ساخت مستند «فارابی» توسط قزاقستان/ ایران همچنان در انفعال؟!

اعتمادآنلاین| ابونصر فارابی ملقب به «معلم ثانی» از مفاخر ایران در علوم مختلف ـ از موسیقی و کیمیا تا حکمت و منطق ـ است.

او در سال 950 میلادی در منطقه «فاراب» خراسان بزرگ ـ که امروز جزء قزاقستان است ـ به دنیا آمد. به همین جهت، قزاق‌ها او را منتسب به خود می‌دانند. از سوی دیگر، ترک‌ها مدعی هستند فارابی به زبان ترکی صحبت می‌کرده، بنابراین متعلق به آن‌هاست. از این رو، مردادماه امسال خانه‌موزه فارابی را با همکاری دانشگاه ملی فارابی قزاقستان و با حمایت شورای همکاری کشورهای ترک‌زبان، در استانبول ترکیه افتتاح کردند.

این اقدامات به مناسبت هزار و صد و پنجاهمین سالگرد تولد فارابی تدارک دیده شده و قرار است امسال (سال 2020 میلادی) توسط یونسکو جشن گرفته شود. در واقع، هر دوسال یک‌بار کشورها می‌توانند دو شخصیت برجسته خود را که سالروز تولد و وفات آنها در مضربی از عدد 50 است، به یونسکو معرفی کنند و گرامیداشت این شخصیت‌ها برگزار شود.

به گفته حجت‌الله ایوبی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران، دو شخصیت ابونصر فارابی و عطار نیشابوری برای معرفی به یونسکو به منظور درج در فهرست گرامی‌داشت انتخاب شدند که با موافقت یونسکو همراه شد.

ایوبی دهم آذرماه امسال گفته: «برنامه‌های متنوعی در بزرگداشت ابونصر فارابی و عطار نیشابوری در دست خواهد بود که به‌زودی اعلام می‌شود.» این در حالی است که با گذشت حدود دو ماه از این موضوع، هنوز برنامه خاصی اعلام نشده است!

عبدالمهدی مستکین، مدیر بخش فرهنگ کمیسیون یونسکو هم گفته است: «به زودی و طی یک نشست خبری قرار است روند ثبت ابونصر فارابی و عطار نیشابوری در فهرست گرامی‌داشت کمیسیون ملی یونسکو تشریح شود؛ چرا که دو اتفاق بزرگ است که سرانجام محقق شد و نام این دو بزرگ برجسته در سطح جهانی بنام ایران زمین به ثبت رسید.»

در حالی که مسئولان ایرانی در پی تشریح روند ثبت عطار و فارابی هستند، قزاقستان و ترکیه به عنوان مدعیان جدی مصادره فارابی از ماه‌ها قبل وارد عمل شده‌اند. در تازه‌ترین اقدام پس از راه‌اندازی خانه‌موزه فارابی در ترکیه، حالا کانال تلویزیونی ملی «قزاقستان» مستندی تحت عنوان «چراغ راه تمدن» تولید کرده است.

فیلمبرداری این مستند که 5 ماه به طول انجامیده، از شهر اترار (فاراب) آغاز شده و در شهرهای قاهره و دمشق ادامه یافته است.

«دارخان ابدیک» سازنده مستند «چراغ راه تمدن» در این باره گفته است: فارابی در سرزمین قزاقستان به دنیا آمد و بنیانگذار فلسفه کل جهان عرب است. در حالی که اطلاعاتی در باره زندگی‌نامه وی اندک است، میراث معنوی فارابی مانند دریا بی‌پایان است. این مستند به این پرسش پاسخ می‌دهد که چرا فارابی وقتی به سن بلوغ رسید، کشور خود را ترک کرد و به شهر بغداد مهاجرت کرد؟

او بدون اشاره به نام ایران، مرتباً از کشورهای عربی نام برده و تأکید کرده است: متاسفانه آثار فارابی که در شهر اترار (فاراب) نوشته شده است، همراه با تمدن ترکستان از بین رفت، اما اکثر آثار او در کشورهای عربی حفظ شده است.

در اولین واحد پول قزاقستان (تنگه) تصویر فارابی آمده است اما ما هنوز نمی‌توانیم آثار فارابی را به طور کامل به زبان قزاقی ترجمه کنیم. برگرداندن آثار فارابی به قزاقستان وظیفه ما است. (عکس فارابی در سال 2011 در سکه‌های یادبود بانک مرکزی این کشور هم نقش بسته است)

به نظر می‌رسد نهادهای مرتبط در کشورمان از جمله یونسکو و همچنین بنیاد سینمایی فارابی ـ که نام این دانشمند بزرگ ایرانی را یدک می‌کشد ـ باید تلاش‌های بیشتری در شناساندن «معلم ثانی» به ایرانیان داشته باشند.

منبع: فارس