سیستم از همین امروز زمینه‌ها برای افزایش کنشگری‌های عمومی در انتخابات ۱۴۰۲ را فراهم کند

«نگاهی به مسیر طی شده» یادداشت روزنامه اعتماد به قلم اسماعیل گرامی‌مقدم است که در آن آمده: در روزهای پایانی سال لازم است، نگاهی به مسیر طی شده در یک‌سال، چرایی به وجود آمدن فرصت‌ها و تهدیدها و بحران‌ها انداخته شود. جامعه ایران پس از فوت مهسا امینی با شرایطی مواجه شد که بررسی آن می‌تواند درس‌های فراوانی برای تصمیم‌سازان و سیاستگذاران داشته باشد. در یادداشتی که برای سالنامه روزنامه اعتماد تدارک دیدم به مشکل «سیکل بسته تصمیم‌سازی‌ها» در ایران به عنوان مهم‌ترین چالشی که سایر بحران‌ها از آن نشات می‌گیرند، اشاره کردم. در واقع از سال‌های پایانی دهه 60 ساختار سیاستگذار و نظامی حکمرانی کشور به جای بهره‌مندی از نظرات نخبگان، شایستگان و عموم مردم به سمت ایجاد یک چرخه بسته از تصمیم‌سازی‌ها حرکت کرد که نتیجه چنین تصمیماتی را می‌توان در بحران‌های سال‌های 78، 88، 96، 98 و نهایتا 1401 به عینه مشاهده کرد.

اگر تدبیری برای بهبود وضعیت و باز کردن قفل‌های این چرخه بسته صورت نگیرد در ادامه هم باید منتظر مشکلات افزون‌تری باشیم. به‌طور کلی با ظهور چنین چرخه بسته‌ای از نظام تصمیم‌سازی‌ها، ابتدا روند مهاجران نخبگان، شایستگان از کشور تسریع می‌شود. در مرحله بعد، سرمایه‌ها از کشور خارج می‌شوند و نهایتا آن‌ دسته از شهروندانی که نه امکان مهاجرت از کشور را دارند و نه از چنان سرمایه‌ای بهره‌مند هستند که با تکیه بر آن شرایط بهتری برای خود ایجاد کنند، اقدام به مواجهه با این نظام تصمیم‌سازی‌های بسته می‌کنند. این روندی است که طی دهه‌های اخیر عینا در فضای کلی کشورمان شکل گرفته است. از دهه 70 به بعد شاهد افزایش آمارهای مهاجرت نخبگان از ایران هستیم. به گونه‌ای که دیگر نه فقط مشاغل سطح بالا مانند پزشکان متخصص، برندگان المپیادهای علمی و...بلکه حتی پرستاران، تکنیسین‌ها و کارگران کشور هم اقدام به مهاجرت می‌کنند. از سوی دیگر، موضوع خروج سرمایه‌ها از کشورمان هم این روزها به یک چالش جدی بدل شده است. بخش قابل توجهی از صنعت ساخت و ساز در ترکیه با تکیه بر سرمایه‌های ایرانیان رونق گرفته است.  

بسیاری از استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های برنامه‌نویسی ایران هم یا راهی امارات می‌شوند یا عمان و قطر و ...پذیرای آنان می‌شوند. نهایتا هم مردمی باقی می‌مانند که وقتی با این چرخه بسته قدرت روبه‌رو می‌شوند و امکان مهاجرت و... ندارند، اقدام به پیگیری مطالبات خود از طریق تجمعات خیابانی و... می‌کنند. اما برای عبور از این چالش‌ها چه راهبردهای معقولی وجود دارد؟

سیستم برای پشت سر گذاشتن این بحران باید ابتدا تغییری در این چرخه بسته ایجاد کند و زمینه کنشگری مردم (به خصوص جوانان، دانشجویان، زنان و...) را فراهم سازد. بهترین قلمرو برای افزایش کنشگری‌های عمومی، عرصه انتخابات است. سال 1402 که آماده ورود به آن می‌شویم، سالی است که قرار است در آن انتخابات مهم مجلس دوازدهم برگزار شود. سیستم از همین امروز باید زمینه‌های لازم برای افزایش کنشگری‌های عمومی را فراهم کند. اگر قرار باشد تیغه تیز ردصلاحیت‌ها مانند گذشته ادامه داشته باشد، نمی‌توان امیدی به بهبود اوضاع و افزایش مشارکت‌های عمومی را داشت. سیاستگذاران باید بدانند، برای حل مشکلات فردا از همین امروز باید دست به کار شوند؛ چراکه فردا ممکن است دیر شده باشد... .