انیمیشن ایران در مسیر صنعتی شدن

اعتمادآنلاین| صنعت انیمیشن این روزها به یکی از موفق‌ترین و پربازده‌ترین صنایع فرهنگی دنیا تبدیل شده است. زمانی که میزان فروش انیمیشن‌های موفق کمپانی‌های مطرحی چون دیزنی، پیکسار و... را می‌بینیم، خیلی راحت می‌توان پیشرفت این صنعت ویژه را پذیرفت و به دلایل موفقیت آن اندیشید.

به‌رغم رشد فراوان انیمیشن‌سازی صنعتی در کشورهای آمریکایی، اروپایی و کشورهای شرق آسیا، انیمیشن‌سازی ایران هنوز در آغاز راه است و به جز یکی دو فیلم سینمایی که آن‌ها هم صرفاً فروش داخلی موفقی داشته‌اند، نتوانسته در استانداردهای صنعتی و اقتصادی پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشته باشد.

در چنین شرایطی است که بسترسازی برای رسیدن به استانداردهای صنعتی در حوزه انیمیشن، اهمیتی دوچندان پیدا کرده است اصلی‌ترین موانع در مسیر تحقق این الزام چیست و برنامه‌ریزی برای برگزاری رویدادی همچوان «رویازی» در قالب پیچینگ جذب سرمایه‌گذار برای تولید انیمیشن منطبق بر قواعد اقتصادی چقدر می‌تواند در این مسیر مثمرثمر باشد؟

انیمیشن‌سازی با مصرف داخلی!

محمدعلی صفورا مدرس رشته انیمیشن دانشگاه تربیت مدرس که معتقد است‌ «ضعف انیمیشن ایران در صنعتی نبودن است»، گفت: کشورهایی مثل آمریکا، ژاپن، کره و برخی از کشورهای اروپایی توانستند از مدیوم انیمیشن استفاده کنند و آن را به‌عنوان هنری برای انتقال مسائل فرهنگی و صنعتی مهم و سودآور که می‌توان آن را صادر کرد، معرفی کنند اما ایران در زمینه صنعتی شدن ضعیف عمل کرده و از این منظر هرچند آثاری که ساخته‌ایم به لحاظ کمی ‌زیاد شده‌اند، اما صرفاً جنبه استفاده داخلی داشته‌اند.

وی ادامه داد: یکی از دلایلی که انیمیشن سینمایی ما به‌جایی نرسیده همین است که صرفاً استفاده داخلی دارد و خارج از مرزهایمان مخاطبی ندارد، برعکس انیمیشن کوتاه‌ که با نگاه درست‌تری ساخته می‌شود و در جشنواره‌های مختلف سراسر دنیا به نمایش درمی‌آیند و جوایز بسیار باارزشی هم برای ایران به ارمغان می‌آورند.

این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه نسخه‌های تلویزیونی و سینمایی انیمیشن هستند که در دسته آثار صنعتی قرار می‌گیرند، بیان کرد: ما در هر 2 ژانر تولیدات داخلی داریم که بعضاً از لحاظ تکنیکی شاید با دنیا خیلی فاصله نداشته باشند ولی از لحاظ ساختار، محتوا، فیلمنامه و داستان‌های جذاب که بتواند با مخاطب جهانی ارتباط خوبی برقرار کند، به‌شدت ضعیف هستند و به همین دلیل هنوز نتوانسته‌ایم انیمیشنی بسازیم که مخاطب کاملاً از تماشای آن راضی باشد.

وی در پایان تاکید کرد: البته این قاعده کلی نیست و آثار نسبتاً قابل توجه و خوبی هم داشته‌ایم، اما این شاید 5 درصد تولیدات ما را شامل می‌شود و 95 درصد تولیدات سینمایی و تلویزیونی ما جنبه مصرف داخلی دارند و بعضاً حتی نتوانستند مخاطب داخلی را نیز راضی نگه دارند. متاسفانه ما در زمینه‌های محتوا، ساختار، داستان‌گویی و جنبه‌های دراماتیک قصه خیلی عقب هستیم و زمان زیادی مانده تا به استانداردهای این حوزه در زمینه صنعتی نزدیک شویم.

گذار از انیمیشن سنتی به صنعتی

امیرمسعود علمداری از فیلمنامه‌نویسان حوزه انیمیشن هم در این زمینه گفت: ما در ایران 50 تا60 سال پیش کارمان را با انیمیشن سنتی شروع کردیم؛ انیمیشنی که به‌صورت کارگاهی تولید می‌شد و اصطلاحاً به آن انیمیشن هنری می‌گفتند که این اصطلاح قطعاً درست نبود و باید به آن انیمیشن سنتی و کارگاهی بگوییم.

وی افزود: 2 دهه است تغییر مسیر داده‌ایم اما در این راه موفق نبوده‌ایم. حدود بیست سال است که تلاش می‌کنیم از انیمیشن سنتی به سمت تولید صنعتی برویم و به‌نوعی در دوران گذار هستیم. در این دوران ما به تولیدات تلویزیونی مثل سریال و مجموعه‌های مختلف ورود کردیم و در ادامه به کارهای سینمایی رسیدیم، اما نکته اینجاست که برای گذشتن از این دوران گذار، نیاز داریم به استانداردهای صنعتی نگاهی داشته باشیم.

علمداری در پایان سخنانش تاکید کرد: در استانداردهای صنعتی طبیعتاً آموزش از شکل استاد و شاگردی خارج شده و گسترده می‌شود ولی آموزشی در ایران بیشتر در سطح دانشگاه‌ها اتفاق افتاده و بیشتر برای افزایش و ارتقا سواد و دانشِ دانشجویان کاربرد دارد. ما باید در مسیری جلو برویم تا بتوانیم این آموزش‌های مورد نیاز برای انیمیشن را در مجموعه‌هایی انجام دهیم که قصدشان تولید است، نه صرفاً افزایش ارتقای دانش.

قابلیت‌های ویژه «پیچینگ» برای صنعتی شدن

مریم نقیبی مدیر بازرگانی و امور بین‌الملل سازمان سینمایی حوزه هنری هم در این زمینه گفت: تا حدود چند دهه پیش، انیمیشن صنعتی صرفاً به شرکت‌های بزرگ مثل «والت دیزنی»، «پیکسار» و... وابسته بود و به‌طور جدی فقط در آنجا کار می‌شد چون آن‌ها آزمون و خطاهایشان را انجام داده و به طریقی جلو آمده بودند که بازار را می‌شناختند و همانطور که هالیوود سینما را در اختیار داشت، این کمپانی‌ها نیز بازار انیمیشن را در دست خود گرفته بودند.

وقتی که بحث رقابت و سرمایه‌گذاری به میان می‌آید، پیچینگ ارزش خود را بیش از پیش نمایان می‌کند، چون کسانی که از این طریق می‌توانند طرح خودشان را به بهترین شکل بیان کرده و جذب سرمایه کنند، می‌توانند به ارزش این اتفاق هم بهتر از دیگران پی ببرندوی افزود: در آن دوران انیمیشن بیشتر یک اثر هنری بود که آدم‌های خاصی توانایی تولید آن را داشتند، اما با پیشرفت تکنولوژی، کار کردن در حوزه انیمیشن مقداری آسان‌تر شد و سیستم‌های کاری که به مرور دیجیتال شد و فناوری‌های جدیدی به کمک انیمیشن آمد و تغییراتی در این حوزه ایجاد شد. سرعت تولید بالاتر رفت، کشورهای بیشتری به انیمیشن علاقه‌مند شدند و به این ترتیب با ورود دیگر کشورها رقابت در انیمیشن شکل گرفت.

نقیبی تاکید کرد: با این اتفاقات اوضاع تغییر کرد و انیمیشن با یک جهش از حالتی که صرفاً محدود به یک کشور و چند کمپانی بود خارج شد، تاحدودی جنبه جهانی به خود گرفت و همه‌گیر شد. از همان زمان که رقابت شکل گرفت، توجه به جنبه صنعتی و اقتصادی انیمیشن نیز رشد چشمگیری داشت و رویدادهایی مثل پیچینگ که در آن تولیدکنندگان رودررو با سفارش‌دهندگان صحبت می‌کردند هم از ارزش بالاتری برخوردار شد.

وی با اشاره به اینکه «پیچینگ قابلیت‌های ویژه‌ای برای پیشرفت اقتصادی در انیمیشن دارد» افزود: در این رویداد هرکسی که بتواند کارها، سوژه‌ها و ایده‌های بهتری داشته باشد سرمایه‌گذار بهتری پیدا می‌کند. وقتی که بحث رقابت و سرمایه‌گذاری به میان می‌آید، پیچینگ ارزش خود را بیش از پیش نمایان می‌کند چون کسانی که از این طریق می‌توانند طرح خودشان را به بهترین شکل بیان کرده و جذب سرمایه کنند، می‌توانند به ارزش این اتفاق هم بهتر از دیگران پی ببرند.

نقیبی در پایان گفت: مهم‌ترین نکته در پیچینگ این است که تولیدکننده و سرمایه‌گذار به‌طور مستقیم با هم روبرو می‌شوند و هیچ واسطه‌ای در میان نیست. در یک پیچینگ صحیح تمام تمهیدات یک پیچ کامل وجود دارد، یعنی تولیدکننده مراحل طرح خود را از ارائه تا تولید بیان می‌کند و حتی ممکن است که قرارداد تولید هم در همان رویداد منعقد شود. یعنی درواقع شما سازنده را در مقابل سرمایه‌گذار می‌گذارید و در این میان دیگر هیچ آدم اضافه‌ای به‌عنوان دلال وجود ندارد و هیچ دری نیست که پشت آن بخواهند قرارداد ببندند!

فرصتی برای یک تجربه تازه

اسفند امسال و در کنار جشنواره دوسالانه پویانمایی تهران قرار است اولین رویداد پیچینگ ایران در حوزه انیمیشن با نام «رویازی» برگزار شود؛ رویدادی که برگزارکنندگان آن امید زیادی به موفقیتش دارند.

باتوجه به اینکه دست‌اندرکاران انیمیشن ایران معتقدند انیمیشن ما باید به مسیر صنعتی شدن ورود کند به نظر می‌رسد پیچینگ رویازی می تواند فرصتی برای ورود اصولی به این مسیر باشد به خصوص که شرکت‌کنندگان در این رویداد پیش از ارائه طرح خود آموزش می‌بینند و پس از عقد قرارداد هم فضای کاری مناسب اختیارشان قرار خواهد گرفت.

حال باید دید آیا تجربه برگزاری پیچینگ «رویازی» می‌تواند جریان انیمیشن‌سازی ایران را یک گام به سمت صنعتی‌ شدن سوق دهد؟ اتفاقی که در صورت تحقق پشتوانه تازه‌ای نه فقط برای انیمیشن‌سازی ایران که برای جریان عرضه محصولات فرهنگی منطبق با اصول اقتصادی در کشور فراهم می‌آورد.

منبع: مهر