نام عطاملک جوینی بر پهنه سخن پارسی و پیشانی ادب و فرهنگ جهان می‌درخشد

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی روز جمعه در پیامی به همایش ملی نکوداشت عطاملک جوینی که در شهرستان جوین برگزار شد، گفت: علاءالدین عطاملک بن بهاءالدین محمد جوینی صاحب کتاب گرانسنگ تاریخ جهانگشای جوینی، دیوانسالار و تاریخ نگار نامی قرن هفتم هجری است که نامش بر پهنه سخن پارسی و پیشانی ادب و فرهنگ جهان و در آسمان سبزوار و جوین به سان ستاره‌ای تابناک می‌درخشد.

به گزارش ایسنا، محمد مهدی اسماعیلی در این پیام افزود: خاندان جوینی هم از نظر دانش پرروی و ادب دوستی و از هم حیث بزرگ منشی و کرامت ذات شهره این مرز و بوم‌اند. آنان در دوران مغول منشا خدماتی ارزنده به فرهنگ و تمدن اسلامی ایرانی شدند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش دیگری از پیام خود اظهار کرد: تاریخ جهانگشا با وجود سبک فنی و مصنوع خود، حاوی توصیفات بسیار شاعرانه و دقیقی است که در کنار عوامل اصل ادبی ساز و ایمازهای شاعرانه آن از عوامل حقیقی گرایش نثرهای فنی به سوی شعر است و این کتاب اصلی‌ترین ماخذ تاریخی برای بیان وقایع حمله صحرانوردان تاتار به ایران و  گزارش غارت و فتنه گری آن‌ها می‌باشد.

اسماعیلی گفته است: جوینی با کلام نافذ خویش  تصاویری ناب و جزئی نگرانه از سه دوره تاریخی مغول، خوارزمشاهیان و اسماعیلیان ارائه می کند و  او ضمن نقل تاریخ پرده از چهره مغولان برداشته و به شیوه‌های گوناگون مغول ستیزی خود را نشان می‌دهد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش دیگری از پیام خود آورده: کتاب او گزارشی زیرکانه از حوادث ناگواری است که ایلغار مغول بر مرز و بوم ایران به وجود آورده و امنیت، دانش و دین و فرهنگ ایرانیان را مورد دست درازی قرار داد او در تاریخ خود اقرار می‌کند هر چه در جزوه‌اش مرقوم است  حدیث کندن، سوختن، کشتن و  بردن یغماگران تاتار است.

وی در ادامه پیام خود به نکوداشت عطاملک جوینی گفته است: عطاملک تحت فرمان و خدمت مغولان  از خامه، خون می‌چکامد و توسط قلم به نبرد شمشیر می رود و به تیغ زبان و نیزه قلم به جنگ ایشان می‌تازد.

اسماعیلی گفته است: عطاملک بار دیگر این گزاره را به اثبات می‌رساند که هیچ قوم و ملتی به میزانی که ایرانیان  به اسلام و فرهنگ اسلامی یاری رساندند کمک نکرد و نیمی از رونق و بالندگی  فرهنگ و تمدن اسلامی مرهون ایرانیان است.

در ادامه پیام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آمده است: اما آنچه امروز بر عهده دانش پژوهان و ادب دوستان قرار دارد بازشناسی متونی چون تاریخ جهانگشاست چون شناخت ومعرفی شخصیت‌های تاثیرگذاری نظیر عطاملک جوینی معرفت عمومی را تقویت می‌کند و چراغی فراروی جویندگان دانش و معرفت است در این میان آنچه ضرورت دارد بارنشناسی و روش برخورد این شخصیت‌ها  با بحران‌هایی نظیر حمله بیگانگان و شیوه حراست آن‌ها از منابع دینی و فرهنگی است.

وی اظهار کرده است: مطالعه کتاب جهانگشای جوینی می‌تواند یاری گر نظام  مدیریتی کشورها از  جهت دیپلماسی سیاسی، اجتماعی و  فرهنگی باشد تا ضمن عبرت آمیزی دریابند مهمترین عوامل وقوع حوادث در گذشته چه بوده است بنابراین نکوداشت این دانشمند بزرگ قدرت ارزنده‌ای  است تا از نگرش و دانش او که نیاز دنیای امروز است بهره جوییم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان گفته است: وظیفه خود می‌دانم که از تلاش های ستودنی دست اندرکاران همایش نکوداشت عطاملک جوینی و مفاخر جوین صمیمانه قدردانی نمایم و مراتب سپاس خود را از همه بزرگوارانی که با شرکت در این نشست وزین علمی و ادبی به معرفی هر چه بهتر ابعاد شخصیتی و علمی این دانشمند و ادیب بزرگ و دیگر مفاخر جوین کمک شایسته‌ای نمودند ابراز نمایم. 

عطاملک جوینی که بود؟

عطاملک جوینی یکی از قدیمی‌ترین و مشهورترین خانواده‌های نجیب ایران بودند که اجداد آن‌ها در دولت سلجوقیان، خوارزمشاهیان و مغول خدمات مهم و مشاغل بزرگ داشته‌اند.

نام اصلی وی علاءالدین است اصل و نسب این خانواده به فضل بن ربیع معروف، پرده دار خلفای بنی عباس می‌رسد. نام پدرش بها الدین محمدبن محمد بود و عطاملک جوینی در سال ۶۲۳ هجری قمری در یکی از روستاهای جوین متولد شد که قبل از رسیدن به ۲۰ سالگی به کار نوشتن و کارهای دولتی مشغول بود و از منشیان امیر ارغون به شمار می‌آمد و نزدیک ۱۰ سال از عمر خود را در خدمت وی گذرانید.

در سفری به مغولستان عطاملک بابیسود، پسر جغتای، ملاقات کرد درا ین سفرها کتاب باارزش تاریخ جهانگشای خویش را به نگارش درآورد تاریخ جهانگشای وی از راه شنیده‌ها ودیده ها نگاشته شده است کتاب مزبور در سال ۶۵۸ هجری قمری به پایان رسیده است.

عطاملک از دبیران نزدیک هولاکو بود و روز به روز به جایگاه رفیع تری دست می‌یافت وی در واقعه قلع و قمع اسماعیلیه به همراه هولاکو بوده است زمانی که هولاکو قلعه میمون دز یکی از محکم ترین قلعه‌های الموت و مسکن پادشاهان اسماعیلیه را محاصره کرد عطاملک به دستور هولاکو صلح نامه‌ای نوشت و شخصا وارد قلعه شد و با آخرین پادشاه اسماعیلیه (رکن الدین خوارزمشاه) ملاقات کرد.

عطاملک جهت جلوگیری از نابودی کتابخانه عظیم الموت نزد هولاکو پادرمیانی کرد و ماموریت یافت کتابخانه ‌ی را که طی ۱۷۰ سال یعنی از زمان حسن صباح فراهم شده بود مطالعه کند وآن چه لایق پادشاه است جدا کند وی وسایل نجوم رصدخانه و برخی کتاب‌های نفیس را جداکرد.

حکومت بغداد تا سال ۶۶۳ هجری قمری به او واگذار شد هولاکو فوت کرد. پسرش ابقا وزارت را به برادر عطاملک که شمس الدین محمد که شاعر هم عصر سعدی بود،سپرد.

عطاملک در تمام مدت حکومت زحمات وافری برای آبادانی شهرها و آسایش مردم کشید در زمان حکومت وی با نهری که از فرات جداکرد، حدود ۱۵۰ روستا در اطراف این رود تاسیس کرد. زمین‌های بی آب و علف به مزارع سرسبز تبدیل گشت.

عطاملک دشمنان زیادی داشته از جمله مجدالملک یزدی که عطاملک را به سرقت و مال اندوزی متهم کرده بود، در این مورد عطاملک بسیار شکنجه شده است ولی سرانجام از زندان آزاد شده و مجدالملک مقصر شناخته شد. وفات علاالدین عطاملک جوینی در تاریخ  چهارم ذیحجه سال ۶۸۱ هجری قمری اتفاق افتاده و پیکر او را به تبریز آوردند و در مقبره مشهور چرنداب دفن نمودند.

همایش عطاملک جوینی شامل جوین کردی و بازدید از بناهای تاریخی شهرستان و برگزاری همایش در تالار پارسه بود که با پخش مستقیم رادیو فرهنگ و پخش از شبکه دو سیما پشتیبانی شد.