تاثیر افزایش دی اکسید کربن هوا بر رشد گیاه گندم

اعتمادآنلاین| شیبا سمیع عادل، دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده مهندسی کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در پایان نامه خود به بررسی «پاسخ ژنوتیپ‌های گندم به کمبود آب در شرایط معمول و غنی شده دی‌اکسیدکربن» پرداخت.

در حال حاضر تلاش‌های جهانی حتی در کشورهای در حال توسعه، در جهت کاهش تاثیرات منفی تغییرات آب و هوایی متمرکز شده است.

در این میان بروز تنش خشکی همزمان با افزایش غلظت دی اکسید کربن جو یکی از چالش‌های پیش رو در تولید محصولات زراعی از جمله گیاه گندم است. در نتیجه شناسایی میزان و سازوکار پاسخ ارقام گندم به شرایط محیطی پیشرو امری ضروری است.

در این تحقیق، به‌منظور ارزیابی واکنش‌های فیزیولوژیک، بیوشیمیایی و رشد 23 رقم گندم تحت دو رژیم آبیاری (40 و 75 درصد حداکثر تخلیه مجاز رطوبت قابل استفاده در خاک به‌عنوان سطوح شاهد و تنش رطوبتی) به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در دو محیط متفاوت از نظر غلظت ‌دی‌اکسیدکربن (390 و 700 میکرومول بر مول) در گلخانه‌های دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد.

نتایج این تحقیق نشان داد که با افزایش غلظت دی اکسیدکربن در مقایسه با شرایط معمول، میانگین وزن دانه در بوته ارقام گندم در شرایط آبیاری نرمال و تنش کم آبی به ترتیب 9 و 13 درصد افزایش یافت.

افزایش غلظت دی‌اکسیدکربن در شرایط آبیاری نرمال بر وزن دانه ارقام الموت، کرج، مرودشت، شیراز، تجن و یاواروس تاثیر مثبت چشمگیری داشت، اما در سایر ارقام اثر معنی‌داری مشاهده نشد. این در حالی است که تحت شرایط تنش کم‌آبی به جز ارقام ارگ، روشن، سپاهان، شهریار، شعله، سرخ‌تخم، یاواروس و هیدهاب در سایر ارقام تاثیر مثبت و معنی دار غنی شدن غلظت دی‌اکسیدکربن مشاهده شد.

با افزایش غلظت دی اکسیدکربن، میانگین وزن خشک اندام هوایی ارقام گندم در شرایط آبیاری نرمال و تنش کم آبی به ترتیب 49 و 34 درصد افزایش یافت.

بیشترین و کمترین میزان افزایش وزن خشک اندام هوایی در شرایط آبیاری نرمال به ترتیب برابر 102 درصد در رقم شعله و 9 درصد در رقم کرج و در شرایط تنش کم آبی به ترتیب برابر 94 درصد در رقم شعله و 4 درصد در رقم کویر مشاهده شد.

در شرایط آبیاری نرمال نیز با افزایش دی‌اکسیدکربن وزن خشک ریشه (78 درصد)، غلظت قندهای محلول (31 درصد)، سرعت فتوسنتز خالص (54 درصد)، غلظت دی‌اکسیدکربن زیر روزنه‌ای (21درصد)، هدایت روزنه‌ای (20درصد) و سطح برگ (16درصد) افزایش یافت، اما غلظت مالون‌دی‌آلدئید (30درصد) و پرولین (28درص)، فعالیت آنزیم کاتالاز (21درصد)، آنزیم آسکوربات پراکسیداز (18درصد)، آنزیم گایاکول پراکسیداز (20درصد)، تعرق (20درصد)، غلظت کاروتنوئید (27درصد) و ارتفاع بوته (3درصد) کاهش یافت. این در حالی است که تحت شرایط کم‌آبی با افزایش دی‌اکسیدکربن درصد کاهش متفاوت پیدا کرد.

به طور کلی نتایج آزمایش نشان داد که مقدار و نوع تاثیر افزایش غلظت دی اکسید کربن اتمسفر بر رشد گیاه گندم، به وضعیت رطوبت خاک و نوع رقم وابسته است.

همچنین در بین ارقام مورد مطالعه تنوع قابل ملاحظه‌ای از نظر ویژگی‌های مورد ارزیابی مشاهده شد که این تنوع می‌تواند در راستای بهبود بهره وری تولید در شرایط تغییر اقلیم مورد استفاده قرار گیرد.

این پایان نامه با راهنمایی دکتر حمیدرضا عشقی‌زاده در دانشگاه صنعتی اصفهان دفاع شد.

منبع: ایسنا