گفتوگو با کیوان ساکت، فریده مقدم و امید نیک‌بین به بهانه انتشار آلبوم «شیهه‌های رهایی»
حذف اجباری کالای هنری
کیوان ساکت گفت: شرایط اقتصادی کشور به دلایل مختلف و آشکار دشوار شده و مردم به‌ناچار اولین چیزی که از سبد خرید خود حذف می‌کنند، کالای فرهنگی است.
اعتمادآنلاین| کیوان ساکت، فریده مقدم و امید نیک‌بین در اولین همکاری سه‌جانبه خود آلبوم «شیهه‌های رهایی» را اواخر مهر در حالی روانه بازار می‌کنند که نه‌تنها دنیای موسیقی، بلکه تمام دنیا در چنبره ویروس کرونا گرفتار شده است.
شاید در نگاه اول شرایط فعلی برای انتشار یک آلبوم موسیقی چندان خوشایند یک گروه حرفه‌ای نباشد اما به نظر می‌رسد فضای سنگین حال حاضر جامعه تشنه‌تر از هر زمان دیگر مشتاق شنیدن اثری پراحساس و گیراست؛ کیوان ساکت آهنگ‌ساز، فریده مقدم شاعر و امید نیک‌بین تنظیم‌کننده در گفت‌وگوی پیش‌رو داستان آفرینش «شیهه‌های رهایی» را برای خوانندگان روایت می‌کنند.
*آقای ساکت شما به‌عنوان یک آهنگ‌ساز باتجربه همیشه در انتخاب شعر وسواس دارید؛ ترانه «شیهه‌های رهایی» چه ویژگی‌ای داشت که برای این آلبوم انتخاب شد؟
دو گونه برخورد با شعر در کار آهنگ‌سازی وجود دارد؛ گاهی می‌خواهیم برای یک شعر آهنگ بسازیم که در این حوزه باید وزن و گویش واژه‌های استفاده‌شده در شعر با آهنگ همسو باشد؛ گاهی هم می‌خواهیم از شعر برای خلق یک اثر الهام بگیریم؛ در «شیهه‌های رهایی» شعر، منبع الهام بود؛ آغاز کار از اینجا بود که چندی پیش از طریق یکی از دوستانم به نام مازیار رضاخانی با شعرهای خانم مقدم آشنا شدم و در ادامه با ملاقات با ایشان، در همان جلسات اولیه متوجه ذوق شعری ایشان شدم؛ خانم مقدم جدا از استعداد سرودن شعر، روحیه بسیار لطیف و آرام‌بخشی دارند و در ادامه این آشنایی پیشنهاد داده شد تا برای این شعرها ملودی ساخته شود.
جالب است بگویم که چنین کاری معمولا پس از چندین جلسه انجام میشود اما به حدی فضای همکاری گرم و گیرا بود که همه کارها در همان یک جلسه انجام شد.
به‌دلیل تفاوت در فضای اشعار، دستگاه‌های مختلفی اعم از ماهور، نوا، دشتی و شور نواخته شد و در نهایت خروجی کار یک آلبوم بی‌کلام و یک آلبوم با دکلمه خانم مقدم بود که تفاوت چشمگیری با کارهای قبلی من داشت. آنچه مسلم است این است که قرار نبود من برای اشعار خانم مقدم آهنگی بسازم، بلکه قرار بود از بین سروده‌های ایشان چند شعر را انتخاب کنم و براساس شعری که به روحیه‌ام نزدیک‌تر است، فضایی را برای اجرا طراحی کنم که احساس واژه در آن نمود پیدا کند.
*نوآوری و خلاقیت معمولا با نام شما مترادف است؛ فکر می‌کنید تا چه اندازه آلبوم «شیهه‌های رهایی» از این خلاقیت بهره برده است؟
بافت کار «شیهه‌های رهایی» با کارهای قبلی‌ای که ساخته‌ام متفاوت است؛ پیش از این دو تجربه مشابه دیگر هم داشته‌ام که یکی از آنها آلبوم قاصدک است که شامل هفت شعر از هفت شاعر بلندپایه معاصر است که خانم ژاله صادقیان آنها را دکلمه کرد؛ این کار هم از اول تا میکس کار با سرعت و هیجان بالایی شکل گرفت و نتیجه کار آلبوم درخشانی بود که با استقبال خوبی هم مواجه شد.
*معیار موفقیت یک آلبوم را می‌توان با حجم فروش، استقبال و رضایت مخاطبان سنجید؛ فکر می‌کنید «شیهه‌های رهایی» آلبوم موفقی خواهد بود؟
من با این روش سنجش مخالفم؛ ما با طیفی از شنوندگان روبه‌رو هستیم که از نوک قله هرم تا قاعده آن را در بر می‌گیرند که ممکن است بخش قابل‌توجهی از جامعه آماری شما، شنونده کارهایی از این دست نباشند؛ فکر می‌کنم مخاطب «شیهه‌های رهایی» مخاطبی عمیق خواهد بود که علاقه‌مند به موسیقی است که نیازمند تفکر و تمرکز بوده و متأسفانه این طیف از مخاطبان ما در کفه سبک ترازو قرار دارند و از طرفی به‌دلیل نبود کپی‌رایت نمی‌توان حجم فروش را هم معیار استقبال از آلبوم دانست؛ تا زمانی که چنین شرایطی بر بازار موسیقی حاکم است، نه‌تنها آسیب‌های اقتصادی بر بدنه جامعه هنری ادامه‌دار است، بلکه نمی‌توان تحلیل درستی از جامعه مخاطبان ارائه کرد و نکته دیگر اینکه هنرمندان برای جبران این خسران ناچارند سرعت تولید خود را بالا ببرند که شوربختانه همین اتفاق مستقیم بر کیفیت آثار هنری در حوزه موسیقی تأثیر می‌گذارد و امروز این معضل باعث شیوع کپی‌برداری صرف از آثار قوی خوانندگان کشورهای همسایه مانند ترکیه میشود و این وضعیت به‌مثابه درجا‌زدن موسیقی کشور است.
*هم‌زمانی انتشار آلبوم «شیهه‌های رهایی» را با اوج بحران کرونا بر سطح استقبال مخاطبان چطور ارزیابی می‌کنید؟
دنیا در شرایط ویژه‌ای قرار دارد؛ کرونا تمام مناسبات اقتصادی جهان را به هم ریخته و از سوی دیگر امروز فروش فیزیکی آلبوم‌های موسیقی معنای خود را تا حد زیادی از دست داده و همان‌طور‌که اشاره شد، بستر لازم برای فروش اینترنتی امن و قانونی در کشور وجود ندارد؛ امید هنرمندان عرصه موسیقی به افرادی است که حقوق انسانی مؤلف و نوازنده را محترم می‌شمارند و مخاطبان واقعی ما همین قشر هستند.
*شرایط اجتماعی و اقتصادی کشور هم بی‌تردید بر کار شما مؤثر است؛ «شیهه‌های رهایی» از این منظر نیز در شرایطی سخت وارد بازار میشود؛ با توجه به تأثیر متقابل شرایط جامعه بر هنر، آیا این آلبوم پیامی برای مردم دارد؟
همین‌طور است؛ شرایط اقتصادی کشور به دلایل مختلف و آشکار دشوار شده و مردم به‌ناچار اولین چیزی که از سبد خرید خود حذف می‌کنند، کالای فرهنگی است؛ این حذف اجباری کالای هنری را نمی‌توان به حساب بی‌توجهی و عدم استقبال مردم گذاشت؛ در این موقعیت خاص هدف ما به‌هیچ‌عنوان کسب درآمد نبوده بلکه من و خانم مقدم تلاش داریم با ارائه این آلبوم متفاوت به جامعه، لحظاتی آرام‌بخش را به مردم خسته و مضطرب هدیه کنیم. آنچه به گمان من و همه کسانی که به هنر راستین معتقدند، می‌تواند انسان گم‌گشته و در حال سقوط را از ورطه هلاک نجات دهد، چیزی نیست جز هنر و در یکی از بلندترین قله‌های آن یعنی هنر ناب موسیقی.
*خانم مقدم، باب آشنایی شما با کیوان ساکت از کجا باز شد؟
کارهای استاد ساکت را بسیار دوست دارم، به‌ویژه قطعه «خاطره» یکی از آهنگ‌های مورد علاقه من است که توسط ایشان ساخته شده؛ این آهنگ به حدی زیبا و دلنواز بود که تصمیم گرفتم در منزل و به‌صورت کاملا آماتور، شعری از استاد شفیعی‌کدکنی، به نام گفتوگو را روی آن دکلمه و ضبط کنم؛ نتیجه کار به‌علاوه تعدادی از شعرهای من به‌طور اتفاقی توسط دوست مشترکی به دست استاد ساکت رسید و مورد استقبال ایشان قرار گرفت. در نهایت به لطف آقای ساکت، ملودی برای این شعرها ساخته شد که به‌شدت من را کاملا تحت تأثیر نواخته‌های استاد قرار داد؛ این باعث مصمم‌شدن برای ادامه همکاری شد، این‌طور بود که «شیهه‌های رهایی» ساخته شد؛ خوشبختانه نتیجه کار بسیار عالی بود؛ ملودی‌ها چنان بر قامت اشعار نشست که گویی آقای ساکت، خود آنها را سروده است. استاد ساکت هنرمندی اصیل و از خانواده‌ای فرهنگ‌دوست هستند که همکاری با ایشان در فضای کمبود نفس غنیمتی بود که بهره‌مند شدم تا نفسی را در این مجال تازه کنم.
*با توجه به کم‌کار‌بودن شما درسال‌های گذشته، فکر می‌کنید فعالیت ادبی و هنری شما در قالب همکاری با آهنگ‌سازان مطرحی مانند آقای ساکت ادامه‌دار خواهد بود؟
من در حوزه داستان کوتاه، رمان، نمایش‌نامه و شعر فعالیت داشته و دارم؛ اولین غزل را در 11سالگی و در بحبوحه جنگ سرودم و در دهه 80 مجموعه داستان «شهر گورگن» را منتشر کردم؛ واقعیت این است که برون‌داد نویسندگان و شعرا در هر دوره تاریخی تابعی از شرایط اجتماعی آن دوره زمانی است؛ منتشرنشدن آثار یک نویسنده به‌معنای نداشتن اثر نیست، بلکه بستگی به ترجیح نویسنده نسبت به زمان مناسب‌تر برای ارائه دارد. در واقع این نویسنده و شاعر است که تصمیم می‌گیرد در چه شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی‌ای اثر خود را به مخاطبان و جامعه هدف آن اثر عرضه کند. از سویی وسواس در ویرایش‌های مکرر یک کار عمدتا باعث انتشار آثار خوب در سنین بالاتر بر اثر پختگی بیشتر در تفکر و نگرش میشود، فکر می‌کنم احتمالا به نقطه‌ای رسیده‌ام که توانمندی و پختگی عرضه را داشته باشم.
تأکید می‌کنم که توانمندی عرضه، تنها توانمندی علمی و ادبی هنرمند نیست بلکه توانمندی مواجهه با مسائل جانبی و حواشی مختلفی است که در جامعه در برابر هنرمند قرار دارد. جامعه هنری، جامعه مخاطبان، ناشران و محیط اقتصادی نقش مؤثری در تصمیم‌گیری برای حضورداشتن یا حضورنداشتن هنرمندان در بازار هنر دارند. یکی از محرک‌های اصلی من برای ادامه حضور در این مسیر، شخص آقای ساکت بود؛ بی‌تردید استاد کیوان ساکت، برای همکاری‌های آتی یک انتخاب برتر هستند. امیدوارم ایشان افتخار این همراهی دوباره را به من بدهند.
*از شعر «شیهه‌های رهایی» و روند انتشار آثارتان بگویید.
سه مجموعه شعر آماده انتشار سروده‌ام؛ «شیهه‌های رهایی» یکی از شعرهای مجموعه شعری به نام «زمان بی‌انتها» یا «زروان» است که در سال 81 سروده شد؛ جالب است بدانید اشعار هر سه مجموعه عمدتا در اوزان نیمایی سروده شده‌اند و استاد ساکت با خلاقیت خود موسیقی تأثیرگذاری برای این اشعار نواختند، البته در نهایت آلبوم «شیهه‌های رهایی» توسط آقای «نیک‌بین»، تنظیم‌کننده و آهنگ‌ساز بخش الکترونیک و سازهای مدرن این آلبوم، در هشت آهنگ تقسیم‌بندی شد.
دو مجموعه شعر دیگر به نام‌های «عبور» و «ماه من» در مسیر انتشار هستند که سعی داریم بخش‌هایی از این آثار توسط استاد ساکت البته در صورت موافقت ایشان در آینده نزدیک به‌صورت آلبوم‌های ویژه‌ای به جامعه هنری کشور عرضه شود؛ البته در همین‌جا باید اشاره کنم که آلبوم دیگری به نام «برف» نیز هم‌زمان با آلبوم «شیهه‌های رهایی» تهیه شد که با توجه به نام آلبوم ترجیح داده شد در ابتدای زمستان عرضه شود تا کام دوستداران هنر موسیقی اصیل ایرانی با نواخته‌های استاد ساکت آرام‌آرام شیرین شود. این خبر را به مخاطبان می‌دهم که کار بعدی، فضای عاشقانه‌ای دارد و تلاش خواهد شد این کار برای مخاطب گرفتار در چنبره نابسامانی‌های روزگار قدری التیام‌بخش باشد.
*آقای نیک‌بین دلیل تفاوت «شیهه‌های رهایی» با سایر آلبوم‌های مشابه از نظر شما چیست؟
شعر، تکنیک ضبط و دکلماسیون از عناصری است که «شیهه‌های رهایی» را به کاری متفاوت تبدیل کرده است؛ من در تکنیک ضبط این آلبوم روشی را به کار برده‌ام که صدا به‌جای اینکه از پرسپکتیو معمولی اتاق یا سالن کنسرت برخوردار باشد، در فضایی اجرا شود که خود شعر حضور دارد؛ در آلبوم «شیهه‌های رهایی»، در بخش اول، صدای سازهای ضربه‌ای با وجود اینکه عمدتا سازهایی کلاسیک هستند، شما را به خانقاه می‌برد و حسی سماع‌گونه به شنونده می‌دهد. با این تکنیک و استفاده از افکت جمع خانه حس می‌کنید که گوینده زیر یک گنبد ایستاده و دکلمه می‌کند. به‌هرحال این روش‌ها، تخصصی است و شاید شنونده معمولی متوجه آن نشود و تنها حس متفاوتی را درک کند که برایش تازگی دارد؛ در واقع اگر کسی این کار را گوش می‌دهد و لذت می‌برد، به‌دلیل کاربرد تکنیک‌های ویژه است.
* ارزیابی شما از همکاری با آقای ساکت در این آلبوم چیست؟ آیا ترکیب دو سبک متفاوت خروجی مورد انتظار شما را داشت؟
این آلبوم در بخشی که من انجام داده‌ام، کاری مینی‌مال است که براساس تکرار واریاسیون شکل گرفته و در بخشی که آقای ساکت کار کرده‌اند کاملا سنتی براساس ملودی، دستگاه‌ها و ردیف‌های ایرانی است که این دو سبک هم‌نشینی خارق‌العاده‌ای داشته‌اند؛ این تقابل بین موسیقی مینی‌مالیستی و موسیقی سنتی ایرانی و همراهی پیانوی آقای بهنام ابوالقاسم، شما را در مثلت عقل و منطق، احساس و عشق و درد و رنج قرار می‌دهد و این تجربه ملموس از طریق روش‌های تکنیکی در میکس، صدابرداری و آهنگ‌سازی الکترونیک حاصل شده و امیدوارم مورد پسند مخاطبان قرار بگیرد.
منبع: روزنامه شرق
دیدگاه تان را بنویسید