ماهیت صندوق بازنشستگی کشوری در گذر زمان

اعتمادآنلاین| صندوق بازنشستگی کشوری قدیمی‌ترین و دومین صندوق از لحاظ تعداد افراد تحت پوشش در کشور است. مهم‌ترین مشخصه یک صندوق، بیمه‌ای بودن آن است، اما از زمان تأسیس تا به امروز، این اصل در خصوص صندوق بازنشستگی کشوری همراه با چالش‌هایی بوده است؛ تا جایی که امروزه، به عقیده بسیاری از تحلیل‌گران، ماهیت بیمه‌ای آن به طور کامل کنار گذاشته شده است. نظام قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری اجتماعی، مانند بسیاری از حوزه‌ها، در عمل بسیاری از عوامل را همزمان با هم آرزو می‌کند که اغلب این آمال و آرزوها با هم همسازی و همخوانی ندارند. این موضوع نیز در خصوص صندوق بازنشستگی کشوری صادق است. به این معنا که، از یک سو، قوانین و مقرراتی وجود دارد که بر بیمه‌ای بودن این نهاد در قالب مشارکت کارفرما و مستخدم تأکید دارند و، از سوی دیگر، به طور همزمان این تمایل وجود داشته که در صورت اقتضاء همین قوانین و مقررات نادیده گرفته شوند تا حمایت و دستگیری «کافی» از این مستخدمان به عمل آید. اما، به دلیلی که دولت در آن نقش کارفرمایی دارد، گویا رویکرد آن به دوران اشتغال و بازنشستگی یکسان است. معنای دیگر این نکته این است که مزایای بازنشستگی که باید براساس نسبت مشارکت شاغلین تعیین شود در مواقع لزوم نادیده گرفته می‌شود و در نتیجه اساساً ماهیت بیمه‌ای آن زیر سؤال رفته است.

در این گزارش، برخی عواملی مورد تحلیل قرار گرفته‌ است که از زمان تأسیس صندوق بازنشستگی تا به امروز، رفته رفته، ماهیت بیمه‌ای آن را با حاشیه برده‌اند. در این راستا، سعی شده است که اسناد و قوانین بالادستی و برخی منابع مرتبط در خصوص صندوق بازنشستگی کشوری مورد مطالعه و بررسی قرار گیرند. همچنین، برای تحلیل بیشتر قوانین و رویه‌هایی که در دهه‌های گذشته نسبت به صندوق اتخاذ شده از نظرات و دیدگاه‌های سه تن از مدیران صندوق و کارشناسان آشنا بهره برده شد: اکبر شیرمحمدی، مدیر کل فنی صندوق بازنشستگی کشوری؛ مهدی عباسی، مدیر کل درآمد و هزینه صندوق بازنشستگی کشوری؛ رضا امیدی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و متخصص حوزه رفاه و تأمین اجتماعی.

گزارش 107 موسسه راهبردهای بازنشستگی صبا، در گروه مطالعات اجتماعی و بازنشستگی و توسط فرهاد بزرافکن تهیه شده است.