مداخله‌های قبلی بنیاد فارابی که به شکل غیرطبیعی انجام می‌شد دیگر وجود ندارد / نتیجه دخالت در کار فیلمساز، سفارشی‌سازی می‌شود / بعد از جشنواره شاهد اکران آنلاین فیلم‌های کودک و نوجوان خواهیم بود

اعتمادآنلاین| سحر آزاد- اولین جشنواره آنلاین سینمایی کشور در روزهای کرونایی با سی‌وسومین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان رقم خورد. این جشنواره از 27 مهر تا 2 آبان به شکل مجازی با نمایش 107 فیلم‌ منتخب در سه پلتفرم «فیلیمو»، «نماوا» و «تیوا» از ساعت 10 صبح تا 22 برگزار شد.

علیرضا تابش، مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی و دبیر سی‌وسومین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان می‌گوید، بعد از جشنواره می‌توانیم شاهد اکران آنلاین فیلم‌های کودک و نوجوان هم باشیم؛ اکرانی که شاید بتواند دغدغه بسیاری از سازندگان فیلم‌های کودکان و نوجوانان را برطرف کند.

تابش همچنین از رشد 20 درصدی تولیدات سینمای کودک در جشنواره امسال خبر داد و گفت که دلیل آن تغییر عملکرد بنیاد فارابی از تصدی‌گری به سمت تسهیل‌گری بوده است. با او درباره این دوره از جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان صحبت کردیم:

*تجربه برگزاری آنلاین جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان چگونه بود؟ آیا با برنامه‌هایی که پیش از شروع جشنواره در نظر داشتید، مطابقت داشت و فکر می‌کنید این شیوه می‌تواند راهی برای رویدادهای دیگر از جمله جشنواره فیلم فجر باشد؟

به هر حال برپایی جشنواره به صورت گذشته را به دلیل شرایط کرونا نمی‌توانستیم داشته باشیم. شرایط کرونا پیش‌بینی‌پذیری را تا حدود زیادی منتفی کرده است؛ یعنی نمی‌شود پیش‌بینی کرد یک ماه یا سه ماه دیگر شرایط کرونا در کشور ما چگونه است، هر چند جهان نیز درگیر این موضوع است.

جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان در کشور و منطقه ما جزو مهم‌ترین جشنواره‌های سینمایی است که کلیه آثار مرتبط با کودکان و نوجوانان اعم از وب‌سری، فیلم کوتاه، پویانمایی، تله‌فیلم‌ها، فیلم‌های سنیمایی و... را شامل می‌شود و آینه‌ای از یک سال تلاش هنرمندان است تا ببینیم چه فرایندی را برای رسیدن سینمای کودک به اینجا طی کرده‌اند.

از این جهت بررسی‌ها و گفت‌وشنودها به اینجا ختم شد که شورای برنامه‌ریزی جشنواره، برگزاری آنلاین آن را تصویب کرد. پس ما به نوعی در شرایط تنگناهای کرونایی متوقف نشدیم و توانستیم از بن‌بستی که به وجود آمده خارج شویم.

این رخداد جدید که در عرصه جشنواره‌های سینمایی به صورت مجازی اتفاق افتاد، سخت و دشوار بود و به جلسات هم‌اندیشی با مدیران جشنواره نیاز بود تا این سناریو برای همکاران‌مان درست و دقیق شکل بگیرد. در واقع، چند ماه تلاش کردیم تا به یک مفاهمه بین‌الاذهانی برسیم که اساساً معنای جشنواره‌های سنتی و فیزیکی چیست و حالا جشنواره‌های آنلاین و مجازی چه تغییراتی را باید تجربه کنند.

*در این زمینه از تجربه‌ چند ماهه اخیر جشنواره‌های دیگر هم استفاده کردید؟

از فرودین امسال جمع‌بندی تحولاتی را که در عرصه بین‌الملل روی می‌داد، آغاز کردیم که یک دستاورد برای ما بود. حتی همین الان هم همکارانم برای رصد اتفاقات در جشنواره‌های مهم سینمایی، اطلاعات را به‌روزرسانی می‌کنند.

در کنار این پایش جهانی، جلسات متنوعی را با بخش خصوصی، سامانه‌های نمایش فیلم، سازمان سینمایی، هنرمندان و مدیران برگزاری جشنواره برگزار کردیم. ده‌ها جلسه مفصل برپا شد تا هدف‌مان را از برگزاری آنلاین تعریف کنیم. به همین دلیل تصورم این است که خیلی‌ها از بیرون، آن هم در روزهای ابتدایی که می‌گفتیم «جشنواره مجازی»، تصور دقیق و روشنی از این عبارت نداشتند، اما الان می‌توانند ارزیابی دقیق‌تری از نحوه رویایی ما با این واقعیت داشته باشند.

به نظرم با برگزاری جشنواره آنلاین کودک، برای ورود آثار سینمایی به رسانه‌های جدید یک تجربه متفاوت را پشت سر گذاشتیم که این تجربه نیازمند بررسی‌های بیشتر است. البته ضعف‌ها و فراز و فرودهایی داریم، اما ناگزیر بودیم چرا که تجربه اول بود.

جشنواره‌های بعدی می‌توانند تکمیل‌کننده‌تر باشند و ضعف‌های ما را به قدرت تبدیل کنند. برای اولین‌بار مفهوم جشنواره، مخاطب و داوری مردمی دگرگون شد. تصور ما پیش از این از داوری کودکان و نوجوانان این بود که کودکان در یک اتاق می‌نشینند و فیلم‌ها را می‌بینند و داوری می‌کنند، اما الان همین کار به گستره کشور تغییر کرده است و آرا از کل کشور واصل می‌شود.

*از نظر مخاطب چه دگرگونی‌ای ایجاد شده است؟

شعار جشنواره «هر خانه یک سینما، هر کودک یک داور» خیلی هوشمندانه انتخاب شد. کلمه «خانه» تاکید می‌کند که کرونا وجود دارد و باید در خانه ماند. عبارت بعدی به حوزه سرگرمی و سینما تاکید می‌کند؛ یعنی در خانه نشستن، فیلم دیدن و اینکه هر کودک یا مخاطب جشنواره می‌تواند یک داور هم باشد.

مخاطبان از میان 107 عنوان فیلمی که روی سه پلتفرم بارگذاری کرده‌ایم، می‌توانند هر روز بعد از تماشای فیلم‌ها، نظرات خود را ثبت کنند و این اتفاق خوشبختانه در همه استان‌ها افتاده است. این موضوع محقق نمی‌شد جز چند ماه کار مستمر و فشرده همکاران ما در دبیرخانه جشنواره و بقیه بخش‌ها.

*شما در نشست خبری جشنواره به این موضوع اشاره کردید که تمامی فیلم‌های جشنواره دوره قبل به جز یکی اکران شدند. با توجه به اینکه وضعیت اکران سینمای کودک یکی از دغدغه‌های مهم فعالان این حوزه است، در حال حاضر وضعیت چطور است و چه چشم‌اندازی را برای نمایش فیلم‌های کودک در نظر دارید؟

ما اکران پیش از کرونا را توضیح داده‌ایم؛ یعنی پارسال برای تمام فیلم‌هایی که در جشنواره حضور داشتند، فرصتی را با کمک شورای صنفی ایجاد کردیم تا این فیلم‌ها اکران شوند و 9 فیلم سینمایی کودک و نوجوان از سبد اکران کل کشور نمایش داده شد.

ببینید سبد اکران کل کشور در ناوگان سینمایی ایران خیلی محدود است، چون تعداد سینماهایمان خیلی کم است، اما موفق شدیم سال گذشته برای 9 فیلم کودک سازماندهی کنیم تا اکران‌هایشان در سراسر کشور انجام شود. امسال هم به استقبال یک نوآوری رفتیم و جشنواره را آنلاین برگزار کردیم که طبعاً بعد از جشنواره شاهد اکران آنلاین فیلم‌های کودک و نوجوان خواهیم بود، چرا که اکران سینما نمی‌تواند متوقف شود.

چند سامانه نمایش فیلم که در کشور هستند می‌توانند با مذاکراتی که با صاحبان فیلم‌ها انجام می‌دهند، در مدت زمان مقرر خودشان، فیلم‌ها را اکران کنند. البته باید این توضیح را هم بدهم که زمان اکران فیلم‌ها به نظر صاحب فیلم بستگی دارد. برخی از صاحبان آثار فیلم‌هایشان را برای پخش جهانی می‌فرستند، قراردادهای خارجی دارند و دوست ندارند فیلم‌شان به این زودی‌ها در ایران اکران شود که این یک موضوع جداگانه است، اما اگر فیلمسازی بخواهد فیلمش را که دارای پروانه نمایش است، در سامانه‌های نمایش فیلم اکران کند ظرفیت آن در کشور ما وجود دارد.

معتقدیم بعد از برگزاری جشنواره آنلاین فیلم کودکان و نوجوانان راه برای اکران آنلاین فیلم‌های این ژانر باز می‌شود. طبعاً خود سامانه‌های نمایش فیلم در این مدت همت کردند و این تنوع فیلمی را که به آنها دادیم، بارگذاری کردند، هر چند فیلم‌ها تنها در مدت 6 روز جشنواره قابل تماشا بودند.

در گفت‌وگوهایی که با مدیران این سامانه‌ها در این یکی 2 ماه گذشته داشته‌ام، این خوش‌بینی را در آنها دیده‌ام که بعد از جشنواره می‌شود فیلم‌های بیشتری را تا پایان سال به صورت آنلاین، البته در توافق میان صاحبان فیلم و سامانه‌های پخش نمایشی، اکران کرد.

*اگر کرونا را نادیده بگیریم؛ مثلاً قبل از شیوع کرونا، وقتی فیلم‌های دوره قبل جشنواره نمایش داده شد، استقبال سینماداران چطور بود؟ آیا تمایل به نمایش فیلم‌های کودک در آنها بیشتر شده است؟

اساساً سالن‌های سینما تحت تاثیر کرونا ضربه سنگینی خوردند. بعد از عادی شدن فعالیت‌ها و سفید شدن وضعیت بعد از کرونا، قطعاً باید در نهادهای سینمایی یعنی صنوف و تشکل‌های تخصصی سینما فکری اساسی برای ترغیب مخاطب به منظور وارد شدن به سینما انجام دهیم. نهادهای سینمایی، صنوف، اتحادیه تهیه‌کنندگان، پخش‌کنندگان و... باید از طریق کارهای انگیزشی تلاش کنند به نوعی مخاطبان را با سالن‌های سینما آشتی دهند.

البته منظورم این نیست که مردم با سینما قهر کرده‌اند، اما یک نگرانی در جامعه وجود دارد که اگر مردم به فضای سربسته بروند ممکن است به کرونا مبتلا شوند. منظورم بُعد روانی قضیه است و این اعتمادسازی و انگیزش باید به وجود بیاید. طبعاً بخشی از سبد سینمای ایران نیز به سینمای کودک و نوجوان متعلق است.

اتفاقاً می‌توان برای فیلم‌های کودکان و نوجوانان برنامه‌های انگیزشی برای خانواده‌ها و بچه‌ها پیش‌بینی کرد تا در طول سال بتوانند در سالن‌ها، فیلم‌های مورد علاقه‌شان را ببینند. البته فراموش نکنیم سامانه‌های نمایش فیلم در کشور ما هم باید طبق ذائقه مخاطب نسل جدید، فیلم‌ها یا برنامه‌های جذاب‌تری برای بچه‌ها ترتیب دهند تا کودکان و نوجوانان بیشتر به تماشای آثار ایرانی ترغیب شوند.

تغییر روند تصدی‌گری به تسهیل‌گری

*شما در نشست خبری به رشد فزاینده تولیدات سینمای کودک از سوی بخش خصوصی اشاره کردید. در سال‌های اخیر ما شاهد دغدغه بسیاری از کارگردان‌ها برای جذب سرمایه و تولید فیلم کودک بوده‌ایم. چه اتفاقی افتاده که به گفته شما بخش خصوصی به سمت سینمای کودک آمده است؟

بخش خصوصی باید مزیت‌های اکران و دیده‌شدن اثرش در سطح جامعه را درک کند. کاری که ما کرده‌ایم، آن هم طبق برنامه‌ریزی‌هایی که در این مدت داشتیم، این بود که به تدریج نقش تصدی‌گری بنیاد فارابی را به نقش تسهیل‌گری تغییر دادیم. وقتی در کار فیلمساز و هنرمند دخالت کنی، نتیجه‌اش سفارشی‌سازی می‌شود که متاسفانه در حوزه سینمای کودک قبل از اینکه من مدیر فارابی شوم وجود داشت.

من شاهد آرشیو شدن بیش از 48 فیلم کودکان و نوجوانان در بنیاد فارابی بوده‌ام. این آثار فقط برای جشنواره ساخته شده بودند؛ یعنی سفارش دبیر جشنواره بودند. از سوی جشنواره مبلغی به افراد داده می‌شد، اثری ساخته می‌شد و بعد هم به آرشیو سپرده می‌شد. این فیلم‌ها در تلویزیون، در اکران و در شبکه نمایش خانگی نمایش داده نشده بود. ضمن اینکه در ساخت آنها ذائقه مخاطب در نظر گرفته نمی‌شد و صرفاً در دنیای بزرگسالی فیلمی با موضوع کودک می‌ساختند و به جشنواره می‌بردند.

به هر حال ما روند تصدی‌گری را چند سالی است که به سمت تسهیل‌گری تغییر داده‌ایم. دیگر مداخله‌های قبلی بنیاد فارابی که به شکل غیرارگانیک و غیرطبیعی انجام می‌داد، وجود ندارد و امیدواریم در عین حفظ ارزش‌های جامعه و کیفیت هنری آثار سینمایی، با آزادی و خلاقیت در فیلم‌های کودک و نوجوان بیش از پیش شاهد آثار بهتری باشیم.

البته همین اتفاق امسال در فیلم‌های ارسال‌شده به سی‌وسومین جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان دیده می‌شد. نسل پیشکسوت سینمای کودک و نوجوان در کنار جوانان هستند. آثار کارگردان‌های اول و دوم هم خوب بوده است و اینکه فیلمسازی کارش را با فیلم‌های کودک شروع کند برای ما قابل احترام است. ضمن اینکه امسال در مقایسه با سال قبل 20 درصد رشد اثر داشته‌ایم. از این جهت امیدوارم با برنامه‌ریزی‌هایی که انجام دادیم و درحال ترغیب فیلمسازان هستیم، سال آینده هم شاهد تنوع در میان کارگردانان، تکنیک‌ها و خود فیلم‌ها باشیم.