدی تری در تصمیمات داشته باشد، هرچه تصمیمات مبتنی بر افکار عمومی جامعه روحانیت باشد، موفق تر خواهیم بود.

او در مورد برداشت های متفاوتی که از «استقلال حوزه» می شود، عنوان داشت: هیچ کس نیست که معتقد به استقلال حوزه نباشد اما بین گروه اول تا گروه دهم اختلافات بسیار جدی وجود دارد و این تعریف متفاوت آنها از استقلال است.

عماد با اشاره ابعاد مختلف استقلال در حوزه گفت: افرادی با نگرش های مختلف در این حوزه هستند که همگی مدافع استقلال حوزه هستند اما این دو گروه با نگاه های مختلف هرکدام بر طبل استقلال حوزه می کوبد.

او در خصوص معرفی مراجع تقلید جدید گفت: معمولا در تاریخ حوزه اینگونه بوده است که وقتی چند نفر را به عنوان مرجع معرفی می کردند تازمانیکه غالب آن نسل حیات داشتند، شخص دیگری مطرح نمی شده یا افراد مراعات کرده و خود را مطرح نمی کردند.

مسئول امور نخبگان حوزه تصریح کرد: یک نظام سنتی در حوزه وجود داشته که بزرگان و اساتید برجسته حوزه، اعلم یا افراد برابر را معرفی کرده و می گفتند تقلید از این ها مجاز است.رساله های عملیه و فتوای مراجع تقلید هم موید این مطلب است به عبارت دیگر، ابتدا چگونگی شناسایی مرجع را بیان می کنند و در آنجا گفته نشده که یک نهاد قانونی مراجع را معرفی کند.

منبع: شفقنا