تاریخچه سیاسی دوبله در جهان چگونه شکل گرفت؟

اعتمادآنلاین| انگلیسی‌زبان‌ها کمتر از دیگران با فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی دوبله‌شده مواجه می‌شوند. عجیب است؛ اما احتمالاً همین امر موجب شده تا فیلم‌ها را دوبله کنند. صداهای دوبله‌شده معمولاً به طور کامل با دهان بازیگران در فیلم هماهنگ نیست به همین دلیل بعضی از مردم علاقه‌ای به دیدن فیلم‌های دوبله‌شده ندارند.

به گزارش اعتمادآنلاین ، به نقل از «The Conversation»، دوبله بعد از ظهور سینمای باصدا در اواخر دهه 20 و اوایل 30 میلادی در بسیاری از کشورها از جمله ایتالیا، اسپانیا و آلمان باب شد. دوبله هنوز هم راهی برای ترجمه فیلم‌ها و برنامه‌‌های تلویزیونی خارجی است. دوبلاژ در ایتالیا در دهه 30 میلادی چنان رونق یافت که حتی برای اضافه کردن صدا به فیلم‌های ایتالیایی هم از آن استفاده می‌کردند و صداگذاری تا دهه 80 میلادی که تلویزیون بیشتر رواج یافت منجر به تغییر استانداردهای صنعت سینما شد.

حال این پرسش پیش می‌آید که چرا دوبله جزو رشته‌های در حال رشد در بین کشورها شد؟ آیا گذاشتن زیرنویس شیوه بهتری برای دست‌نخورده ماندن فیلم اصلی و همزمان ترجمه آن نبود؟ برای این پرسش‌ها چند پاسخ وجود دارد.

انگیزه‌های ملی‌گرایانه

بیشتر فیلمسازان اروپایی در اوایل قرن 20 میلادی سطح سواد پایینی داشتند. اگر شما نتوانید زیرنویس‌ها را بخوانید (یا به سرعت نخوانید)، حضور آنها بی‌فایده است. همچنین برخی می‌گویند زیرنویس باعث خراب شدن تصویر فیلم می‌شود و بیننده مجبور است دائماً به پایین صفحه نگاه کند؛ اما در میان همه اینها دلایل مهم‌تری نیز وجود دارد: اهداف سیاسی.

دوبله ابزاری عالی برای سانسور فیلم‌هاست. ساخت فیلم‌های باصدا از اوایل دهه 30 میلادی یعنی زمانی که بسیاری از کشورها تحت سلطه رژیم‌های دیکتاتور بودند رونق گرفت. موسولینی، فرانسیسکو و نازی‌ها بر اروپای آن زمان تسلط داشتند. سانسور پیش از روی کار آمدن این رژیم‌ها نیز وجود داشت، ولی پس از این دوره به طور قابل توجهی بیشتر شد.

ایتالیا و اسپانیا دوبله را از لحاظ ایدئولوژیکی مفید می‌دانستند؛ مثلاً فاشیست‌های طرفدار موسولینی گفت‌وگوهای فیلم‌های خارجی را هنگام دوبله تغییر می‌دادند و هر عبارت ناخوشایندی را که به ایتالیا یا ایتالیایی‌ها مربوط می‌شد حذف می‌کردند. آنها همچنین برای تغییر دادن عناصر نامطلوب اخلاقی از داستان فیلم از دوبله استفاده می‌کردند.

این افراد اصرار داشتند که فیلم‌ها باید به زبان استاندارد ایتالیایی (گونه رسمی ایتالیایی که تمام مردم این کشور آن را می‌فهمیدند) دوبله شود. این کار آنان تلاشی بود برای ممانعت از حرف زدن مردم به زبان محلی، حذف زبان اقلیت‌ها و جلوگیری از ورود واژه‌های بیگانه به فرهنگ ایتالیایی. دوبله به صورت ابزاری ملی‌گرایانه درآمد که می‌توانست ایتالیا را در سطح پایه‌های فرهنگی‌ و اجتماعی‌اش متحد و همین‌طور منزوی کند.

مشابه همین ماجرا در فرانکوی اسپانیا نیز رقم خورد. در اسپانیا فیلم‌ها را دوبله می‌کردند تا از لحاظ ایدئولوژیکی قابل قبول شود و زبان‌های اقلیت‌هایی‌ چون کاتالان‌ها‌، باسک‌ها و گالیسی‌ها به حاشیه رانده شود. در زمان آلمان پس از نازی‌ها هم از دوبله برای تغییر گفت‌وگوی فیلم‌ها استفاده می‌شد تا درباره ارجاعات به گذشته نازی‌ها و خشونت آنها کمتر صحبت شود؛ مثلاً در فیلم بدنام (Notorious) آلفرد هیچکاک نازی‌ها را قاچاقچیان مواد مخدر دوبله کرده بودند.

اروپای غربی (به جز اسپانیا) پس از جنگ جهانی دوم از چنگال دیکتاتوری رها شد و سطح سواد مردم افزایش یافت؛ اما دوبله همچنان پابرجا ماند و دلیل آن این بود که دوبله به اقدامی آشنا و ریشه‌دار تبدیل شده بود. وجود دوبله در تولیدات مشترک سینمایی اروپاییان ضروری بود. در این تولیدات مشترک معمولاً 2 یا چند شرکت فیلمسازی از کشورهای مختلف با هم کار می‌کردند. این کار در بین فیلمسازان بسیار پسندیده بود زیرا می‌توانستند منابع مالی را تامین کنند و از چند کشور کمک و تخفیف مالیاتی بگیرند.

از مزایای دوبله فیلم این بود که هر بازیگر می‌توانست به زبان کشور خویش صحبت کند (اگر با دقت این فیلم‌ها را تماشا کنید، متوجه خواهید شد که بازیگران به زبان‌های مختلفی صحبت می‌کنند. فیلم « خوب، بد، زشت» نمونه بارز آن است). این فیلم‌ها بدون صدا فیلمبرداری و پس از پایان فیلم چندین نسخه دوبله‌شده به زبان‌های مختلف تهیه شد.

بسیاری از کارگردانان از این شیوه خوش‌شان نمی‌آمد، زیرا دوبله را راهی برای حذف کردن ریشه‌های ملی فیلم می‌دانستند و برخی ادعا می‌کردند که این کار بخشی از هدف سیاسی بزرگ‌تری بود که آن را یکپارچه کردن تمام اروپا می‌پنداشتند؛ در واقع دیکتاتوری در اروپا کمرنگ شده بود، اما برای خیلی‌ها دوبله هنوز هم ابزاری سیاسی به شمار می‌رفت.

دوبله یکی از روش‌های اصلی ترجمه صوتی و تصویری در بسیاری از کشورهاست و هنوز بحث‌های سیاسی درباره آن وارد است؛ مثلاً کارشناسان سینمایی در قسمت فرانسوی‌زبان کانادا ادعا می‌کنند فیلم‌های فرانسوی‌زبانی که در اروپا ساخته می‌شود برای کانادایی‌ها مناسب نیست. دوبله همیشه مرکز بحث‌های مربوط به زبان و امپریالیسم فرهنگی و تحمیل فرهنگ یک کشور به کشور یا مردم دیگر بوده است.