توصیه‌ای که یدالله ثمره به‌جا گذاشت و رفت

اعتمادآنلاین| یدالله ثمره (متولد سال 1311 در کرمان) از چهره‌های برجسته‌ زبان‌شناسی، استاد بازنشسته دانشگاه تهران، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و اولین رییس انجمن زبان‌شناسی ایران بود. تخصص او در حوزه آواشناسی و واج‌شناسی بود و چندین کتاب در زمینه آموزش زبان فارسی تألیف کرده‌ است. یکی از برجسته‌ترین آثار ثمره، کتاب «آواشناسی زبان فارسی» است. همچنین «دریچه‌ای به زبان فارسی»، «راهنمای تدریس زبان فارسی» که اکنون به چند زبان ترجمه شده‌ است، ترجمه «نظام آوایی زبان» و ... از دیگر آثار او هستند.

مصطفی عاصی که اکنون رییس انجمن زبان‌شناسی ایران است و از شاگردان ثمره در نخستین کلاس‌های درس او در دانشگاه تهران بوده‌ است در گفت‌وگو با ایسنا، درباره خدمات این زبان‌شناس پیشکسوت به زبان فارسی می‌گوید: استاد ثمره بسیار به آینده زبان فارسی علاقه‌مند بودند، اصلا فکر و ذکرشان همین بود و بسیار در این زمینه کار کرده بودند. اگر به پیشینه پژوهشی ایشان نگاه کنیم، می‌بینیم که فقط در جهت شناخت و توصیف زبان فارسی کار کرده‌اند.

او می‌افزاید: ایشان در حوزه زبان‌شناسی و ادبیات تا آخرین روزهای تدریس‌ با ما همکاری داشت و در این زمینه با علاقه کار می‌کرد و همیشه حرفش این بود که تا آن‌جا که ممکن است، برای تقویت و گسترش زبان فارسی فعالیت کنیم، چون این سرمایه فرهنگی مشترک برای همه ایرانیان است و همه باید قدرش را بدانیم.

عاصی همچنین درباره تاثیر حضور یدالله ثمره در انجمن زبان‌شناسی اظهار می‌کند: یدالله ثمره به عنوان یکی از پیشکسوتان و استادان تراز اول زبان‌شناسی ایران مورد احترام همه بودند و به همین دلیل به عنوان نخستین رییس انجمن زبان‌شناسی ایران انتخاب شدند و با علاقه این کار را انجام می‌دادند و خیلی به فعالیت‌ها و آینده انجمن امیدوار بودند.

این زبان‌شناس در ادامه درباره نقش یدالله ثمره در عرصه زبان‌شناسی بیان می‌کند: تصورم این است به دلیل تخصصی که ایشان در زمینه آواشناسی و واج‌شناسی به واسطه تحصیلات‌شان در انگلستان پیدا کرد و اولین کتابی که با عنوان «آواشناسی زبان فارسی» تالیف کرد که چند بار هم تجدید چاپ شده و کتاب مرجع است، در این عرصه تاثیر بسیار زیادی داشت و هنوز این کتابش در مجامع علمی مورد استفاده است. استاد ثمره اولین گام را در جهت توصیف آوایی زبان فارسی برداشت و نظراتش هم کاملا مستدل و مورد استناد است.

او همچنین با بیان این‌که کلاس‌های درس یدالله ثمره بسیار پرشور و به گرمی برگزار می‌شد می‌گوید: ایشان به جز شخصیت و منش علمی، خصوصیات اخلاقی بسیار برجسته‌ای داشت و از این نظر هم همیشه مورد احترام و علاقه دانشجویان‌شان بود.

مصطفی عاصی می‌افزاید: ما همیشه در همه مجامع علمی، همایش‌ها و هم‌اندیشی‌ها که نیاز به اظهارنظر صاحب‌نظران در این زمینه داشتیم از استاد ثمره دعوت می‌کردیم و ایشان هم با علاقه تشریف می‌آورد و حضورش به جمع گرمی می‌داد و همه انگیزه پیدا می‌کرد و جایش در این مجامع خالی خواهد ماند.

یدالله ثمره در مقدمه کتاب «آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوایی هجاها» (چاپ پنجم- ویرایش دوم در سال 78) که توسط مرکز نشر دانشگاهی منتشر شده، نوشته است:

زبان‌شناسی یکی از علوم تجربی است، زیرا ماده مورد مطالعه آن یعنی زبان، قابل درک و تجزیه به وسیله حواس است. گفتار را می‌شنویم، حرکات و فعالیت‌های اندام‌های گفتار را مستقیما و یا به‌طور غیرمستقیم می‌بینیم، مفاهیم و معانی گفتار را درک می‌کنیم و خط را که شکل نوشتاری زبان است می‌بینیم و می‌خوانیم.

در بین رشته‌های گوناگون زبان‌شناسی، آواشناسی بیش از همه جنبه تجربی دارد، زیرا زمینه کار آن مطالعه و توصیف صداهای زبان است، یعنی پدیده‌هایی که وجود خارجی محسوس دارند.

منبع: ایسنا