اظهارات ضدونقیض درباره تعطیلی گشت ارشاد؛ دست فرمان عوض نشده!

روزنامه اعتماد نوشت: آیا گشت ارشاد رسما تعطیل شده یا تنها شکل برخوردها تغییر کرده است؟ در میان دامنه وسیعی از اظهارنظرهای متفاوت و حتی متضاد از سوی مقامات مختلف قضایی، اجرایی و تقنینی هنوز مشخص نیست، راهبرد کشور در مواجهه با «گشت ارشاد» و بحث «حجاب اجباری» چیست. بررسی اظهار نظرهای مقامات مسوول حاکمیتی اما نشان می دهد نه تنها نشانه ای از تعطیلی گشت ارشاد مشاهده نمی شود، بلکه تصمیم گیران با همان دست فرمان قبلی در همان مسیر قبلی حرکت می‌کنند.  12آذر بود که منتظری دادستان کل کشور در سلسله‌نشست‌های جهاد تبیین در پاسخ به سوال یکی از حاضران مبنی بر اینکه چرا گشت ارشاد تعطیل شد، اظهار داشت: «گشت ارشاد ربطی به قوه قضاییه ندارد و از همان جایی که در گذشته تاسیس شد از همانجا نیز تعطیل شد.» اظهارنظر دادستان کل کشور کافی بود تا موضوع تعطیلی گشت ارشاد به عنوان یک بمب خبری در فضای عمومی جامعه و شبکه‌های اجتماعی منفجر شود. 

در ساعات ابتدایی پس از انتشار این خبر، برخی از کاربران که در میان آنها گروهی از فعالان سیاسی نیز دیده می‌شدند، این خبر را به معنای تحقق اراده معترضان در پیگیری مطالباتش تفسیر کردند. دامنه انتشار خبر به رسانه‌های جهانی هم کشیده شد و الجزیره و نیویورک‌تایمز هم در تیترهای یک وب‌سایت‌های خود خبر از تجدیدنظر در پلیس امنیت اخلاقی در ایران دادند. در پاسخ، شبکه العالم، شاخه برون‌مرزی صداوسیما در کشورهای عربی در واکنش به اعلام خبر «گشت ارشاد تعطیل شد» از سوی دادستان کل کشور تاکید کرد: «هیچ مقام رسمی در جمهوری اسلامی ایران مساله تعطیلی گشت ارشاد را تایید نکرده است».  در همین زمان که برخی خوش‌بینانه با این خبر برخورد می‌کردند، بودند تحلیلگرانی که اظهارات منتظری را همراه با ابهامات خاصی ارزیابی می‌کردند. علی مجتهد‌زاده حقوقدان از جمله این تحلیلگران بود که تلاش کرد توجه افکار عمومی را متوجه ابعاد متفاوتی از اظهارات آقای دادستان کند. او در این خصوص نوشت: «اظهارنظر دادستان کل کشور غیرشفاف و مبهم است.» مجتهد‌زاده در تشریح این ابهامات نوشت: «نخست، چرا نام آن مرجع را نمی‌آورند؟ دوم، چرا تا قبل از این تاکید می‌شد گشت ارشاد نداریم؟ سوم، جزییات مصوبه تعطیلی و ابعاد آن چیست؟ چهارم، تعطیلی آن چه ارزشی دارد وقتی شاهد اقدامات غیرقانونی مثل برکناری رییس بانکی برای خدمات دادن به زن بدحجاب هستیم؟» در ادامه نیز بسیاری از تحلیلگران اعلام کردند سیاست‌گذاران به دنبال تبدیل موضوع مقابله با بدحجابی از مقوله‌ای انتظامی به مساله‌ای قضایی هستند.

اول اقناع بعد برخورد

با اعلام خبر العالم، پای برخی از نمایندگان مجلس هم به میانه این منازعه باز شد. سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس اعلام کرد: «امروز دشمن ما فکر می‌کند از نقطه‌ای که می‌تواند به نظام جمهوری اسلامی ضربه بزند، حجاب است، کسی که حجاب را رعایت نکند، با محرومیت اجتماعی روبرو می‌شود. هر دستگاهی درباره کشف حجاب مماشات کند، باید پاسخگو باشد.» نماینده شهرکرد که ردپای اظهارنظرهایش دامنه وسیعی از موضوعات از انتخابات فدراسیون فوتبال، تا انتخاب سرمربی و از برکناری مدیران دولت گذشته تا پیگیری طرح مجازات سگ‌گردانی در کشور امتداد دارد، این‌بار درباره موضوع حجاب و احتمال تعطیلی گشت ارشاد گفت: «کمیسیون فرهنگی در خصوص موضوع عفاف و حجاب دو کار را در دستور برنامه خود دارد؛ اول اعمال ماده ۴۲۵ آیین‌نامه داخلی مجلس است که تعدادی از نمایندگان از کمیسیون فرهنگی خواستند گزارشی از عدم‌انجام مسوولیت‌ها توسط دستگاه‌های مختلف در خصوص موضوع عفاف و حجاب آماده کنند و گزارش دستگاه‌هایی که به وظایف خود عمل نکردند، در صحن مجلس ارایه شود. از این‌رو، کمیسیون در حال آماده کردن گزارش است.» این چهره اصولگرای مجلس می‌گوید: «نسبت به برخورد با بی‌حجابان در وهله اول باید روال اقناع‌سازی را در پیش بگیریم. به زودی برنامه جامعی در حوزه اقناع‌سازی برای افرادی که احیانا غافل هستند و تصورشان از نوع اعتراض غلط است، تهیه و ارایه خواهیم کرد. یک عده شاید علاقه‌ای به اقناع شدن نداشته باشند، اما وقتی قانون نظام اسلامی است باید به قانون تمکین کنند.

طبیعتا کسی که به قانون احترام نگذارد با محرومیت‌های اجتماعی روبرو خواهد شد.» اظهارنظر این نماینده در شرایطی مطرح می‌شود که بر اساس اعلام سیدعلی خان‌محمدی سخنگوی ستاد امر به معروف و نهی از منکر در گفت‌وگو با جماران «ماموریت گشت‌های امنیت اخلاقی و اجتماعی تمام شده است.» برخلاف نظر این نماینده، سخنگوی ستاد امر به معروف و نهی از منکر معتقد است: «ماموریت گشت‌های امنیت اخلاقی و اجتماعی تمام شد.» این مقام مسوول در ادامه می‌گوید: «یکی از دستاوردهای اتفاقات اخیر، اگر بخواهیم نگاه مثبت به آن داشته باشیم، این است که خیلی از مجموعه‌های فرهنگی کشور بیدار شدند و ما امروز خلأ در بحث عفاف و حجاب و آسیب‌های اجتماعی را جدی‌تر دیده‌ایم.»

سید علی خان‌محمدی، با تاکید بر اینکه باید قانون درست در سطح کشور اجرا شود، گفت: «برای ما اساس این است که در چارچوب شرع باشد و ضمن اینکه مردم ما باید به قانون پایبند باشند تا ما بتوانیم فضای «مطالبه‌گری» و «بی‌تفاوت نباشیم» را در جامعه داشته باشیم و بتوانیم حمایت لازم را انجام بدهیم. الان از طرف دستگاه‌های مختلف در سطح کشور دارد پیگیری می‌شود که نسبت به بحث کشف حجاب سازوکارهای مناسبی را داشته باشند و بتوانند با آن مقابله کنند. تعداد معدودی دارند هنجارشکنی و بی‌قانونی می‌کنند و مسوولان مختلف نمی‌توانند نسبت به آن بی‌تفاوت باشند. این مقام در خصوص احضار یا اخراج برخی افراد به دلیل گزارش‌های ضابطان امر به معروف گفت: «به‌طور کلی اگر در یک جایی حقوق آمر به معروف تضییع شود، وظیفه ستادهای استانی این است که از آمر به معروف حمایت کنند. مثل اینکه آنجا هنجارشکنی صورت‌ گرفته و تذکری داده و نیاز به حمایت از طرف ستاد امر به معروف و نهی از منکر بوده و ما این کار را انجام داده‌ایم.» خان‌محمدی در خصوص اظهارات اخیر دادستان کل کشور در خصوص تعطیلی گشت ارشاد گفت: «بحث عفاف و حجاب در کشور یک مطالبه مردمی و عمومی است و به صورت کلی دارد تصمیماتی در ارتباط با عفاف و حجاب گرفته می‌شود و ان‌شاء‌الله در یک چارچوب نوین‌تر، با استفاده از تکنولوژی‌هایی که در این زمینه هست و با فضایی که یک‌طرفه نباشد، انجام شود. اما گشت‌های امنیت اخلاقی و اجتماعی که برقرار بوده با دستور دادستانی و مرجع قضایی توسط فراجا انجام می‌شده و الان ماموریتش تمام شده است. اینکه بخواهد با چه شیوه‌ای باشد، قطعا در مورد بودن یا نبودن اینها در سطح اجتماع، مسوولان مختلف باید تصمیم بگیرند و جمع‌بندی کنند.»

در میان این اظهارات ضد و نقیض و مبهم، هنوز مشخص نیست تصمیم سیاست‌گذاران در خصوص بحث گشت ارشاد چیست و مردم اظهارات کدام یک از مقامات مسوول را به عنوان حرف نهایی در این خصوص باید در نظر بگیرند. اینکه گشت ارشاد پایان یافته یا اینکه گشت ارشاد و برخورد بر سر مساله حجاب همچنان ادامه دارد و تنها روش‌ها تغییر کرده است؟