کاهش ممیزی‌ها و محدودیت‌های هنری در دولت روحانی

اعتمادآنلاین| اگر بخواهیم نگاهی تطبیقی به وضعیت هنرهای تجسمی در دولت جاری و دولت‌های نهم و دهم داشته باشیم، باید بگوییم که اگرچه وضعیت تولید و عرضه آثار تجسمی تفاوتی با گذشته ندارد اما جو روانی حاکم بر فضای فرهنگی تغییر کرده و تا حد زیادی بازتر و آزادتر شده است.

بخش زیادی از آنچه باعث می‌شود من به عنوان کسی که کار هنری انجام می‌دهد چنین عقیده‌ای داشته باشم، اعمال ممیزی‌های بی‌قاعده‌ای است که در دولت‌های نهم و دهم شاهد آن بودیم. ممیزی‌هایی که اهالی فرهنگ و هنر تا حد زیادی با آن آشنا هستند و می‌دانند که چه تأثیری بر کار هنرمند می‌گذارد.

البته من اینها را به خاطر مسائل شخصی نمی‌گویم چون کار من ممیزی نشده اما از منظر صنفی این موضوع، یکی از مشکلات اهالی هنرهای تجسمی در زمان دولت‌های نهم و دهم بود. در آن دولت‌ها جایی تعبیه شده بود برای اینکه شخص خاصی نظر بدهد در مورد اینکه چه کارهایی می‌تواند عرضه شود و چه کارهایی فاقد چنین حقی است. هیچ وقت کنجکاو نبودم که ببینم متر و معیار این ممیزی‌ها دقیقاً چیست و دولت از این ممیزی‌ها به دنبال چه چیزی است.

با این حال بر اساس آنچه در فضای عمومی هنرهای تجسمی گفته می‌شد، ظاهراً شما قاعده خاصی نمی‌توانستید برای اعمال آن ممیزی‌ها قائل شوید و مثلاً بگویید که با معیار مسائل سیاسی اعمال می‌شوند یا با ملاک‌های شرعی و یا هر چیز دیگر. این محدودیت‌ها در دولت جاری وجود ندارد. در دولت‌های نهم و دهم برای نمایش آثار هنری هم محدودیت‌هایی گذاشته بودند که خوشبختانه آن محدودیت‌ها هم الان نیست. با این حال وضعیت به لحاظ اقتصادی چندان تغییری نداشته و در فروش و عرضه آثار گشایشی نسبت به قبل ایجاد نشده است.

آنچه می‌توان به طور قطع در مورد نحوه رفتار دولت‌های نهم و دهم و تفاوت آن با رفتار دولت جاری با آثار هنری تجسمی گفت این است که ما در آن زمان با برخوردی سلیقه‌ای، فاقد ملاک‌های هنری در گزینش آثار روبرو بودیم. رفتاری که تأثیر خوشایندی بر فرایند تولید آثار هنری نمی‌گذارد. به هر حال هنرمند وقتی دست به خلق اثری می‌زند، حتماً بنا دارد که آن را عرضه کند و در اختیار مخاطبان خود قرار دهد؛ اگر قرار بود در آرشیو شخصی‌اش بگذارد و آنها را ارائه نکند، آن وقت می‌توانستیم بگوییم که ممیزی‌ها تأثیر چندانی بر کار هنرمند ندارد اما وقتی قرار است کار ارائه شود، قطعاً اعمال ممیزی‌های سلیقه‌ای هم به لحاظ کیفی و هم کمی بر تولیدات هنری تأثیر می‌گذارد.

وقتی هنرمند با آن حد از اعمال ممیزی، آن هم بدون قاعده مشخصی، روبرو می‌شود، ذهنش با عامل بازدارنده‌ای مواجه است که همان پیش‌فرض مورد ممیزی قرار گرفتن است. در چنین وضعیتی، ذهن هنرمند خود به عنوان یک عامل ممیز عمل می‌کند و مانع از بروز خلاقیت او به آن صورت که می‌تواند بروز پیدا کند، می‌شود. در چنین شرایطی افق‌های دید هنرمند محدود می‌شود بنابراین نوع رفتار برشمرده شده دولت‌های نهم و دهم با آثار هنری از دو جهت به کار هنرمندان تجسمی لطمه می‌زد. یکی اینکه هنرمندان بعد از تولید آثار با اعمال آن ممیزی‌ها روبرو بودند و دیگر اینکه در زمان خلق اثر، ناخودآگاه و گاهی حتی خودآگاه دچار محدودیت خودسانسوری می‌شدند. هنرمند در چنین شرایطی همیشه خود را با یک ناظر ذهنی روبرو می‌بیند و حضور این ناظر ذهنی رفته رفته خلاقیت او را محدود و محدودتر می‌کند.

با در نظر گرفتن این مسائل است که می‌توان در قیاس دولت آقای روحانی و دولت‌ آقای احمدی‌نژاد گفت که دولت قبل به دلیل ممیزی‌های بی‌قاعده هم در زمان خلق اثر هنری و هم بعد از پایان کار و در زمان عرضه، هنرمند را با محدودیت و دردسرهای ناشی از آن روبرو می‌کرد. دولت آقای روحانی اگرچه به لحاظ اقتصادی چندان برای عرضه آثار هنری راهگشا نبوده اما از نظر روانی اوضاع بهتری را بر وضعیت هنرمندان عرصه تجسمی حاکم کرده است.