محاسبه مالیات اشخاص حقیقی و حقوقی

مالیات، موضوعی است که زندگی همه ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. چه به عنوان یک فرد عادی باشیم و چه به عنوان یک کسب‌وکار، پرداخت مالیات بخشی جدایی‌ناپذیر از تعهدات مالی ماست. در این نوشتار، به بررسی دقیق محاسبه مالیات اشخاص حقیقی و حقوقی می‌پردازیم و سعی می‌کنیم پیچیدگی‌های این موضوع را به زبانی ساده و قابل فهم توضیح دهیم.

مالیات پرداختی همه ما قرار است در جهت تأمین منابع مالی برای خدمات عمومی و توسعه کشور استفاده شود. این فرایند را می توان با رعایت قوانین مشخصی انجام داد تا هم به تعهداتمان عمل کرده باشیم و هم کمترین مالیات را بپردازیم!

مالیات به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

مالیات‌های مستقیم: مالیاتی که به طور مستقیم بر درآمد یا دارایی افراد و شرکت‌ها اعمال می‌شود.

مالیات‌های غیرمستقیم: مالیاتی که بر مصرف کالاها و خدمات اعمال می‌شود.

تعریف دقیق اشخاص حقیقی و حقوقی

هر فردی که به صورت مستقل زندگی می‌کند و کار می‌کند، یک شخص حقیقی محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، هر انسانی که دارای شناسنامه و کد ملی است، یک شخص حقیقی است.

اشخاص حقوقی به شرکت‌ها، موسسات و سازمان‌هایی گفته می‌شود که به عنوان یک موجود مستقل شناخته می‌شوند. این اشخاص دارای مجوز فعالیت از دولت هستند و به نام خود می‌توانند اموال بخرند و بفروشند، قرارداد ببندند و به طور کلی مانند یک فرد عمل کنند. شرکت‌های با مسئولیت محدود، شرکت‌های سهامی خاص و ... نمونه‌هایی از اشخاص حقوقی هستند.

در ادامه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی را بررسی می کنیم.

محاسبه مالیات اشخاص حقیقی

محاسبه مالیات برای اشخاص حقیقی بر اساس درآمد سالانه و بر طبق قانون مالیات‌های مستقیم انجام می‌شود. برای این کار، ابتدا باید تمامی درآمدهای سالانه فرد مشخص گردد و سپس مطابق با جدول نرخ‌های مالیاتی، میزان مالیات بر درآمد محاسبه شود.

برای محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی، ابتدا باید تمامی منابع درآمدی فرد مانند حقوق، اجاره، درآمد ناشی از فروش اموال، و هرگونه منبع درآمدی دیگر جمع‌آوری شود؛ در قانون مالیات‌های مستقیم، نرخ‌های مالیات برای درآمدهای اشخاص حقیقی به صورت پلکانی تعریف شده است. این نرخ‌ها به شرح زیر است:

طبق ماده 131 قانون مالیات‌های مستقیم، میزان مالیاتی که اشخاص حقیقی (افرادی که از طریق فعالیت‌ اقتصادی درآمد کسب می‌کنند) باید پرداخت کنند، براساس درآمد سالانه آن‌ها تعیین می‌شود.

جدول نرخ‌های مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی:

بازه درآمد مشمول مالیات (تومان)

نرخ مالیات (%)

تا 500 میلیون تومان اول

15

500 میلیون تومان دوم

20

مازاد بر یک میلیارد تومان

25

اگر درآمد سالانه شما یک میلیارد و پانصد میلیون تومان باشد، مالیات شما به این صورت محاسبه می‌شود:

500 میلیون تومان اول * 15% = 75 میلیون تومان

500 میلیون تومان دوم * 20% = 100 میلیون تومان

500 میلیون تومان باقیمانده * 25% = 125 میلیون تومان

مجموع مالیات: 75 + 100 + 125 = 300 میلیون تومان

محاسبه مالیات اشخاص حقوقی

مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی بر اساس سود حاصل از فعالیت‌های تجاری و اقتصادی این اشخاص محاسبه می‌شود.

تمام درآمدهای کسب شده توسط شرکت (اعم از درآمد حاصل از فروش کالا و خدمات، درآمد سرمایه‌گذاری و ...) در نظر گرفته می‌شود.

هزینه‌های مجاز (مانند هزینه‌های تولید، هزینه‌های اداری، هزینه‌های فروش و ...) از درآمد کل کسر می‌شود.

مبلغ باقی‌مانده به عنوان سود یا درآمد مشمول مالیات در نظر گرفته می‌شود.

طبق قانون، نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی 25 درصد است. بدان معناست که 25 درصد از سود خالص شرکت به عنوان مالیات باید پرداخت شود.

مراحل قانونی پرداخت مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی:

تهیه اظهارنامه مالیاتی: شرکت‌ها موظفند هر ساله اظهارنامه مالیاتی خود را تا تاریخ مشخص شده به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند.

در این اظهارنامه، تمام اطلاعات مربوط به درآمدها، هزینه‌ها و سود شرکت باید به صورت دقیق ثبت شود.

ارائه مدارک: علاوه بر اظهارنامه، شرکت باید مدارک دیگری مانند ترازنامه، حساب سود و زیان و فهرست سهام‌داران را نیز ارائه کند.

پرداخت مالیات: پس از بررسی اظهارنامه و مدارک توسط سازمان امور مالیاتی، مبلغ دقیق مالیات تعیین شده و شرکت موظف به پرداخت آن است.

گروه بندی مشاغل مالیاتی

آیا می‌دانید کسب‌و‌کار شما در کدام گروه مالیاتی قرار دارد؟ سازمان امور مالیاتی برای شفاف‌سازی قوانین و تسهیل امور مالیاتی، مشاغل را به گروه‌های مختلفی تقسیم کرده است. این تقسیم‌بندی بر اساس نوع فعالیت و میزان درآمد شما صورت می‌گیرد. با شناخت گروه بندی مشاغل مالیاتی کسب‌و‌کارتان، می‌توانید تکالیف مالیاتی خود را بهتر بشناسید و از پرداخت جریمه‌های احتمالی جلوگیری کنید.

گروه اول مشاغل مالیاتی: بزرگان اقتصاد

اگر کسب‌و‌کار شما در گروه اول مالیاتی قرار دارد، به این معنی است که شما یکی از فعالان بزرگ اقتصادی کشور هستید. براساس آخرین قوانین، اگر:

درآمد سالانه شما (یا شرکت‌تان) بیش از 30 میلیارد تومان باشد و در این مشاغل فعال باشید،

واردات و صادرات کالا

صرافی

هتل‌های 3 ستاره و بالاتر

کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی بزرگ

بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و زایشگاه‌ها

فروشگاه‌های زنجیره‌ای

موسسات حسابرسی، حسابداری و مشاوره‌ای

شرکت‌های حمل‌و‌نقل

شما در گروه اول مشاغل مالیاتی قرار می‌گیرید و به عنوان یک عضو از گروه اول، شما موظف هستید:

تمامی معاملات و رویدادهای مالی خود را به طور دقیق در دفاتر قانونی ثبت کنید.

هر ساله اظهارنامه مالیاتی خود را به صورت دقیق و کامل ارائه دهید.

کلیه مدارک مالی خود را به مدت حداقل 5 سال نگهداری کنید.

گروه دوم مشاغل مالیاتی: پلکان موفقیت

این گروه شامل افرادی می‌شود که درآمد سالانه آن‌ها بین 10 تا 30 میلیارد تومان است. شرکت‌ها و افرادی که درآمدشان به طور پیوسته افزایش یافته و به این محدوده رسیده‌اند. بسیاری از مشاغل متوسط و بزرگ که در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کنند، در این گروه قرار می‌گیرند.

برای اینکه بتوانید به عنوان یک عضو گروه دوم، تعهدات مالیاتی خود را به خوبی انجام دهید، باید:

تمامی معاملات و رویدادهای مالی خود را به طور دقیق در دفاتر قانونی ثبت کنید و گزارش کاملی از درآمدها، هزینه‌ها، دارایی‌ها و بدهی‌های خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهید. این گزارش شامل اطلاعاتی مانند:

اطلاعات هویتی: آدرس دقیق، موقعیت مکانی و مشخصات کسب‌و‌کار

درآمدهای مشمول مالیات: تمام درآمدهایی که مشمول پرداخت مالیات هستند، از جمله درآمد حاصل از فروش کالا یا خدمات

معافیت‌ها و بخشودگی‌ها: هرگونه معافیت یا بخشودگی مالیاتی که شامل شما می‌شود

هزینه‌ها: تمام هزینه‌های مرتبط با کسب‌و‌کار، مانند هزینه خرید کالا، هزینه‌های پرسنلی و ...

کمک‌های اهدایی: هرگونه کمک مالی یا اهدایی که انجام داده‌اید

اطلاعات بانکی: اطلاعات مربوط به حساب‌های بانکی مرتبط با کسب‌و‌کار

گروه سوم مشاغل مالیاتی: پایه‌های کوچک اقتصاد

چه کسانی در گروه سوم قرار می‌گیرند؟ مغازه‌ها، فروشگاه‌های کوچک، کارگاه‌های تولیدی کوچک و ... که درآمد سالانه آن‌ها کمتر از 10 میلیارد تومان است و شرکت‌ها و استارت‌آپ‌هایی که کمتر از 3 سال از آغاز فعالیتشان می‌گذرد.

خوشبختانه برای کسب‌و‌کارهای کوچک، قوانین مالیاتی ساده‌تری در نظر گرفته شده است.

تکلیف مالیاتی گروه سوم:

نگهداری دفاتر قانونی به صورت ساده‌تر و با جزئیات کمتر نسبت به گروه‌های دیگر.

ارائه اظهارنامه مالیاتی با فرمت ساده‌تر و با اطلاعات کمتر.

به دلیل درآمد کمتر، میزان مالیاتی که باید پرداخت کنید نیز کمتر خواهد بود.

مالیات حقوق 1403

برای درک بهتر مالیات حقوق سال ۱۴۰۳، ضروری است که ابتدا با نحوه محاسبه معافیت مالیاتی حقوق آشنا شویم. معافیت مالیاتی به معنای کاهش یا حذف بخشی از تعهدات مالیاتی افراد است که معمولاً بر اساس قوانین و مقررات مالیاتی تعیین می‌شود.

در سال ۱۴۰۳، تا سقف ۱۲ میلیون تومان در ماه حقوق از مالیات معاف است و مالیات بر حقوق مازاد بر سقف معافیت، به صورت پلکانی محاسبه می‌شود.

جدول نرخ مالیات حقوق ۱۴۰۳

حقوق مشمول مالیات (ریال)

نرخ مالیات

۰ تا ۱۲۰,۰۰۰,۰۰۰

معاف از مالیات

۱۲۰,۰۰۰,۰۰۱ تا ۱۶۵,۰۰۰,۰۰۰

۱۰.۰۰%

۱۶۵,۰۰۰,۰۰۱ تا ۲۷۰,۰۰۰,۰۰۰

۱۵.۰۰%

۲۷۰,۰۰۰,۰۰۱ تا ۴۰۰,۰۰۰,۰۰۰

۲۰.۰۰%

۴۰۰,۰۰۰,۰۰۱ به بالا

۳۰.۰۰%

فرض کنید فردی ماهانه ۱۵ میلیون تومان حقوق دریافت می‌کند، حقوق تا سقف ۱۲ میلیون تومان معاف از مالیات است، بنابراین ۳ میلیون تومان از حقوق فرد مشمول مالیات خواهد بود.

حقوق مازاد (۳ میلیون تومان) در بازه دوم نرخ‌های مالیاتی قرار می‌گیرد، یعنی ۱۰٪ از ۳ میلیون تومان محاسبه می‌شود.

مالیات قابل پرداخت: ۳,۰۰۰,۰۰۰ × ۱۰٪ = ۳۰۰,۰۰۰ تومان

این روش محاسبه می‌تواند به کارفرمایان و کارمندان در برنامه‌ریزی مالیاتی کمک کند و شفافیت بیشتری در پرداخت‌ها ایجاد نماید.

طبق قوانین مالیاتی سال 1403، برخی از درآمدها و مزایای دریافتی از پرداخت مالیات معاف هستند. این معافیت‌ها به منظور حمایت از برخی اقشار خاص و یا تشویق به برخی رفتارهای اقتصادی اعمال می‌شوند.

موارد معاف از مالیات حقوق در سال 1403:

حقوق و دستمزد ماهانه تا سقف 12 میلیون تومان

هزینه‌های درمان، از جمله هزینه‌های بیمه درمانی، برای خود و اعضای خانواده، تا سقف مشخصی از مالیات معاف هستند.

بخشی از مزایای غیر نقدی مانند بن کالا یا بن سوخت تا سقف مشخصی از مالیات معاف است.

بخشی از عیدی و پاداش سالانه از مالیات معاف است.

حقوق دریافتی نیروهای مسلح تا سقف مشخصی از مالیات معاف است.

بخشی از هزینه‌های سفر و ماموریت کارمندان از مالیات معاف است.

سنوات خدمت کارکنان از مالیات معاف می‌شود.

افراد و مشاغلی که به طور کامل از مالیات حقوق معاف هستند:

ماموران و نمایندگان سیاسی کشورهای خارجی

نمایندگان سازمان ملل

کارشناسانی که از کشورهای خارجی برای انجام پروژه‌هایی در ایران دعوت به کار می‌شوند.

کارمندان کنسولگری و سفارت ایران در خارج از کشور در صورتی که تابعیت ایرانی نداشته باشند.