اقتصاد ایران راهی جز توجه به اقتصاد دیجیتال ندارد

شامگاه روز شنبه دیجی‌کالا در جمع فعالان و علاقه‌مندان حوزه تجارت الکترونیک و خبرنگاران می‌خواست از شفافیت بگوید و جرئت گفتن از پشت‌صحنه کسب‌وکار خود؛ چیزی که در کسب‌وکارهای ایرانی رایج نیست و چهار سال است که دیجی‌کالا می‌خواهد آن را سرلوحه کارش قرار دهد و به قول حمید و سعید محمدی، بنیان‌گذاران دیجی‌کالا شاید تجربه آن‌ها، روشنگر مسیرِ جوانان فعال در حوزه استارت‌آپ‌ها و اقتصاد دیجیتال باشد.

آنچه در سال 1401 گذشت

اعتقاد به شفافیت مهم‌ترین بهانه برگزاری این نشست بود و حمید و سعید محمدی از تجربه دیجی‌کالا در سال 1401 گفتند. آن‌ها معتقدند گفتن از موفقیت‌ها و تجربه‌های تلخ ممکن است چشم‌انداز روشنی برای سایر کسب‌وکارها ترسیم کند.

در این نشست گزارش عملکرد 1401 دیجی‌کالا در دو جنبه ارائه شد؛ نقش، ظرفیت و اهمیت صنعت تجارت الکترونیک در حل چالش‌های اقتصادی، تاب‌آوری و امید به آینده در شرایط خاص اقتصادی و اجتماعی سال گذشته کشور. در این نشست برادران محمدی چنین گفتند: ایران جزو معدود کشورهای خاورمیانه است که 18 سال قبل، اولین گام‌های تجارت الکترونیک برداشته اما در ادامه سهم خرده‌فروشی آنلاین روی عدد 4 درصد متوقف شد. وقتی تجارت الکترونیک ایران را با ترکیه مقایسه می‌کنیم می‌بینیم آن‌ها 20 درصد سهم خرده‌فروشی آنلاین را در اختیاردارند و دلایل متعددی می‌توان بر این ناکامی برشمرد.

موانع و مشکلات کدام است؟

عوامل متعددی بر رشد پایین تجارت الکترونیک اثر گذاشته است: سرمایه‌گذاری کم در حوزه تجارت الکترونیک یکی از مشکلات حوزه تجارت الکترونیک است. مثلاً در طول تاریخ تجارت الکترونیک به‌زحمت عدد سرمایه‌گذاری در ایران به 300 میلیون دلار می‌رسد ولی در کشورهای حوزه خلیج‌فارس سرمایه‌گذاری در اقتصاد دیجیتال به چند بیلیون دلار رسیده است. اعمال محدودیت در زیرساخت‌ها مثل اینترنت از دلایل توقف در سهم گرفتن از خرده‌فروشی است. عدم حضور برندها در بازار، ممنوعیت واردات، قاچاق گسترده کالا، تورم و کاهش قدرت خرید مردم تأثیر دوچندانی بر خرید مردم از بستر آنلاین داشته، برای همین کل بازار صنعت خرده‌فروشی در ایران 4 درصد است که نیمی از آن در حوزه تجارت احتمالی است و نیم دیگر در بستر فروشگاه‌های اینترنتی رخ می‌دهد. البته 4 هزار فروشگاه الکترونیک، نماد تجارت الکترونیک دارند و دیجی‌کالا 50 درصد از سهم بازار را در اختیار دارد. اما عدد 4 درصد کل خرده‌فروشی اینترنتی عدد بزرگی نیست و باید قدم‌های بزرگی برداشت و سرمایه‌گذاری در این حوزه موردتوجه سرمایه‌گذاری و سیاست‌گذاران قرار گیرد.

نمایی از یک دهه مسیر رشد

حمید و سعید محمدی از رشد سال‌های 1398، 1399 و 1401 گفتند که در این سال‌های رشد دیجی‌کالا از پیش‌بینی‌های انجام‌شده و میانگین رشد جلوتر بود؛ اگرچه در سال 1401 بخشی از فروش تحت‌تاثیر بحران اجتماعی-سیاسی از دست رفت ولی در 1402 بخش قابل‌توجهی از این کندی رشد در حال جبران است و شاید به مسیر رشد ارگانیک در بستر دیجی‌کالا برگردیم.

در کنار مسیر رشد، تنوع کالایی عرضه‌شده در بستر دیجی‌کالا به 2.7 میلیون تنوع محصول رسیده و در سال 1401 در هر ماه 41.5 میلیون نفر از دیجی‌کالا بازدید کرده‌اند. 65 درصد کابران دیجی کالا 18 تا 35 ساله هستند، 64 درصد کاربران آقایان و 36 درصد خانم‌ها هستند. هر ماه در سال 1401 حدود 42 میلیون نظر در مورد کالاهای مختلف توسط کابران ثبت‌شده است. این اصلی‌ترین منبع برای تحقیق و بررسی علایق و نگاه مشتریان دیجی کالاست. سالی که گذشت از یکی از سخت‌ترین سال‌های اقتصادی برای مردم و دیجی کالا بود ولی 308 هزار فروشنده دیجی کالا در این سال سخت در کنار دیجی کالا ایستادند و باوجود چالش‌هایی چون قیمت‌گذاری دستوری، 8 هزار برند و تولیدکننده ایرانی وقت خود را برای تولید سرمایه‌گذاری گذاشتند.

خدمات‌رسانی در مسیر نوآوری

در ادامه این نشست از سرویس‌های جدید دیجی کالا گفتند: گنجه دیجی‌کالا که 10 درصد سفارش‌ها را به خود اختصاص داده است. پلتفرم گنجه که به‌عنوان یک تأمین‌کننده هوشمند زیرساخت لجستیکی از سال ۱۳۹۸ فعالیت خود را شروع کرده است، حالا با سرمایه‌گذاری گروه دیجی‌کالا (دیجی‌نکست و دیجی‌اکسپرس) و دانشگاه تهران به فعالیت خود ادامه می‌دهد. اولین محصول گنجه، کمدهای شهری هوشمند هستند که در سایر کشورها با عنوان «Parcel locker» شناخته می‌شوند.

 تحویل فوری یا تحویل اکسپرس دیجی کالا سرویس جدید سال 1401 بود. سرویس دراپ شیپینگ (Dropshipping) در کنار دیجی‌کالا بیزینس، که سرویس تسهیل فرایند خرید B2B به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های گروه دیجی‌کالا را آغاز کرده و خرید اقساطی و اعتباری و مگنت پلتفرم بررسی و انتخاب کالا (Product Review platform) باهدف تسهیل ارتباط میان کاربران دیجی‌کالا و بهبود تجربه آن‌ها از خریدوفروش کالاها، فعالیت خود را آغاز کرده و از مسیرهای نوین دیجی‌کالا در ارائه خدمات به کاربران، مشتریان است.

هم‌گام با جامعه

مسئولیت اجتماعی و محیط‌زیست دو موضوعی است که دیجی‌کالا خود را مقید به توجه به این دو حوزه می‌داند و مسئولیت اجتماعی را بهترین و مؤثرترین کار برای جامعه می‌داند.

«دیجی‌کالا مهر» برای مشارکت کاربران در امور خیریه است تا اقلام موردنیاز خیریه‌ها در بستر شفاف ارائه شود. همچنین حمایت از کسب‌وکارهای بومی و محلی و SME های فعال در شهر و روستا و توجه به محصولات صنایع‌دستی و کشاورزی در بستر دیجی کالا از گام‌هایی است تا این افراد کالاهای خود را بدون واسطه به دست مشتری برسانند و حاشیه سود بیشتری نصیبشان شود.

توجه به محیط‌زیست از مسئولیت‌های دیجی کالاست؛ پروژه بهینه‌سازی بسته‌بندی با استفاده از هوش مصنوعی و کاهش مصرف کاغذ اجراشده گام‌هایی در این مسیر و توجه است. سرویس تحویل از طریق گنجه یکی از همین برنامه‌هایی است تا میزان مصرف سوخت کاهش یابد. به‌طوری‌که 20 درصد مصرف کارتن و 18 میلیون لیتر مصرف بنزین را در سال گذشته کاهش داشته و این گامی در مسیر حمایت از محیط‌زیست و توجه به مسئولیت اجتماعی است.

دغدغه این روزهای سعید و حمید محمدی از زبان خودشان سهم اندک اقتصاد دیجیتال در کلان اقتصاد کشور است؛ با سرمایه‌گذاری پایین، اقتصاد دنیا جلوتر می‌رود و ما جا می‌مانیم؛ تحول و حرکت به سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری نیاز دارد. باید سرمایه‌گذاری کشورهای حوزه خلیج‌فارس در اقتصاد دیجیتال یا سرمایه‌گذاری ترندیول در ترکیه را با اعداد و تاریخ سرمایه‌گذاری در ایران مقایسه کرد تا مسیر آینده دقیق‌تر و روشن‌تر شود.

موانع مسیر اقتصاد دیجیتال

وضعیت اقتصاد کلان و شاخص‌های آن آیینه وضعیت اقتصاد دیجیتال است. نرخ تورم بالا در کشور را با نرخ تورم کشورهای توسعه‌یافته مقایسه کنید. کاهش چشمگیر قدرت خرید مردم، کاهش جذب سرمایه و توجه به توسعه زیرساختی، فنّاوری‌های مهم، لجستیک، و غیره از موانع اقتصاد دیجیتال است؛ اما در همه این سال‌ها دیجی کالا در خیلی از این حوزه‌ها خود سرمایه‌گذاری کرده، چیزی که پلتفرمی مانند ترندویول به آن‌ها ورود نکرده است.

در ادامه این نشست مهران محمدی مدیر ارشد تجربه مشتریان و هما مقیاسی مدیر تجربه مشتریان گزارشی از تجربه مشتریان دیجی کالا ارائه کردند. آن‌ها گفتند که در این مسیر مشکلات روتین را بررسی می‌کنند و درنهایت برای پایداری کسب‌وکارهای، و افزایش رضایت مشتریان تلاش می‌کنند. دیجی کالا می‌خواهد بدون واسطه صدای مشتریان را بشنود. اعتماد مشتریان بزرگ‌ترین دارایی ماست.

دیجی‌کالا زیر ذره‌بین

در ادامه امیرحسن موسوی و فاطمه میربها در گزارش «دیجی‌کالا زیر ذره‌بین» ارزشمندترین کالا و سرمایه دیجی کالا را اعتماد مردم خواندند و از تحولات احتمالی و فهم آن و تأثیرش در مسیر کسب‌وکارها گفتند. در نظرسنجی گزارش دیجی کالا که توسط مرکز «ایسپا» انجام و استادان دانشگاه آن را تحلیل کرده‌اند،81 درصد از شرکت‌کننده‌ها در این پژوهش، دیجی کالا را می‌شناختند. نیمی از مردم ایران کاربر دیجی کالا هستند و 62 درصد دیجی کالا را برند معتبر می‌دانستند؛ نتایج این پژوهش قابلیت تعمیم به کل کشور را دارد.

در ادامه از اهمیت اعتماد مردم به برندها گفتند و اینکه برای کسب‌وکارها آگاهی از اعتماد مشتریان بسیار مهم است. البته در ایران در حوزه برندسازی مشکلاتی وجود دارد و به این موارد توجه نمی‌شود و همین باعث آسیب‌پذیر بودن برندها شده است. شرکت‌های تکنولوژی‌محور مهم‌ترین دارایی‌شان، دارایی اجتماعی و اعتماد مشتریان است.

در ادامه این نشست تأکید شد که ایران به اقتصاد دیجیتال نیاز دارد و این مسیری برای ارتقای رفاه عمومی است.

اما برای دسترسی عادلانه به خدمات باید تلاش شود. در آینده تصویر شده برای ایران به بخش خصوصی با برند ملی قدرتمند و مستقل نیاز است. دیجی کالا یک برند ملی است و اعتماد ملی برایش مهم است و برای ارتقای جایگاه خود باید نقاط اتصالش را با مردم بیشتر کند.

در ادامه این نشست مراسم دیجی‌کالا DigikalaAward در دو بخش برگزار شد و به برندهای مشتری‌مدار، فروشندگان ارزش‌آفرین و فروشنده‌های هنرآفرین و گروه فروشنده پیشرو وبرترین‌های گروه کالایی خانه آشپزخانه و خودرو، کالای دیجیتال، لوازم‌خانگی، مد و پوشاک، کالاهای سوپرمارکتی، کتاب و هنر و لوازم‌تحریر، زیبایی و سلامت و گروه اکسسوری کفش و طلا، لوح زرین دیجی کالا ارائه شد.

تجارت الکترونیک در سالی که گذشت

پنل «تجارت الکترونیک در سالی که گذشت» با حضور مسعود طباطبایی، قائم‌مقام دیجی‌کالا، نگار نجفیان، مدیر فروش دیجیتال کاله، علیرضا ارجمند، مدیر شرکت زرنگار، مجید زاهدی، نماینده گلدیران،ریال مهرداد عالی‌پور بنیان‌گذاران شرکت پنتر و ایمان الماسیان، نماینده شرکت تاج برگزار شد.  در این نشست عنوان شد که آینده اقتصاد دنیا راهی ندارد جز توجه به اقتصاد دیجیتال و ایران هم از این مسیر مستثنی نیست. مسعود طباطبایی در پنل «تجارت الکترونیکی در سالی که گذشت» از سهم پایین تجارت الکترونیکی در ایران گفت که در سال‌های اخیر به دلایل متعدد رشد نکرده، اما همین عدد ۴ درصد داده‌هایی بسیار شفاف‌تر و دقیق‌تر از ۹۶ درصد بازار آفلاین را دارد. این ۴ درصد داده‌هایی است که می‌توان به آن تکیه کرد و از آن در راستای توسعه اقتصاد دیجیتال و تجارت الکترونیکی بهره برد.

به‌گفته طباطبایی ما در حال حاضر ۲۷ هزار برند و ۳۰۸ هزار فروشنده در پلتفرم دیجی‌کالا داریم. توسعه ما مدیون رشد تک تک فروشندگانی است که در دیجی‌کالا فعالیت می‌کنند و در واقع با افزایش برندها و فروشندگان عملاً دیجی‌کالا نیز بیشتر رشد خواهد کرد.

نگار نجفیان، نماینده شرکت کاله در این پنل گفت: برای شرکت‌های تولید محور توسعه محصول مهم است اما در همین حالت ما نیاز به فضایی برای فروش داریم و دیجی‌کالا بستر مناسبی را برای ما فراهم کرده است.

در ادامه علیرضا ارجمند، نماینده شرکت زرنگار از سرمایه‌گذاری زر در اقتصاد دیجیتال گفت: ما می‌خواهیم با مصرف کننده در نقطه فروش ارتباط بگیریم. از دید ما ورود به بازار آنلاین و استقبال از آن دیگر یک راهکار نیست بلکه تنها راه اجتناب‌ناپذیر رسیدن به موفقیت است. با قاطعیت می‌گویم بازار آنلاین محکوم به موفقیت است. نسل Z نسل اینترنت و خواسته‌های آنلاین است و فروش آنلاین سهم بسیار بزرگی را به خود اختصاص خواهد داد و همه شرکت‌ها باید پذیرای آن باشند.

مجید زاهدی، نماینده گلدیران هم لازمه ورود و ماندگاری در بازار آنلاین را انعطاف خواند و برای همین واحد فروش مستقل تجارت الکترونیکی در گلدیران و جی‌پلاس جای گرفته است. مهرداد عالی‌پور بنیان‌گذاران شرکت پنتر فضای دیجیتال را فضای جدیدی خواند که چاره‌ای جز رفتن به سمت بازار آنلاین نیست؛ اما ۴ درصد سهم تجارت الکترونیکی عدد کوچکی نیست. وقتی روی تجارت الکترونیک به قدر کافی سرمایه‌گذاری نشده نمی‌توانیم این عدد را کوچک بدانیم. مقایسه تجارت ایران با چین و سایر کشورها منطقی نیست چون شرایط ما شرایط خاصی است. ما از تمام ظرفیت‌های داخلی استفاده نکرده‌ایم و هنوز جای رشد دارد و نباید ناامید شویم. در ادامه این نشست ایمان الماسیان، نماینده شرکت تاج هم دیجی‌کالا را یک بستر فروش منحصر به فرد خواند که با فروش محصولات ارزشمند و گران قیمتی کار برگی انجام داده است؛ لجستیک مطمئن دیجی‌کالا در مسیر راه ما کارگشا بود و ما از این بستر استفاده کردیم.