مجموعه«فلسفه وادزفورد» ده‌تایی شد/ از دکارت و هابز تا چامسکی

اعتمادآنلاین| ترجمه عناوین هشتم تا دهم مجموعه «فلسفه وادزفورد» به‌تازگی توسط نشر نو منتشر و راهی بازار نشر شده‌اند. این کتاب‌ها در قالب کتاب‌های «بزرگان اندیشه» این ناشر چاپ می‌شوند.

«فلسفه کی‌یر کگور»، «فلسفه جان استیوارت میل»، «فلسفه داستایفسکی»، «فلسفه کامو»، «فلسفه عیسی»، «فلسفه رالز» و «فلسفه هانا آرنت» کتاب‌هایی هستند که پیش‌تر در قالب این مجموعه توسط نشر نو به چاپ رسیده‌اند.

مجموعه فلسفه وادزفورد که در آمریکا چاپ می‌شود، با سرویراستاری دنیل کولاک، مخاطبان را با مهم‌ترین فلاسفه و مسائل فلسفی آشنا می‌کند. این مجموعه می‌خواهد شوق خواندن، فکر کردن و آموختن را در خواننده برانگیزد.

کتاب‌های مجموعه فلسفه وادرفور با نگاه تحلیلی نوشته شده‌اند و آثار فلاسفه غیرتحلیلی یا اندیشمندانی را هم که به عنوان فیلسوف شناخته نمی‌شوند، مورد بررسی قرار می‌دهد. نویسندگان کتاب‌های این مجموعه نظر و تفسیر خودشان را هم ارائه کرده‌اند.

«فلسفه دکارت» نوشته گرت تامسون با ترجمه علی بهروزی یکی از عناوین جدید این مجموعه است که نسخه اصلی‌اش سال 2000 چاپ شده است.

نویسنده کتاب آن را به پدرش تقدیم کرده که وقتی کودک بوده، او را با این سوال که از کجا می‌داند وجود دارد، به تفکر درباره فلسفه و دکارت کشانده است. او معتقد است دکارت متفکر پربصیرتی بوده که درک و دریافت ما را از جهان دگرگون کرده است. او نخستین متفکری بود که این ایده را مطرح کرد که می‌توان تمام دگرگونی‌های فیزیکی را به کمک چند قانون بنیادی فهمید؛ از ستاره‌شناسی گرفته تا کالبدشکافی. دکارت عدسی می‌تراشید، ستاره رصد می‌کرد، جسد تشریح می‌کرد، با مغناطیس آزمایش می‌کرد، می‌خواند، می‌اندیشید و می‌نوشت تا همه دانش‌ها را به‌صورت یک کل واحد درآوَرَد.

دکارت فیلسوفی است که تمام عمر کاتولیک ماند و حرفش این بود که علم جدید با تعالیم اصلی کلیسا سازگاری دارد. او به استلزامات روش‌شناختی و فلسفی علم جدید می‌اندیشید و در جوانی پیش از هرچیز ریاضی‌دان بود و بر مبنای ریاضی بود که روشی علمی برای تحقیق در مسائل و حل کلی آن‌ها ساخت و پرداخت کرد. روشِ شکّ او به چند نسل از متفکران کمک کرد تا خود را از قیدوبندهای تفکر مسیحی قرون وسطایی خلاص کنند. البته باید توجه کرد که دکارت در عین حال، همزیستی دانش و دین را هم میسر کرد.

این کتاب 12 فصل دارد که به‌ترتیب عبارت‌اند از: اوضاع زمانه، یک زندگی پوشیده و پنهان، قواعد یک روش، جهان، معضلات شک، کوگیتو، خدا جهان را احداث کرد، مادّه، حیوانات و ماشین‌ها، زیستن در جهانی مکانیکی، شهوات جسم، ضمیمه.

در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:

او بحث را از مثال آتش آغاز می‌کند. سوزندگیِ آتش از آن است که ذرات ریزِ چوب را به حرکت درآورده، آنها را به آتش، هوا، دود و خاکستر تجزیه می‌کند. دکارت این نوع تبیین را، که صرفاً مستلزم ایده ماده در حرکت است، با تبیین سنتی مدرسی مقابله می‌کند که مستلزم صورت و کیفیات است.

او می‌نویسد: «بگذار دیگران، اگر مایلند، در این چوب به دنبال صورتِ آتش و کیفیتِ گرما باشند. برای من همین کفایت می‌کند که در اینجا صرفاً به حرکت اجزا بپردازم.» دکارت اختلاف میان جامدات و مایعات را نیز به شیوه‌ای مشابه تبیین می‌کند. اجزای ریز یک جسم، اگر نسبت به یکدیگر در حال سکون باشند، از یکدیگر جدا نخواهند شد، مگر آنکه نیرویی بر آنها وارد شود. در جامدات، ذرات ریز نسبت به یکدیگر ایستا هستند. در مایعات، این ذرات در حالِ حرکتند. ذرات ریز نسبت به یکدیگر ایستا هستند. در مایعات، این ذرات در حالِ حرکتند. در گازها این حرکت بیشتر است. آتش فعال‌ترین صورت ماده است. به عبارت دیگر، دکارت خواص مختلف ماده را برحسب میزان حرکت نسبیِ اجزا تبیین می‌کند.

این کتاب با 158 صفحه، شمارگان هزار و 100 نسخه و قیمت 23 هزار تومان منتشر شده است.

کتاب بعدی «فلسفه هابز» نوشته مارشال میسنر با ترجمه خشایار دیهیمی است. نسخه اصلی این کتاب هم در سال 2000 چاپ شده است.

تاماس هابز یکی از فلاسفه مهم غرب است که بخش اعظم زندگی حرفه‌ای و اندیشه‌اش را وقف پژوهش درباره موضوعاتی چون جنگ، صلح و خشونت کرد. این مسائل برای او صرفاً مسائل جالب پژوهشی و آکادمیک نبودند. زیرا او در انگلستان قرن هفدهم می‌زیست که گرفتار جنگ داخلی بود و به چشم خود می‌دید که چگونه شرارت و سبعیت همه‌چیزِ کشورش را در کام خود فرو می‌برد. هابز بر خود لازم می‌دید که یک‌بار برای همیشه برای همه روشن کند که چرا انسان‌ها این‌همه در زیستن با یکدیگر مشکل دارند. البته در عین‌حال این قصد را هم داشت که نشان دهد چرا جنگ میان آدم‌ها به‌گونه‌ای دهشتناک دائمی نیست، چون ایام صلح هم فرا می‌رسد.

جنگ و صلح تنها موضوعات مورد علاقه این فیلسوف نبودند و حتی هنگام بحث درباره این مسائل حیاتی، آنها را به یکدیگر مسائل فلسفی ربط می‌داد. هابز به‌ویژه شیفته علومی بود که در دوران معاصرش، رو به رشد بودند؛ خصوصاً دیدگاه‌های مکانیکی و ماتریالیستی که گالیله و دیگران عرضه می‌کردند. از نظر هابز، ماتریالیسم پیامدهایی جدی برای مسائلی چون اختیار، دین و طبیعت بشری دارد. او این پیامدها را با قوت و قدرت پی می‌گرفت؛ حتی زمانی‌که روشن بود به محدوده خطوط قرمز دین پا گذاشته است.

یکی از ویژگی‌های نوشته‌های هابز، استعدادش برای استفاده از طنز و طعن‌وکنایه است. او هر یک از روایت‌ها از فلسفه سیاسی‌اش را با فراهم آوردن شرح و گزارشی از ویژگی‌های اصلی و عمومی انسان‌ها آغاز کرده است.

در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:

درک‌ها و برداشت‌های هابز از احساسات برخی از مهم‌ترین عناصر شرح و گزارش او را از اینکه چرا مردمان می‌جنگند فراهم آورد، اما مفهوم دیگری هم هست که ربط وثیقی به توضیح او در مورد رضایت‌خاطر، و نقشی حیاتی به‌اندازه دیگر مفاهیم مورد استفاده هابز دارد، و آن مفهوم قدرت است. هابز می‌گفت همه ما تمنای پایان‌ناپذیری برای افزایش قدرتمان داریم که فقط زمانی پایان می‌گیرد که بمیریم. چنین نیست که ما طالب ثروت، شهرت، مهارت، یا دانش (محض خاطر خود آنها) باشیم _ نه، آنچه ما همه می‌خواهیم به‌دست‌آوردن قدرتی هرچه بیشتر است.

این کتاب 5 فصل اصلی با این عناوین دارد: مقدمه، جنگ، صلح، دین، ماتریالیسم.

این کتاب هم با 149 صفحه، شمارگان هزار و 100 نسخه و قیمت 22 هزار تومان به چاپ رسیده است.

«فلسفه چامسکی» هم دهمین عنوان از مجموعه مورد اشاره است که به قلم مورتون وینستون نوشته شده و ترجمه‌اش توسط احمدرضا تقاء انجام شده است. نسخه اصلی این کتاب در سال 2002 به چاپ رسیده است.

نوام چامسکی فیلسوفی زبان‌شناس و منتقدی اجتماعی است که آثارش حول محور مسائل دانش انسان و آزادی او دور می‌زند. او متعلق به سنت دانشمند-سیاست‌ورزان است؛ سنتی که افرادی چون کارل مارکس، جان دیویی، آلبرت اینشتین و برتراند راسل را شامل می‌شود.

مورتون وینستون کار پژوهش و نگارش این کتاب را حین گذراندن فرصت مطالعاتی‌اش در کالج نیوجرزی در سال 1999 تا 2000 انجام داده است. او چندماه از این دوره را در سمت پژوهشگر ارشد فول‌برایت برنامه حقوق بشر و توسعه اجتماعی دانشکده مطالعات تکمیلی دانشگاه ماهیدولِ بانکوک در تایلند گذرانده است. رویکرد او در این کتاب، ارائه تاریخچه حیات فکری چامسکی است و بیشتر در پی ارائه این تاریخچه بوده تا شرح تحلیلی مفصل و منظم آرای چامسکی. به تعبیر نویسنده کتاب، چامسکی فیلسوفی است که هنوز زنده و اندیشه‌اش همچنان در حال تحول و پیشرفت است.

ماهیت نامتعارف و غالباً جنجالی آرای چامسکی درباره بسیاری از موضوعات، اغلب مانع از آن می‌شود که خوانندگان آثارش به دیدگاهی صادقانه درباره اندیشه او نائل شوند. به حجم عظیم آثار منتشرشده او (بیش از 70 کتاب و بیش از هزار مقاله)، باید حضور در فیلم‌های مستند و مصاحبه‌های رادیویی فراوان و ایراد سخنرانی‌های بسیار در امریکای شمالی، اروپا، امریکای جنوبی و استرالیا را هم اضافه کرد.

نویسنده، برای نوشتن کتاب با نوام چامسکی هم مصاحبه کرده و بخش‌هایی از این مصاحبه را در خلال مطالب کتاب آورده است.

مخاطب کتاب پس از پیشگفتار مجموعه و دیباچه کتاب، با 4 فصل اصلی «پیدایش یک ناراضی»، «چرخش چامسکیایی در زبان‌شناسی»، «انتقاد از سیاست خارجی آمریکا» و «فلسفه سیاسی چامسکی» روبرو می‌شود.

در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:

جای‌جای تاریخ علم پر است از نظریه‌های ردشده که با مطالعه آنها می‌توان به نگاهی واقع‌بینانه رسید و فهمید که پیشرفت واقعی در زمینه شناخت انسان چه‌اندازه دشوار است.

چامسکی نیز در پژوهش‌های تاریخی خود در زمینه تاریخ زبان‌شناسی، دستور پورت رویالِ رایج در سال 1660 را از نخستین گام‌ها در جهت استوار کردن بررسی زبان بر اصول و مبانی دکارتی قلمداد کرده است.

دستوریان پورت رویال علاقه‌مند به تدوین یک «دستور فلسفی» بودند که اصول زیربنایی مشترکِ ساختار تعابیر در زبان‌های محلی مثل فرانسه را آشکار کند و در نتیجه با سنت مدرسی که تقریباً فقط بر لاتین تمرکز داشت قطع پیوند کردند.

چامسکی این دانشمندان را می‌ستاید که به اهمیت گروه‌ها به عنوان اجزای کلیدی ساخت دستوری پی برده بودند و به‌نوعی از همان تمایز موردنظر خود او بین «ژرف‌ساخت» و «روساخت» سخن می‌گفتند، از این نظر که بین جنبه فیزیکی گفتار، الگوی آوایی، و آن معانی یا گزاره‌های زیربناییِ به‌گفتاردرآمده تمایز قایل بودند.

این کتاب با 167 صفحه، شمارگان هزار و 100 نسخه و قیمت 24 هزار تومان منتشر شده است.

منبع: مهر