سامانه پدافندی ایران که پهپاد پیشرفته آمریکایی «گلوبال هاوک» را منهدم کرد + تصاویر

سی‌ام خردادماه بهانه‌ای شد تا به مناسبت سالگرد انهدام پهپاد گلوبال هاوک آمریکایی توسط سامانه پدافندهوایی سوم خرداد سپاه پاسداران مروری بر سیر تکامل و ارتقای آن داشته باشیم.

به گزارش تسنیم، سی‌ام خردادماه سال ۱۳۹۸ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک فروند پهپاد گلوبال هاوک آمریکایی (Northrop Grumman RQ-۴ Global Hawk) را بر فراز تنگه هرمز منهدم کرد.

در ساعات اولیه انتشار این خبر سوال اصلی این بود که ایران با کدام سامانه‌ پدافندی توانسته‌ است این پهپاد رادارگریز آمریکایی را رهگیری و منهدم کند و حتی برخی احتمال انهدام این پهپاد توسط سامانه‌های پدافندی خارجی را مطرح می‌کردند؛ پاسخ به این سوال اما خیره کننده بود.گلوبال هاوک آمریکایی توسط سامانه پدافندی تمام ایرانی «سوم خرداد» رهگیری و منهدم شده بود، موضوعی که تعجب و حیرت محافل نظامی دنیا را برانگیخت.

گلوبال هاوک پهپادی ساخت شرکت نورثروپ گرومن آمریکا است که در نیروی هوایی و دریایی ارتش آمریکا مورد بهره برداری قرار گرفته است. این پهپاد از سال ۱۹۹۸ عملیاتی شده است و هزینه ساخت هر فروند از آن ۱۳۱ میلیون دلار است.

گلوبال هاوک مجهز به یک موتور توربوفن رولزرویس اف ۱۳۷ است که سرعت این پهپاد را به ۵۷۵ کیلومتر بر ساعت می‌رساند و آن را قادر می‌سازد تا ارتفاع ۶۰ هزار پایی پرواز کند. پهپاد گلوبال هاوک دارای مداومت پرواز ۲۸ ساعت و برد پروازی ۱۴۰۰۰ کیلومتر است.

این پهپاد از سنسورهای مختلفی برای جمع آوری اطلاعات استفاده می‌کند. از جمله سنسورهای این پهپاد می‌توان به دوربین دماغه آن مجهز به دید پانوراماتیک و سامانه دید حرارتی با توان تصویربرداری از فاصله ۷۰ کیلومتری از یک جسم دو متری و توان تصویربرداری در شب اشاره کرد. همچنین این پهپاد دارای یک رادار سار در دو طرف قسمت جلویی بدنه است توان تصویر برداری از فاصله ۱۰۰ کیلومتری را با دقت کمتر از ۶ متر و در برد ۳۷ کیلومتری با دقت ۱.۶ متر است

اولین ثمره ورود جدی نیروی هوافضای سپاه در زمینه طراحی و ساخت سامانه‌های پدافند هوایی در نشست خبری فرمانده کل سابق سپاه، سردار سرلشکر جعفری در شهریور ۱۳۹۱ با معرفی سامانه رعد آشکار شد.

سامانه پدافندی رعد-۱ با برد ۲۵ کیلومتر که در حقیقت نسخه بهینه سازی شده سامانه سام-۶ بود

رعد سامانه‌ای تماماً متحرک و برخوردار از موشک‌های طائر با برد ۵۰ کیلومتر و ارتفاع ۲۳ کیلومتر بود که نیاز مهمی در سامانه‌های دفاع هوایی ایران را در زمینه دفاع از صحنه عملیات برطرف می‌کرد.

سامانه پدافندی رعد-۲ به همراه سیستم جستجوگر الکترواپتیکی

سال ۱۳۹۳ در جریان بازدید رهبر معظم انقلاب از نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه،‌ از سامانه پدافندی سوم خرداد برای نخستین مرتبه رونمایی شد. در زمان رونمایی از این سامانه اعلام شد که هدف گذاری انجام شده برای این سامانه رسیدن به برد ۱۰۵ و ۲۰۰ کیلومتری است؛‌ موضوعی که در آن زمان بنظر دست نایافتنی بود.

سامانه پدافند هوایی سوم خرداد یک سامانه پدافند هوایی تمام متحرک است که از یک رادار آرایه فازی با ۱۷۰۰ المان برای رهگیری و کنترل آتش بهره می‌برد و هر سکوی پرتاب آن دارای ۳ موشک پدافندی است.

نمونه اولیه سامانه پدافندی سوم خرداد

این سامانه روی یک شاسی چرخدار ۶*۶ سوار شده است که در دو مدل با رادار (تلار) و سکوی پرتاب بدون رادار(تل) طراحی شده است. رادار کشف سامانه سوم خرداد که بشیر ۱۱۰ نام دارد یک رادار آرایه فازی باند S با برد کشف ۳۵۰ کیلومتر است. این رادار نیز روی یک شاسی خودرو ۶*۶ سوار شده است و به همین جهت یک رادار تمام متحرک است.

رادار بشیر و اطلاعات عملکردی آن

یک گردان سامانه سوم خرداد از رادار بشیر ۱۱۰ به همراه چهار خودرو تلار تشکیل شده است که هر کدام از تلارها نیز به دو تل متصل هستند. به این ترتیب یک آتشبار سوم خرداد با یک خودرو تلار و دو تل قادر است همزمان با ۴ هدف درگیر شده و ۸ موشک را به سمت اهداف هدایت کند. این به آن معنی است که یک گردان سوم خرداد قادر است همزمان با ۱۶ هدف درگیر شده و ۳۲ موشک را به سمت اهداف مختلف هدایت کند.

نمایش آرایش یک گردان از سامانه سوم خرداد

نمونه اولیه سامانه سوم خرداد از موشک طائر ۲ با برد ۵۰ کیلومتر و ارتفاع درگیری ۲۴ تا ۲۷ کیلومتر استفاده می‌کرد. چند سال بعد نمونه جدیدتری از موشک طائر با برد ۷۵ کیلومتر در این سامانه عملیاتی شد. موشک صیاد ۲C با برد ۷۵ کیلومتر نیز سومین موشکی بود که سامانه سوم خرداد به آن مجهز شد. اما سومین نسخه از موشک طائر ۲ با برد ۱۰۵ کیلومتر برد بلندترین عضو این خانوده بود که سامانه سوم خرداد به آن مسلح شد.

سامانه پدافند هوایی سوم خرداد

طبق اطلاعات منتشر شده، در سال ۹۸ پهپاد آمریکایی ابتدا توسط رادارهای هشدار زودهنگام در فاصله ۴۹۰ کیلومتری از رادار کشف و در فاز درگیری توسط سامانه سوم خرداد در فاصله ۱۲۰ کیلومتری روی آن قفل و در ۹۰ کیلومتری موشک به سمت آن شلیک شده و در حالیکه گلوبال هاوک در ارتفاع ۱۴ کیلومتری و در فاصله ۷۵ کیلومتری قرار داشته، مورد اصابت قرار گرفته است. به این ترتیب به نظر می‌رسد سوم خرداد، گلوبال هاوک را با آخرین نسخه از موشک طائر ۲ مورد اصابت قرار داده است.

سال ۱۳۹۹ تصویری از سامانه سوم خرداد مجهز به یک سیستم الکترو اپتیکی منتشر شد. سوم خرداد با تجهیز به سامانه‌های الکترواپتیکی این قابلیت را به‌دست آورده است که به‌صورت پسیو نیز اهداف خود را کشف و رهگیری کند، این بدان معناست که این سیستم بدون آنکه امواج الکترومغناطیسی از خود منتشر کند می‌تواند اهداف را شناسایی کند و بعد روی آنها قفل تصویری انجام دهد.

جستجوگر اپتیکی سامانه سوم خرداد

این قابلیت یعنی دشمن بدون آنکه مطلع باشد مورد رصد، پایش و حتی اصابت قرار می‌گیرد. پسیو بودن همچنین موجب می‌شود اخلال روی این سامانه‌ها تقریباً غیرممکن شود.

برای مثال یک جنگنده از سیستم‌های مختلفی مانند چف، فلر و یا جنگ الکترونیک برای انحراف موشکی که به‌سمت آن شلیک شده است بهره می‌برد اما مقابل موشک‌هایی که توسط سامانه‌های الکترواپتیکی به‌سمت آن شلیک شده‌اند تقریباً بی‌دفاع هستند و توان اخلال روی این سامانه‌ها را ندارند.

این سامانه‌ها همچنین با تجهیز به دوربین‌های دید در شب و ترمال این امکان را پیدا می‌کنند تا در شب و حتی شرایط نامساعد آب‌وهوایی هم بتوانند کار کنند. اما شاید بزرگترین مزیت تجهیز سامانه سوم خرداد به سیستم‌های الکترواپتیکی را بتوان رصد و رهگیری انواع پرنده‌های رادارگریز و پنهانکار دانست.

تیرماه سال ۱۳۹۹ تصویری از شلیک سامانه سوم خرداد از روی شنارو شهید سیاوشی نیروی دریایی سپاه منتشر شد. این موضوع نشان داد سامانه سوم خرداد به توانمندی رهگیری و شلیک به سمت هدف در حال حرکت نیز دست یافته است که این موضوع کمک شایانی به امنیت سامانه پس از شلیک و در امان ماندن از مورد اصابت قرار گرفتن توسط دشمن می‌کند.

تست سامانه سوم خرداد مجهز به موشک هدایت فرمانی( موشک وسط) روی شناور شهید سیاوشی

استقرار سامانه سوم خرداد روی ناو پشتیبان شهید رودکی

علاوه بر این در تصاویر منتشره از این سامانه یک نوع موشک جدید نیز روی سوم خرداد دیده شد که در ابتدا برخی گمانه زنی‌ها درباره تجهیز موشک طائر به جستجوگر اپتیکی بود. اما مهرماه سال ۱۳۹۹ و در جریان افتتاح پارک ملی هوافضا مشخص شد که این موشک نمونه جدید موشک طائر با هدایت فرمانی است.

هدایت فرمانی شیوه‌ای از هدایت موشک است که در آن موشک اطلاعات هدف را تا لحظه اصابت از رادار سامانه دریافت می‌کند و خود موشک هیچ امواجی برای رهگیری هدف منتشر نمی‌کند. مزیت این شیوه در آن است که هواگرد هدف دیگر قادر به اخلال و منحرف کردن موشک پدافندی نبوده و علاوه بر این هشدار دهنده‌های راداری هواگرد نیز قادر به کشف موشک و اعلام هشدار به خلبان نیستند.

سوم خرداد مجهز به هشت موشک ۹ دی

۳۱ خرداد سال ۱۴۰۰ اما سامانه پدافندی سوم خرداد به یک موشک جدید مجهز شد که قابلیت جدیدی به این سامانه اضافه می‌کرد. موشک ۹ دی این قابلیت را به سامانه سوم خرداد می‌داد با اهداف در برد کوتاه و ارتفاع پست درگیر شود. موشک ۹ دی یک موشک پدافندی با برد ۳۰ کیلومتر و ارتفاع ۱۰ کیلومتر است که به سامانه سوم خرداد قابلیت درگیری با انواع بالگرد، پهپاد و جنگنده را در این برد واتفاع می‌دهد؛ علاوه بر این سوم خرداد با تجهیز به موشک ۹ دی ماموریت رهگیری و انهدام موشک‌های کروز و بمب‌های رها شده از جنگنده‌های دشمن را نیز می‌دهد.

سوم خرداد درحال شلیک موشک ۹ دی

۳۱ شهریور ماه سال ۱۴۰۱ بازهم قابلیت جدیدی از سامانه سوم خرداد به نمایش در آمد. در این روز سامانه سوم خرداد با موشک پدافندی طائر برد بلند در رژه نیروهای مسلح حاضر شد. این موشک جدید که برد آن ۲۰۰ کیلومتر اعلام شد توانایی رهگیری و انهدام اهداف در برد بلند را به سامانه سوم خرداد می‌دهد و از این حیث دستاوردی مهم برای دفاع از آسمان کشور به حساب می‌آید.

سامانه سوم خرداد مجهز به موشک با برد ۲۰۰ کیلومتر

حالا ۴ سال از شکار پهپاد پیشرفته آمریکایی با سامانه سوم خرداد ایرانی می‌گذرد و از آن زمان تاکنون سامانه سوم خرداد در سیر تکامل خود به یک سامانه همه چیز تمام پدافند هوایی تبدیل شده است. سامانه‌ای که اکنون می‌تواند از برد ۳۰ تا ۲۰۰ کیلومتر انواع اهداف مهاجم را نابود کند و مدافعی مقتدر برای آسمان کشور باشد.