انتشار سندی درباره طیب‌ حاج‌رضایی که یک گره تاریخی را باز کرد

اعتمادآنلاین| کتاب «لوطی انقلابی» به قلم محمد جعفربگلو، با هدف واکاوی حیات سیاسی و اجتماعی شهید طیب حاج‌رضایی به تازگی از سوی انتشارات سوره مهر وارد بازار کتاب شده است.

محمد قبادی، مدیر گروه پژوهش‌های انقلاب اسلامی حوزه هنری درباره زمینه‌ها و فرآیند تولید این اثر گفت: تحقیق درباره زندگی و زمانه شهید طیب حاج‌رضایی یکی از طرح‌های دفتر ادبیات انقلاب اسلامی در سال 94 بود. همان سال آقای جعفربگلو که پیش از این پژوهش و تحقیق درباره زندگی طیب را شروع کرده بود، اجرای طرح را برعهده گرفت.

وی درباره منابع این پژوهش عنوان کرد: محقق ضمن مراجعه به اسناد، مطبوعات، روایت‌ها و خاطرات، با خانواده شهید طیب و مشخصاً با مرحوم بیژن حاج‌محمدرضا (فرزند طیب) ارتباط برقرار کرد و یکی از منابع این کتاب خاطرات فرزند شهید حاج‌رضایی بود.

قبادی با بیان اینکه «لوطی انقلابی» اثری توصیفی - تحلیلی درباره شهید طیب حاج‌رضایی است یادآور شد: این کتاب توصیف صرف از رویدادها نیست بلکه نویسنده تحلیل‌ را نیز چاشنی کار کرده تا یک روایت جامع به مخاطب ارائه بدهد.

مدیر گروه پژوهش‌های انقلاب اسلامی حوزه هنری ادامه داد: یکی از مهم‌ترین مباحث در حیات سیاسی طیب حاج‌رضایی، بحث تغییر رویکرد اوست، به‌طوری‌که یک دهه بعد از کودتای 28 مرداد 32 او را در صحنه‌ قیام 15 خرداد 42 و در تقابل با رژیم پهلوی می‌بینیم. در کتاب «لوطی انقلابی» به خوبی این تغییر مسیر و یا به تعبیر ساواک «تغییر لحن» طیب تبیین شده است.

به گفته قبادی در این کتاب اسناد تازه‌ای نیز درباره شهید طیب حاج‌رضایی منتشر شده است که می‌تواند به بسیاری از ابهامات تاریخی درباره طیب حاج‌رضایی پاسخ دهد.

بر اساس همین گزارش یکی از مهم‌ترین اسناد کتاب «لوطی انقلابی»، مربوط به پرونده قتلی است که طیب در اوایل دهه 20 گرفتار آن بود. او در حالی‌ که بیش از 31 سال نداشت، به اتهام قتل یکی از اشرار تهران تحت تعقیب قرار گرفت و محاکمه شد. با انتشار سندی در کتاب «لوطی انقلابی»، گره تاریخی درباره آن اتهام باز شده است. در بخشی از کتاب در این‌باره می‌خوانیم:

«هنوز بیش از 9 روز از نوروز سال 1322 نگذشته بود که طیب حاج‌رضایی به جرم قتل یکی از اشرار تهران به نام «محمد مشهدی عبدالرحمن» معروف به «محمد پررو» تحت تعقیب قرار گرفته و دستگیر شد. گفته می‌شد مقتول ساعاتی پیش از مرگ، با طیب درگیری لفظی داشته است.

طیب در بازجویی‌های خود ماجرای درگیری با محمد پررو را این‌گونه روایت می‌کند: «من بودم و شاطر مصطفی و آن سه نفر زن که از شاه‌ عبدالعظیم می‌آمدیم. تو راه برخوردیم به محمد و محسن و حاجی علی حسین و عباس و مرتضی سینه کفتری. من تعارف کردم آمدیم خانه... تا این‌ها نشستند... محمد با من جر و بحث کرد. من دیدم دست کردند توی جیبشان دشنه کشیدند؛ گفتم اینجا جای این حرف‌ها نیست و زن من آبستن است.

از خانه بیرونشان کردم. وقتی بیرون کردم، محمد با دشنه پرت کرد به محسن و محسن فرار کرد... من به شاطر مصطفی گفتم بابا اینها عادت همیشگی‌شان است؛ بیا برویم. رفتیم. صبح که آمدم منزل، مادرم گفت می‌گویند پسره [محمد پررو] دیشب خودش را با چاقو زده و مرده است.»

گرچه در دادگاه اول، طیب به عنوان قاتل محمد شناخته شد، اما از آنجا که حکم صادره قابلیت تجدید نظر داشت، دادگاه تجدید نظر، وی را به جرم دست داشتن در مرگ محمد پررو - نه به عنوان قاتل وی - به پنج سال حبس با اعمال شاقه محکوم کرد.

موضوع از آن قرار بود که محمد مشهدی عبدالرحمن که پیش از آن واقعه نیز سابقه خودزنی داشت، به دلیل مصرف بیش از حد الکل گرفتار جنون شده، با ضربات چاقو خود را مضروب ساخته و قبل از رسیدن به بیمارستان جان خود را از دست داد.

شاید مهم‌ترین دلیل مبنی بر خودزنی وی و رفع اتهام از طیب، شهادت خانواده محمد مشهدی عبدالرحمن بود. به استناد اسناد، مادر و خواهر مقتول در تاریخ 29 اسفند 1322 با حضور در اداره دادگستری اعتراف کردند که محمد به دلیل «خودزنی» کشته شده است.

چنانچه در اسناد آمده است، مادر و خواهر محمد «اقرار نمودند شکایتی که سابقاً راجع به مرحوم محمد مشهدی عبدالرحمن، پسر و برادر خود در دادگاه نظامی تهران نموده [بودند] پس از تحقیقات معلوم شد که مرحوم مزبور خود را مجروح [کرده] و فوت نموده است و هیچ‌کسی در این قضیه دخالتی نداشته و از هیچ‌کس شکایتی نداریم.

بدین‌ وسیله شکایت خود را مسترد و تقاضای منع تعقیب آقای طیب حاج‌ محمدرضا که متهم در قتل نامبرده می‌باشد داریم.» و بدین ترتیب طیب از اتهام قتل تبرئه شد.»

منبع: تسنیم