روزهای ناخوش تئاتر در اصفهان

اعتمادآنلاین| بهزاد سیفی، کارگردانی که اجرای تئاتر او در سال 1398 به دلیل شیوع ویروس کرونا متوقف شد، دراین‌باره به ایسنا می‌گوید: با گذشت چند ماه از شیوع کرونا اخبار مختلفی در رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها مبنی بر حمایت مرکز هنرهای نمایشی کشور و وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی از جامعه تئاتر در کل کشور منتشر شد اما تاکنون با وجود پیگیری‌های مداوم و مستمر ما، در نهایت با بیان اینکه «هیچ وجهی برای حمایت تئاتر اصفهان از سمت تهران در نظر گرفته نشده»، هیچ کمک‌هزینه‌ای در راستای حمایت از جامعه تئاتر و خصوصاً گروه‌های متضرر به هنرمندان پرداخت‌نشده است.

به گزارش ایسنا، او با ابراز گلایه‌ از مسئولان و نهادهای ذی‌ربط ادامه می‌دهد: ای‌کاش متولیان امر تئاتر کشور و استان اصفهان، نیم‌نگاهی به تئاتر و خسارت‌هایی که گروه‌ها به دلیل متوقف شدن کارشان متحمل شدند داشتند تا هنرمندان امیدوار می‌شدند و حس فراموش‌شدن به آن‌ها دست نمی‌داد.

روزهای ناخوش تئاتر در اصفهان

امیر صفایی‌پور، کارگردان و نمایشنامه‌نویس نیز با بیان این مطلب که در طول مدت بیست‌ساله‌ای که فعالیت هنری و نمایشنامه‌نویسی داشته‌ام، دوره‌های مختلف سیاسی_اجتماعی و تفاوت‌های سلیقه‌ای فرهنگی بسیاری را دیده‌ام، ابراز عقیده کرد: اما به نظرم در چهار سال گذشته، اصفهان روزهای خوبی را در حوزه تئاتر نگذرانده ‌است.

او تصریح می‌کند: در این دوره، دو سال پیاپی اصلی‌ترین محل اجرای تئاتر در شهر به بهانه بازسازی و بهسازی و افزایش سالن‌ها تعطیل شد و پس از بازگشایی، هیچ تغییر بنیادی‌ای در آن ایجاد نشده بود.

این نمایشنامه‌نویس، می‌گوید: چهار سال متوالی جلساتی برای برنامه‌ریزی برگزار و از صاحب‌نظران درباره انتخاب محلی برای احداث تئاتر شهر نظرخواهی شد و در عمل، به بهانه جایابی و مکان‌یابی برای تئاتر شهر تمامی بودجه‌ها و تصمیمات مؤثری که می‌شد برای تئاتر گرفت را معلق کردند.

صفایی‌پور، با تأکید بر پرداخت نشدن تسهیلات کرونا به هیچ‌یک از اهالی تئاتر می‌افزاید: در شهر اصفهان 25 گروه رسمی تئاتر با قواعد و ضوابط خاص، زیر نظر کارگروه‌های نظارتی وجود دارد که هرکدام حدود 10 عضو فعال داشته و همه اعضا به دولت حق بیمه پرداخت می‌کنند اما از میان این 250 نفر، حتی یک نفر مشمول دریافت کمک‌ها و تسهیلات شهرداری اصفهان به دلیل شیوع کرونا و بروز خسران نشد و مهم‌ترین درخواست، اطلاع‌رسانی در مورد چگونگی و نوع حمایتی است که شهرداری اصفهان از تئاتر در پاندمی کرونا داشته است.

او با اشاره به وجود 50 فرهنگسرا در شهر اصفهان و اختصاص ردیف بودجه تئاتر برای آن‌ها و نیز استخدام افرادی به‌عنوان کارشناس تئاتر برای تسهیل امور تولیدکنندگان و اجراکنندگان تئاتر و پرداخت حقوق ماهیانه به این افراد، تصریح می‌کند: هیچ‌یک از 250 نفری که در گروه‌های ثبت‌شده تئاتر فعالیت دارند جزو این افراد استخدام‌شده نیستند و در دو سال گذشته که تئاتر به دلیل کرونا تعطیل بود، افراد استخدامی حقوق برای کاری که انجام‌نشده نیز دریافت کرده‌اند. به‌طور کل هیچ شفاف‌سازی‌ای در مورد نحوه و نوع هزینه کرد ردیف بودجه تئاتر در شهرداری وجود ندارد.

این کارگردان تئاتر ادامه می‌دهد: وقتی سالن اصلی تالار هنر به بهانه افزایش سالن دو سال از ارائه‌ خدمات به اهالی تئاتر باز می‌ماند و باز با همان شکل قبلی به چرخه خدمت‌رسانی ‌بازمی‌گردد، وقتی جلسات نظرخواهی و ... برای جانمایی تئاتر شهر برگزار می‌شود اما همچنان مکان دقیق آن مشخص نیست، هنگامی‌که سرنوشت بودجه مصوب تئاتر شهرداری‌ها، در زمانی که هیچ تئاتری روی صحنه نرفته نامعلوم است، وقوع یک جنایت فرهنگی در ذهن تداعی می‌شود.

کرونا بهانه است

حبیب نریمانی، یکی دیگر از کارگردانان تئاتر اصفهان با خوانش بیت «ما آزموده‌ایم در این شهر بخت خویش/بیرون کشید باید از این ورطه رخت خویش» سخن خود را آغاز می‌کند و به ایسنا می‌گوید: در زمان شیوع همه‌گیری کرونا، تئاتری که روی صحنه اجرا می‌کردیم لغو شد و هیچ نهادی حمایت از تئاتر و جبران خسارت آن را با وجود وعده‌های بسیار بر عهده نگرفت.

او با تشبیه وضعیت اهالی تئاتر به آنچه بر سر «نظرمحمد خاشه» کمدین افغانستانی آمد، توضیح می‌دهد: کار تئاتر، روشنگری و آگاهی بخشی است و در این مسیر، با سایر برنامه‌های فرهنگی تفاوتی ندارد اما جالب است که تئاتر تعطیل می‌شود و برنامه دیگر برگزار، درحالی‌که به‌راحتی می‌توان شیوه‌نامه‌های بهداشتی را در سالن‌های تئاتر، کنسرت و سینماها اجرا کرد.

این کارگردان تئاتر، کرونا را بهانه‌ای برای تعطیلی تئاتر می‌داند و تصریح می‌کند: پیکره اصلی فرهنگ را هنر تشکیل می‌دهد که همانند چراغی در کوره‌راه زندگی است و وقتی این چراغ روشنگر رو به خاموشی می‌رود و هیچ نوع تلاشی از سوی متولیان امر برای احیا و حمایت از آن نمی‌شود، این باور، که کرونا بهانه‌ای برای پایان دادن به برنامه‌های فرهنگی نظیر تئاتر، سینما، کنسرت و موسیقی است، در سر هنرمند شکل می‌گیرد.

نریمانی ادامه ‌می‌دهد: در ایران، با تغییر سیاسی و اجتماعی همه‌چیز به سرآغاز بازمی‌گردد و فرهنگ، در نبود برنامه‌ای مدون در حد سلیقه پایین می‌آید. با تغییر سلایق و علاقه‌مندی‌ها نیز منابع و سفارش‌دهندگان تغییر می‌کنند و هنرمند ناچار می‌شود خود را با سلایق جدید همگام و همراه سازد.

او می‌گوید: برخی صاحب‌نظران و اندیشمندان که اکنون خانه‌نشین هستند، در فکر مهاجرتند، اما جابه‌جایی برای یک هنرمند که هنرش ریشه در وطن دارد، کار چندان ساده‌ای نیست. در شرایط کنونی که عناد با تئاتر در لایه‌های عمیق‌ احساس می‌شود، شاید پیشنهاد آن مجری خانم مبنی بر این که «هرکس نمی‌خواهد جمع کند و برود» یک خط‌مشی زیرکانه و بسیار دقیق به نظر آید.

این کارگردان تئاتر، در ادامه با بیان اینکه هنرمندان خلاق و پویا از شرایط سخت فرصت می‌سازند، خاطرنشان می‌کند که استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی برای نمایش و اجرای رئال تایم پلی یا «RTP» یکی از راه‌هایی بوده که او و گروه بیدار، برای گذران زندگی در دوران کرونا از آن بهره‌ برده‌اند.

نریمانی، یادآور می‌شود: در سیستم بیماری که ادوار گذشته با آن مواجه بودیم، مبالغی به گروه‌ها پرداخت می‌شد و در قبال آن انتظار اجرا وجود داشت که در این روش، کیفیت بی‌اهمیت‌ترین موضوع بود و مخاطب تئاترهایی سبک، سخیف و عاری از ادب هنری را تماشا می‌کرد درحالی‌که اگر این وجوهات به‌صورت تشویقی در ازای افزایش کیفیت، سوژه پردازی و جذب مخاطب در اختیار گروه‌ها قرار بگیرد، ارتقا و تعالی تئاتر رقم می‌خورد.

او در پاسخ به این سؤال که «از دید شما برای حل مشکلات تئاتر اصفهان چه راهکاری وجود دارد؟» می‌گوید: یکی از راه‌ها، رتبه‌بندی آثار و تفکیک آن‌ها ازلحاظ سابقه گروه اجرایی و به‌کارگیری شیوه‌های خلاقانه است تا بر این اساس، بودجه‌بندی مالی و امکانات اجرا تخصیص یابد. با این رویکرد می‌توان به‌جای انباشت بودجه برای روی صحنه رفتن 10 تئاتر که کرونا هم اجازه اجرا را از آن سلب کرده، این مبالغ را مثلاً صرف اجرای تله‌تئاتر یا امتحان روش‌های نوآورانه دیگر کرد.

کرونا فعالیت‌های نمایشی را محدود نکرد

سعید امامی، مدیر دفتر تخصصی هنرهای نمایشی سازمان فرهنگی و هنری شهرداری اصفهان اما نظری متفاوت درباره حمایت‌های این سازمان از تئاتر دارد و دراین‌باره در گفت‌وگو با ایسنا اظهار می‌کند: هم‌زمان با شیوع کرونا در کشور و اعلام محدودیت‌های کرونایی، سالن‌های تئاتر اولین مراکز مورد هدف برای اعمال محدودیت‌ها اعلام شدند و لغو اجرای شش گروهی که در اصفهان روی صحنه بودند خسارت‌هایی را به هنرمندان وارد کرد.

او ادامه می‌دهد: چون گروه‌ها پس از فروش بلیت و در اواسط اجرا از فعالیت منع شدند مشمول دریافت حمایت‌های کرونایی بودند و در این رابطه، مدیریت اسبق دفتر تخصصی هنرهای نمایشی سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان به تعهدات خود جامه عمل پوشاند.

مدیر دفتر تخصصی هنرهای نمایشی شهرداری اصفهان، با اشاره فراخوان مرکز هنرهای نمایشی کشور و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای حمایت از تئاترهای آسیب‌دیده از کرونا، می‌افزاید: حمایت تالار هنر از هنرمندان خسران‌دیده در آغاز شیوع کرونا منوط به ارائه و اجرای کارهای جدید بود و حمایت‌های معنوی تالار از گروه‌های مورد تائید اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز مطابق دستورالعمل‌های اعلام‌شده ادامه داشت.

او می‌افزاید: برخی از گروه‌ها برای دریافت حمایت‌ها نیازمند ثبت فیلم اثر بودند که در سالن و با بهره‌مندی از پلاتو، نورپردازی و فیلم‌بردار به‌صورت رایگان فیلم‌برداری‌شان انجام شد و برخی دیگر نیز برای تکمیل مقدمات خود نیازمند چند شب اجرای بر روی صحنه بودند که امکانات اجرا و سالن نمایش در ایام نوروز در اختیار این گروه‌ها قرار گرفت.

مدیر دفتر تخصصی هنرهای نمایشی اصفهان با تکذیب سخنان مطرح‌شده در رابطه با اختصاص بودجه مستقل و مصوب در شهرداری‌ برای تئاتر تصریح می‌کند: هیچ ردیف بودجه مستقلی برای حمایت از تئاتر در بودجه‌بندی شهرداری وجود ندارد. یک ردیف بودجه با عنوان بودجه فرهنگی در اختیار سازمان فرهنگی ورزشی و اجتماعی شهرداری است که در بخش‌های مختلف اعم از؛ فرهنگسراها، تالارهای هنری، ادبی، ورزشی، آموزشی و اجتماعی مطابق برنامه‌ریزی‌ها تقسیم‌بندی و هزینه می‌شود.

امامی می‌گوید: بودجه تخصیص‌یافته به تالار هنر و دفتر تخصصی هنرهای نمایشی اصفهان نیز صرفاً برای تئاتر، رشد و ارتقای آن هزینه می‌شود و اکنون نیز با گذشت 4 ماه از سال، چند برابر هزینه کل سال‌های گذشته، صرف اجرای گروه‌های نمایشی، برگزاری کلاس‌های آموزشی مرتبط، جشنواره‌ها، اجراهای گروه‌های نمایش‌ بیرونی، تولید تله‌تئاتر و ... شده است.

مدیر دفتر تخصصی هنرهای نمایشی سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان تأکید می‌کند که فعالیت‌های تالار هنر با شیوع کرونا متوقف نشده و در راستای حمایت و صیانت از گروه‌های تئاتر و هنرمندان این حوزه، از قضا فعالیت‌ها نسبت به سال‌های گذشته بیشتر شده است.

او تصریح می‌کند: شهرداری اصفهان در شرایط عادی سالانه 15 تئاتر را در کل سال روی صحنه می‌برد، حال‌آن‌که بهمن‌ماه سال گذشته از 20 اثر صحنه‌ای برای اجرا در نیمه اول سال 1400 اعلام حمایت شد. هم‌چنین از 8 اثر دیگر نیز در سه‌ماهه آخر سال 99 اعلام حمایت شد و پلاتو و فضای تمرین برای بازبینی و دریافت تائید نهایی در اختیار آنان قرار گرفت.

امامی یادآور می‌شود که مجموعاً 28 اثر صحنه‌ای و 28 گروه تئاتر در طول 9 ماه، رسماً موردحمایت دفتر تخصصی هنرهای نمایشی قرار گرفته و همچنین، برخی آثاری که امکان اجرای عمومی نداشته، با حمایت تالار هنر به تله‌تئاتر تبدیل و20 اثر نمایشی دیگر نیز در فضای باز اجراشده است.

مدیر دفتر تخصصی هنرهای نمایشی سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان، با اشاره به بروز شرایط حاد کرونایی، تصریح ‌می‌کند: اصفهان پیش از قرمز شدن، میزبان اجرای نمایش 5 گروه تئاتر در سطح شهر بود و 4 اثر دیگر نیز آماده اجرا داشتیم که به دلیل تعطیلی‌ها و اعمال محدودیت‌ها موقتاً کار آن‌ها متوقف‌شده است اما با بازگشت به شرایط عادی و بازگشایی سالن‌ها روی صحنه خواهند رفت.

او در پایان، درباره آخرین وضعیت تئاتر شهر توضیح می‌دهد: بررسی‌های تخصصی و کارشناسی در خصوص مکان‌یابی و مباحث تخصصی تئاتر شهر بر عهده تالار هنر بوده و بهره‌برداری از آن‌ پس از احداث نیز بر عهده تالار هنر است اما متولی و اجراکننده تئاتر شهر بخش برنامه‌وبودجه سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان است و اطلاعات دقیق درباره‌ی روند ساخت‌وساز آن را در حیطه اختیارات تالار هنر نیست.

حمایت‌ها از تئاتر به سرانجام نرسید

محمد ترابی، رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان اصفهان نیز درباره چندوچون حمایت‌هایی که باید از گروه‌های آسیب‌دیده می‌شد می‌گوید: شیوع کرونا و توقف اجراهای روی صحنه به برخی از گروه‌های تئاتر خسران زد و در این راستا مرکز هنرهای نمایشی کل کشور، در بیانیه‌ای از حمایت این گروه‌ها خبر داد.

او با بیان این‌که عموماً اعلام یک تصمیم در رسانه‌ها سهل‌تر از اجرایی کردن آن است، ادامه می‌دهد: پس از اعلام سراسری این بیانیه، سایتی برای ثبت‌نام گروه‌های متضرر معرفی و کدهای رهگیری نیز دریافت شد، اما متأسفانه هیچ اتفاق خوبی برای این گروه‌ها رخ نداد.

ترابی، در مورد نحوه تخصیص حمایت‌ها و شرایط بهره‌مندی از آن‌ها با اشاره به مظلومیت استان‌ها در تصمیمات کلان کشوری تصریح ‌می‌کند: در طرح اولیه مبنا حمایت از گروه‌هایی بود که فروش ‌بلیت نمایش آن‌ها از طریق درگاه‌های الکترونیک انجام‌شده باشد و گروه‌هایی که تئاتر آن‌ها در حین اجرا متوقف‌شده نیز می‌بایست در سامانه‌های معرفی‌شده ثبت‌نام و کد رهگیری دریافت می‌کردند اما این طرح به سرانجام نرسید.

رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان اصفهان ادامه می‌دهد: پس از دریافت اطلاعات کامل استان‌ها در سامانه‌های مربوطه و آگاهی از آمار بالای گروه‌های متضرر، روند حمایت‌ها شکل دیگری به خود گرفت، زیرا پرداخت ضرر گروه‌ها به‌صورت کامل امکان‌پذیر نبود و به همین دلیل طرح ارائه تسهیلات به گروه‌های متضرر جایگزین طرح اولیه شد.

او با بیان اینکه پرداخت تسهیلات نیز طرح مؤثری نبود، می‌گوید: جایگزین کردن وام و تسهیلات نیز به دلیل فقدان توانایی در بازپرداخت اقساط از سوی گروه‌های دریافت‌کننده، با استقبال مواجه نشد.

ترابی با اشاره با انتشار فهرستی که حاکی از دریافت مبالغی توسط انجمن هنرهای نمایشی استان اصفهان برای حمایت از گروه‌های تئاتر بوده توضیح می‌دهد: بر اساس تفاهم‌نامه‌هایی که بین مرکز کل هنرهای نمایشی با ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها منعقدشده، سالانه مبالغی جزئی به انجمن‌ها در راستای حمایت از تولید تئاتر به گروه‌های تئاتر تخصیص داده می‌شود و از مجموع وجه دریافت شده، انجمن هنرهای نمایشی بر اساس مفاد مکاتبه‌ای با تهران باید 8 میلیون تومان را صرف گروه‌های خیابانی کند و مابقی نیز باید به گروه‌هایی که در سال 99 تولید داشته‌اند اختصاص یابد.

رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان اصفهان با بیان اینکه خبر جدیدی به‌منظور صیانت از گروهای نمایشی در راستای تعطیلی‌های اخیر منتشرشده، می‌گوید: پس از اعلام ورود به پیک پنجم کرونا و لغو اجراهای تئاتر خبر مسرت‌بخش حمایت‌های 3 تا 5 میلیون تومانی از گروه‌های تئاتر در تهران و حمایت 2 میلیون تومانی از گروه‌های تئاتر سایر استان‌ها بر اساس تأییدیه ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها منتشر شد اما اجرایی شدن این وعده با مشکلات متعددی مواجه است چراکه مبلغ 2 میلیون تومان برای جبران خسارات گروه‌ها بسیار ناچیز است و نیز، با توجه به در راه بودن انتخابات انجمن‌ها و تغییرات در این حوزه، مبالغ تفاهم‌نامه تا نهایی شدن نتیجه انتخابات، تعیین تکلیف و پرداخت نمی‌شود.

ترابی با ابراز گلایه از انتشار رسانه‌ای تصمیمات نامناسب و ناکارآمد، می‌افزاید: اعلام این خبرها برای تزریق امید در بین اهالی تئاتر زیان‌دیده، فقط مطالبه‌ای بی‌نتیجه را ایجاد می‌کند.

او با بیان اینکه اصفهان همواره در همه امور پیشگام است، ادامه می‌دهد: اجرای تئاتر در همه استان‌ها امکان‌پذیر است اما اصفهان پیشگام در متوقف کردن اجراهاست، در این شرایط گروه‌های زیان‌دیده مطالبه گرانی هستند که وجه کافی برای جبران خسارات آن‌ها در دسترس نیست.

رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان اصفهان، به اهالی تئاتر این استان اطمینان می‌دهد که انجمن هنرهای نمایشی استان برای جبران خسارات وارده بر گروه‌های متضرر، با جدیت پیگیر تخصیص حمایت‌های هرچند محدود به آن‌ها خواهد بود.