قصه‌گویی یکی از قدیمی‌ترین گونه‌های ادبی در ایران است

اعتمادآنلاین| محسن هجری نویسنده و پژوهشگر درباره کیفیت آثار ارائه شده به بیست‌ودومین جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی گفت: در بررسی و داوری آثار این دوره چند اتفاق خوب و امیدوارکننده رخ داد.

ما در هیأت داوران شاهد قصه گویانی از استان‌های مختلف کشور بودیم که گاه با زبان و فرهنگ بومی خود به قصه‌گویی می‌پرداختند و چنان با تسلط این داستان‌ها را تعریف می‌کردند که در مواردی با وجود عدم احاطه و آشنایی ما با زبان قصه‌گو، به نوعی تحت تأثیر لحن، میمیک صورت، زبان بدن و رفتارهای آنان قرار می‌گرفتیم و ارتباط عمیقی بین ما و قصه‌گو شکل می‌گرفت.

البته پیش از اجرا، این قصه‌گویان خلاصه‌ای از قصه خود را به داوران ارائه می کردند. اما آن چیزی که در نهایت تاثیرگذار بود، نوع اجرای این قصه ها بود.

او ادامه داد : این مسئله برای خود من هم به عنوان نویسنده جالب بود که تا پیش از این ارتباط با یک قصه گو را بیشتر متاثر از مضمون قصه می‌دیدم.

البته این بدان معنا نیست که حرکت‌های نمایشی قصه‌گو، معیار ارزیابی باشد. بلکه قصه‌گو باید با محور قراردادن روایتگری، هر آن چیزی که به بیان بهتر این روایت کمک می‌کند، به کار بگیرد.

بنابراین در روند داوری‌ها تلاش می کردیم که از ساختار اجرای قصه‌گویی رمزگشایی کنیم تا در مورد قصه‌های بومی، تفاوت های زبانی، مانعی در مسیر قضاوت ایجاد نکند.

هجری درباره این که این جشنواره چه تأثیری در ایجاد علاقه‌مندی برای قصه گویی در مخاطبان دارد، توضیح داد: جشنواره قصه گویی می تواند برای افراد انگیزه بالایی ایجاد کند تا به سمت قصه گویی بروند و استعداد خود را در این حوزه محک بزنند. به هر حال قصه گویی یکی از قدیمی ترین گونه‌های ادبی در ایران است.

ما از دوران اشکانیان که گوسان‌ها به عنوان راویانی از دل توده مردم، قصه گویی می‌کردند تا دوره‌ای که نقالی باب شده و بعد هم پایش به رسانه های مدرن کشیده شده، همواره قصه گویی به عنوان یک نهاد ادبی و اجتماعی مطرح بوده است.

برای تداوم حیات این نهاد، کافی است زمینه‌هایی را برای پرورش و بالندگی هرچه بیشتر آن فراهم کنیم که این جشنواره قصه گویی قطعاً یکی از مصادیق آن است. بویژه آن که شرکت کنندگان در جشنواره لزوماً از اعضای کانون نیستند و این مسئله نشان از فراگیری آن دارد.

نویسنده رمان‌های «اقلیم هشتم» و «چشم عقاب» افزود: این جشنواره کار انگیزشی انجام می‌دهد و افراد را برای قصه گویی و قصه شنیدن تشویق می کند. ضمن اینکه نباید فراموش کرد ویژگی روایتگری، مخاطب را با محتوای قصه درگیر می‌کند.

نهاد قصه‌گویی توان بالایی در انتقال معنا و احساس به مخاطب دارد و برای او جهانی متفاوت خلق می‌کند. به نظر من ، قصه‌گویی را نباید فقط به صورت یک فن یا مهارت دید، بلکه باید آن را به صورت یک نهاد اجتماعی هم در نظر گرفت؛ چرا که در آن مولف(قصه گو) ارتباط تنگاتنگی با مخاطبان دارد.

او ادامه داد : حال آنکه در ادبیات مکتوب، مولف بعد از خلق اثر از آن جدا می شود و شاید در مواردی هرگز نتواند ارتباط نزدیک با مخاطب داشته باشد.

در حالی که در ادبیات شفاهی بدون حضور مولف، با متن نمی‌توان ارتباط برقرار کرد و تاثیرش بر مخاطب لحظه‌ای و به صورت همزمان اتفاق می‌افتد. به همین خاطر مولف یا قصه‌گو می‌تواند همان لحظه بازخورد اثرش را در برخورد با مخاطب دریافت کند.

نویسنده کتاب‌های «آتشی به لطافت بنفشه‌ها»، «آخرین موج» و «ایستاده برخاک» در پایان درباره دلایل اهمیتی که بشر در تمام اعصار به قصه گویی و قصه شنیدن داده گفت: اصولاً روایت ما را وارد فضایی می کند که خودمان را درگیر با شرایط قصه و کاراکترها می بینیم و مخاطب در مقام ضلع سوم (مثلث متن) علاوه بر متن در کنار مولف قرار می گیرد و به کمک هم یک جهان را خلق می کنند.

به عبارت دیگر در فرآیند قصه گویی، مخاطب فقط از طریق مفاهیم ذهنی با قصه ارتباط برقرار نمی کند، بلکه خود را درگیر با جهان قصه گو می بیند و با همذات پنداری در آن سهیم می شود.

مخاطب در مواجهه با قصه گویی خود را در معرض انواع احساسات و حالات قرار می دهد و از آن متأثر می شود. در همین جشنواره خود من بارها این حس را تجربه کردم. حس مشارکت در جهانی که قصه گو آن را می سازد.

پیش از این بارها در لحظات نگارش داستان‌هایم با شخصیت ها همذات پنداری کرده، با درد آنان زجر کشیده و با شادی‌شان حالم خوب شده بود.

اما در تجربه قصه گویی، این قصه گوست که به عنوان واسطه میان اثر و مخاطب این حس وحال را خلق می کند تا ترکیبی از غم‎‌ها و شادی‌ها را در همان لحظه تجربه کنیم.

قصه گویی ما را به جهانی متفاوت از جهان پیرامونی مان می برد و به ما این امکان را می‌دهد که با کمک عنصر خیال، زندگی های دیگری را هم تجربه کنیم. تجربه ای که به بازگشودگی ذهنی و روحی ما منجر می شود.

منبع: ایلنا